Iets meer pessimisme voor zzp’ers graag

Eind 2014 telde Nederland bijna 880.000 zelfstandige ondernemers, of zzp’ers, mede als gevolg van een jaarlijkse stijging van meer dan 40.000. Uit internationale studies weten we dat het ondernemerschap niet loont voor de doorsnee entrepreneur. Waarom is er dan toch zo’n drang om ondernemer te worden?

Voor een deel heeft dat ongetwijfeld te maken met de vrijheid en andere voordelen die onafhankelijkheid met zich meebrengt. Een nieuwe studie, gebaseerd op Britse surveydata tussen 1991 en 2008 laat echter een minder romantische reden zien: veel beginnende ondernemers zijn gewoonweg te optimistisch.

De studie meet optimisme als het verschil tussen verwachte en in het verleden gerealiseerde inkomsten. Dat is een mooie maatstaf, maar levert wel een klein meetprobleem op. Als je door pech even wat minder verdiende dan je dacht sta je immers als optimist te boek, terwijl je verwachtingen op lange termijn misschien best redelijk waren. Als die pech zich na een tijdje uitbalanceert, zou je dus verwachten dat optimisten meer verdienen dan pessimisten (die misschien alleen geluk hadden op het meetmoment).

Dat blijkt inderdaad het geval voor mensen in loondienst, maar niet voor ondernemers: de optimisten onder hen verdienen juist minder dan hun pessimistische collega’s. Dit wijst erop dat het over-optimisten zijn die ondernemer worden door overschatting van hun matige bedrijfsplannen. Het effect van deze overschatting is bovendien groot: de meest optimistische ondernemers verdienen gemiddeld 25% minder dan de meest pessimistische.

Om te zien of over-optimisme nog andere negatieve effecten heeft, keken onderzoekers naar de huwelijken in de steekproef. Een huwelijk aangaan is, net als het opzetten van een bedrijf, een risicovolle onderneming. En inderdaad blijkt dat scheidende partners gemiddeld veel hogere verwachtingen hadden van hun huwelijk dan degenen die samen bleven. (Slim genoeg controleren de auteurs nog wel even dat het niet hun slecht lopende bedrijf was dat de optimistische huwelijkspartners de das omdeed). En daarmee is het nog niet afgelopen voor de zichzelf overschattende Britten. Zij blijken namelijk ook nog eens vaker te roken, misschien, zo interpreteren de auteurs, omdat ze denken dat het met die longkanker ook wel mee zal vallen.

Kortom, optimisme, toch vaak gezien als een positieve eigenschap, kan maar beter met mate worden geconsumeerd. De studie gebruikt Britse data, maar een eerder onderzoek van o.a. Philipp Köllinger aan de Vrije Universiteit gaf een zelfde soort uitkomst in meerdere landen. In die studie bleek bovendien dat er behoorlijke internationale verschillen zijn in zelfoverschatting. Helaas stond Nederland niet in het rijtje onderzochte landen, maar gezien de enorme zzp’er- toestroom in ons land lijkt het niet onredelijk dat ook hier zelfoverschatting een rol speelt.

De Stichting ZZP Nederland adviseert toekomstige zzp’ers om voor het starten “een plan te maken, al is het maar op de achterkant van een sigarendoos.” Een iets grotere oppervlakte zou voor de meesten geen slecht idee zijn, en dan vooral voor de bezitters van een sigarendoos.