If you can’t beat them…

Er werd in de media de afgelopen week enthousiast geciteerd uit een rapport over corruptie bij Nederlandse ambtenaren en politici. Vijf procent van de politici zou corrupt zijn, volgens het rapport. Bij nadere bestudering van de tekst bleek dat het ging het percentage corruptie wat door allerlei ambtenaren en politici zelf geschat was. Volstrekt zinloos getal dus, want dergelijke schattingen zijn zelden accuraat. Afgezien daarvan is in ons landje niet zozeer de pure corruptie het probleem, maar de vergoelijking van corruptie, fraude en alles wat daar tegenaan hangt door de heersende klasse.

Het fraaiste voorbeeld was wel oud-minister Netelenbos, die tegen de bouwfraudecommissie vrolijk bleef vertellen dat de afspraken van bouwkartels alleen maar om “pepernoten” gingen. Het verhaal, afkomstig uit de gelederen van de bouwondernemingen zelf, was daarbij dat de afspraken zoals die gemaakt werden slechts betrekking hadden op de verdeling van de werken en dat er dus niet méér aan verdiend werd. Maar een onderdeel van die verdeling was dat anderen niet onder een vooraf afgesproken bedrag zouden bieden, daarmee effectief wel degelijk het minimumbedrag – en daarmee de daadwerkelijke opbrengst – verhogend.

Weliswaar was Netelenbos meer een machtspolitica dan een intellectueel licht, maar het lijkt me sterk dat zij dit verschil nooit uitgelegd heeft gekregen. Blijkbaar heeft zij er dan voor gekozen het pepernotenverhaal te geloven. Omdat ze de bouwondernemers zelf nodig had? Omdat ze die bouwondernemers zelf had gesproken en zich niet kon voorstellen dat ze haar voor zouden liegen? Hoe dan ook, het pepernotenverhaal werd leidraad voor Netelenbos in haar handelen rond de aanbesteding van grote projecten en keiharde fraude werd zo ingekapseld in het systeem. Als je maar hard genoeg blijft roepen dat iets geen fraude is, geloven ze het na verloop van tijd wel, zoiets.

Maar er zijn zo heel veel voorbeelden. Politici – in de Tweede Kamer of in het kabinet – hebben vaak wel heel innige contacten met belangengroepen. “Dat is nodig om voeling met de maatschappij te houden” wordt er dan vaak geroepen, maar de behoefte aan contact bestaat vaak alleen als er ook stevig mee verdiend kan worden.

Neem VVD-Kamerlid Hofstra, die ten tijde van de bouwfraude kennis had van de kartelpraktijken maar daar als commissaris van een bouwbedrijf niets mee deed “omdat dat niet zijn taak was”. Pardon? Het komt even niet uit om er iets van te zeggen, dus we zeggen het maar even niet? “Ja, maar het was niet mijn positie!” Heel gek, Ad Bos, de klokkenluider die de bal aan het rollen bracht kan geen droog brood meer verdienen maar krijgt van Balkenende geen cent omdat hij volgens de premier zijn maatschappelijke plicht vervulde. Wat kunnen standpunten toch veranderen als je zelf ineens geacht wordt iets te doen…

Minister Peijs van Verkeer in Waterstaat is ook zo’n wonder van integriteit. Als Europarlementariër voor het CDA had ze ook al verkeer in haar portefeuille. Ze inde de reiskostenvergoeding van het Europarlement terwijl ze tegelijkertijd in een Mercedes van Daimler/Chrysler rondreed, die haar ter beschikking was gesteld omdat ze daar commissaris was. Merkwaardig genoeg is zo’n schaamteloze graaierigheid geen enkele belemmering om vervolgens minister te worden.

Een fraai voorbeeld blijft natuurlijk ook oud-premier Wim Kok, die als premier de “exhibitionistische zelfverrijking” van topbestuurders zo hekelde, maar inmiddels de ene na de andere genante salarisstijging bij ING en Shell goedkeurt, omdat hij daar nu commissaris is.

Het is de werking van het old boys network die veel meer geld kost dan de pure corruptie zelf. Zaken kloppen niet, maar worden in een gezamenlijke krachtsinspanning rechtgebreid. Wie daar niet aan meewerkt, moet je zien te overtuigen. Dat kan met allerlei leuke tripjes, uitnodigingen voor voetbalwedstrijden, maar desnoods door iemand domweg op je loonlijst te zetten.

If you can’t beat them, hire them….