Internationale commentaren op IPCC-rapport

ACHTERGROND - Dat de meningen over de oorzaken van de opwarming van de aarde en de daarmee samenhangende klimaatverandering uiteenlopen, is geen geheim. Dat was al zo vóór het IPCC zijn vijfde klimaatrapport uitbracht, en dat zal ook nog wel even zo blijven. Maar dat de verschillen van inzicht heel groot zijn, blijkt wel uit de volgende drie voorbeelden.

In Rolling Stone staat een portret van Jason Box, een veertigjarige glacioloog, die zich bezighoudt met de bestudering van ijs, met name gletsjerijs. Het smelten van de ijskappen op de Noord- en Zuidpool, en van de gletsjers op Groenland en in berggebieden als de Alpen, de Andes en de Himalaya, is één van de aanwijzingen dat de klimaatverandering een feit is. Over de vraag hoe hard die ijskappen en gletsjers (zullen) smelten, zijn de deskundigen het echter niet eens. Box roept nu al jaren dat het smeltproces veel sneller gaat dan de gangbare modellen voorspellen, en tot nu toe heeft hij al een paar keer gelijk gekregen. In 2009 kondigde hij aan dat de Petermann-gletsjer, een van de grootste op Groenland, die zomer in stukken zou gaan breken. Hij werd voor gek versleten, vooral omdat er die zomer niets gebeurde. Maar in de zomer van 2010 begon de gletsjer uit elkaar te vallen en twee jaar later brokkelden er ijsbergen af die twee maal zo groot waren als Manhattan. Begin 2012 voorspelde Box dat het ijs op heel Groenland binnen tien jaar zou gaan smelten. Opnieuw werd zijn waarschuwing naar het rijk der fabelen verwezen, maar al gauw bleek dat hij aan de voorzichtige kant was geweest: het gebeurde een paar maanden later. Hij denkt dan ook dat de zeespiegel de komende decennia wel eens veel sneller zou kunnen gaan stijgen dan in het nieuwe IPCC-rapport wordt verwacht.

Marshall Eilanden

Deze vrees wordt gedeeld door Christopher J. Loeak, de president van de republiek van de Marshall Eilanden, een reeks laagliggende koraal/atollen in de Stille Oceaan, net iets ten zuiden van Hawaï. In een opiniestuk in The New York Times schrijft Loeak dat als de voorspelling uit het IPCC-rapport (een stijging van de zeespiegel met één tot twee meter vóór het einde van de eeuw) wordt bewaarheid, zijn land voorgoed ten onder zal gaan.

Nu al kampen de Marshall Eilanden met de gevolgen van de klimaatverandering. Begin dit jaar moest Loeak de noodtoestand uitroepen op de noordelijke atollen, nadat een ongekende droogte de inwoners aan de rand van de hongerdood had gebracht. Zes weken later werd de hoofdstad Majuro tijdens springtij door een hoge golf overspoeld, waardoor de landingsbanen van het vliegveld en enige nabijgelegen woonwijken onder water kwamen te staan.

Om het vege lijf te redden zouden de bewoners van de Marshall Eilanden eigenlijk naar elders moeten verhuizen, maar volgens Loeak zullen ze dat niet doen. Na de Tweede Wereldoorlog werden er in de buurt van de eilandengroep maar liefst 67 kernproeven gedaan, waarvan de zwaarste een kracht had van duizend maal de bom die de Amerikanen op Hiroshima lieten vallen, en ook toen zijn de eilanders niet vertrokken.

Wél werd een maand geleden, op 5 september, samen met de leiders van andere eilandstaten in de Pacific, de Verklaring van Majuro aangenomen, waarin wordt beloofd dat ze ernaar zullen streven om in 2020 volledig op duurzame energie te zijn overgestapt. Vorige week werd de Verklaring in New York aangeboden aan Ban Ki-Moon, de secretaris-generaal van de Verenigde Naties, in de hoop dat andere – grotere – landen deze belofte zullen overnemen.

Onsamenhangend

Als het aan Patrick J.Michaels en Paul C. Knappenberger van het conservatieve Amerikaanse Cato Institute ligt, hoeven de eilandstaten uit de Stille Oceaan zich echter helemaal geen zorgen te maken. Zij denken dat alle alarmerende verhalen over smeltende ijskappen en stijgende zeespiegels zwaar overdreven zijn. Vlak vóór de publicatie van de samenvatting van het IPCC-rapport schreven zij dat het rapport ‘innerlijk onsamenhangend’ en ‘misleidend’ zou zijn. Deze ‘onsamenhangendheid’ houdt verband met ´het verschil tussen de waargenomen effectiviteit van de broeikasgassen (de “climate sensitivity“) bij het opwarmen van de aarde en de manier waarop deze effectiviteit wordt verwerkt in de klimaatmodellen die het IPCC hanteert om toekomstige klimaatverandering te voorspellen.’

Volgens Michaels en Knappenberger is deze climate sensitivity de belangrijkste factor die bepaalt met hoeveel graden de temperatuur op aarde zal stijgen als gevolg van de toegenomen concentratie van broeikasgassen in de atmosfeer. Hoe lager de climate sensitivity, des te minder hevig de gevolgen.

Nu wil het geval dat uit de jongste wetenschappelijke waarnemingen blijkt dat het klimaat minder gevoelig is voor veranderingen in de toename van de broeikasgassen als in het voorgaande (vierde) IPCC-rapport werd gesuggereerd. Deze nieuwe cijfers zijn keurig netjes in het vijfde rapport opgenomen, maar de klimaatmodellen van het IPCC zijn niet dienovereenkomstig aangepast. Michaels en Knappenberger concluderen derhalve dat de voorspellingen van het IPCC, waarop beleidsbeslissingen in de hele wereld worden gebaseerd, uitgaan van een veel te grote opwarming van de aarde.

Maar broeikasgassen zijn niet de enige factor in de klimaatverandering. Jason Box doet op Groenland onderzoek naar roetdeeltjes die op het ijs zijn neergedaald en afkomstig zouden zijn van grote bosbranden in de Amerikaanse staat Colorado en van toendrabranden in Canada. De theorie van Box luidt dat deze deeltjes ervoor zorgen dat het zonlicht niet langer wordt gereflecteerd, maar geabsorbeerd, zodat er een fatale ‘feedback loop’ ontstaat en het ijs steeds sneller gaat smelten. Om dit fenomeen te onderzoeken, heeft Box een expeditie georganiseerd, “The Dark Snow Project”, die geheel met crowdfunding is bekostigd. ‘De oude methoden werken niet langer meer,’ aldus Box. ‘Ik wil mijn ideeën overbrengen op een manier die het publiek begrijpt. Wetenschappers moeten alles doen wat ze kunnen om de mensen wakker te schudden. Dat is onze morele verantwoordelijkheid.’