ELDERS - Voormalige politieke vijanden sluiten vrede in crisistijd.
Mary Lou McDonald, de partijleider van de linkse republikeinse Sinn Féin (SF), net hersteld van een coronavirusinfectie, heeft het nakijken. Ze won de verkiezingen glansrijk met 14 zetels winst. Met 37 zetels kwam SF op dezelfde hoogte als Fianna Fáil van Micheál Martin, die 7 zetels verloor. En ze kreeg twee zetels meer dan de regeringspartij Fine Gael van premier Leo Varadkar. Als er op sommige plaatsen meer Sinn Féin-kandidaten waren geweest zou haar de grootste partij zijn geworden. Ierland wilde in meerderheid naar links bij de verkiezingen begin februari. Achtergrond: de groeiende ontevredenheid bij de Ieren over de woningnood en tekorten in de publieke voorzieningen zoals ziekenhuizen.
Nu dreigen beide verliezende centrum-rechtse partijen het op een akkoordje te gooien. Ze hebben nog wel de steun van een paar anderen nodig, maar een in de honderdjarige geschiedenis van het onafhankelijke Ierland nog nooit vertoonde combinatie zou het land binnenkort kunnen gaan regeren. Fine Gael (FG) en Fianna Fáil (FF) hebben samenwerking tot nu toe altijd uitgesloten. Het is niet geheel duidelijk waarom, het schijnt iets te maken te hebben met het verleden. Beide partijen hebben ook verklaard mordicus tegen een coalitie met de republikeinse Sinn Féin te zijn. McDonald is er dan ook niet in geslaagd een regering te vormen. Niet met FG of FF. En ook niet zonder hen. Voor een linkse coalitie met onder andere Labour en de Groenen had ze te veel onafhankelijke parlementsleden nodig.
Groenen
De Groenen, die ook gewonnen hebben, zijn nu aan zet om te laten weten onder welke condities ze zouden willen deelnemen aan de beoogde centrum-rechtse verliezerscoalitie van Varadkar en Marin. Na het vorige avontuur in een regeringscoalitie verdwenen de Groenen van het toneel. Ze zullen hun huid dus duur willen verkopen. De partij heeft gisteren aan FF en FG een brief gestuurd met 17 vragen. De brief is vooral bedoeld om aan te geven wat de prioriteiten zijn voor de Groenen. Eamon Ryan, de partijleider zei dat een reductie van minimaal 7% in het verbruik van koolstof per jaar wel een rode lijn is voor de Groenen.
Ook de andere kleinere partijen zullen worden uitgenodigd hun standpunten een eventuele regeringsdeelname kenbaar te maken.
Coronacrisis
De overeenstemming tussen Fianna Fáil en Fine Gael benadrukt de gelijkwaardigheid van beide partijen. Leo Varadkar en Micheál Martin zullen elkaar afwisselen als taoiseach, zoals de premier in Ierland heet. De populariteit van Varadkar, die begin dit jaar flink was gedaald, zit inmiddels weer in de lift vanwege zijn optreden in de coronacrisis. De voormalige huisarts Varadkar volgt de oproep van zijn regering aan oud-medici: hij gaat eens in de week ook weer dienst doen als arts.
De verkiezingen waren een opstand tegen het politieke establishment, maar parlementaire rekenkunde en de pandemie van het coronavirus maakten de weg vrij voor een groot bondgenootschap tussen twee rivalen die Ierland al bijna een eeuw domineren.
De coronacrisis lijkt meer op te leveren voor de zittende macht dan voor de oppositie. En niet alleen in Ierland.
Wie gaat betalen?
Het beroep op eenheid en gemeenschappelijk optreden in de bestrijding van de pandemie kon ook in Ierland wel eens moeilijker worden als de impact van economische maatregelen duidelijk wordt. Een uitgelekte notitie van de demissionaire regering spreekt over ‘werkloosheid, inkomensverlies, verhoogde schulden, sluiting van bedrijven, verminderde opleidingsmogelijkheden, beperkingen van de mobiliteit en sociale interacties, en uiteindelijk het verlies van dierbaren’. De huren blijven bevroren, maar de notitie voorspelt ook dat sociale bijstandsuitkeringen mogelijk moeten worden afgebouwd. Premier Varadkar verwacht van de EU dan ook ‘de volledige financiële vuurkracht van het blok om de economieën die uit de Covid-19-crisis zijn opgekomen, te helpen weer op het goede spoor te komen.’ Aldus zijn vooruitblik op het overleg van regeringsleiders gisteren.
Het land zit tot 5 mei op slot. Maar niet voor iedereen. Varadkar zette deze week na de nodige kritiek zelf vraagtekens bij de overtocht van seizoensarbeiders uit Oost-Europa voor de fruittelers. Vorige week arriveerden de eerste paar honderd uit Sofia voor de aardbeienpluk. Ze gaan eerst veertien dagen in quarantaine. Fruitteler Keeling zegt niet zonder seizoensarbeiders uit het buitenland te kunnen. Sinds de jaren negentig zijn er volgens deze ondernemer op de Ierse arbeidsmarkt niet meer voldoende werknemers te vinden die dit werk willen doen. De regering is een wervingscampagne onder Ieren begonnen.
Pandemie duurt voorlopig nog voort
Volgens officiële cijfers waren er in Ierland afgelopen woensdag 16.671 mensen besmet. Het aantal doden dat zeker kan worden toegewezen aan het coronavirus stond op 769. Ook in Ierland wordt nagedacht over versoepeling van de maatregelen die verspreiding van het virus moeten voorkomen. Immunoloog Paul Moynagh dringt aan op uitbreiding van het aantal testen voordat beperkingen worden opgeheven. Nu is naar zijn inschatting slechts één op de tien gevallen bekend.
De Ieren kijken intussen toch wel uit naar een versoepeling van de regels. Gelukkig gaat een grote fastfoodketen vandaag open met een beperkte service in een aantal vestigingen. Er zijn alleen nog wat zorgen of de auto wel wil starten als die zo lang stil heeft gestaan.
Reacties (11)
Het is altijd lastig in een proportioneel systeem om goed te praten over winnaars en verliezers. Vaak worden partijen die zetels hebben gewonnen tot ‘winnaar’ uitgeroepen, terwijl ze slechts een minderheid van de zetels hebben.
Voor de regeringsvorming is slechts het absolute aantal zetels van belang, gecombineerd met ideologie en stijl van de partijen.
Dus hoewel Sinn Fein een geweldige uitslag heeft gehad bij de laatste verkiezingen, is het niet waar dat ze dé winnaar van de verkiezingen zijn, zoals bij de formatie maar weer blijkt. Er is geen moreel recht van partijen in een proportioneel stelsel op regeringsdeelname, ook niet als ze de grootste zijn en/of veel zetels hebben gewonnen.
Ik durf te wedden dat Sinn Fein (is dat niet die politieke tak van de IRA?) dit best goed uitkomt, geld voor woningen en extra publieke voorzieningen zit er de komende jaren toch even niet in. Waarschijnlijk komt Ierland ook niet in aanmerking voor de Corona miljarden van de rijke landen, dus valt er weinig mooi weer te spelen. En na de crisis kunnen ze rechts dan weer de schuld geven als er bezuinigd moet worden om de broodnodige reserves weer aan te vullen. Het is een cyclus die in bijna elk Europees land hetzelfde is.
@1: Sinn Fein had niet genoeg kandidaten op de kieslijsten gezet, anders had het nog meer zetels gehad.
Verder ben ik met u eens dat vaak onzin is om te spreken over winnaars of verliezers.
@2: In Noord-Ierland is Sinn Fein inderdaad de politieke tak van de IRA.
Ik weet niet of Sinn Fein in de Ierse republiek hetzelfde is.
@1:
Dat klopt. Overigens ongeacht ideologie of politieke stijl. Het gaat er om welke partijen samen een meerderheid kunnen vormen met een voor alle deelnemers aanvaardbaar program.
Maar het blijft een aanslag op het democratisch gevoel als een duidelijke afwijzing van het beleid uit de afgelopen periode niet resulteert in verandering en dezelfde partijen weer op het pluche komen. Waarom zijn we dan gaan stemmen? Kan me de teleurstelling van veel Ierse kiezers wel voorstellen. Volgende keer gaan ze niet meer naar de stembus of ze laten zich verleiden door populisten die ook niets klaarmaken.
@1: “Het is altijd lastig in een proportioneel systeem om goed te praten over winnaars en verliezers.”
Die uitspraak klopt op zich, maar is iets minder relevant voor Ierland, dat immers geen (volledig) proportioneel systeem heeft, maar werkt met kiesdistricten met een beperkt aantal zetels per district, waardoor proportionaliteit niet in de hand wordt gewerkt.
Dat gezegd hebbende is het natuurlijk wel een feit dat een regering zonder minsten één van de twee traditionele partijen haast onmogelijk is omdat ze samen op 8 na de helft van de zetels hebben (noem je dat dan nog verliezers?) en er 19 onafhankelijke kandidaten (gevolg van het districtenstelsel en oververtegenwoordiging van het platteland daarin) en 4 éénzetelpartijen in het parlement zitten (krijg die maar eens allemaal aan boord van een coalitie).
Overigens vind ik het in principe goed als voor een coalitie veel partijen nodig zijn.
Dit voorkomt dat alles afgekaart wordt in een onderonsje tussen 2 of 3 partijleiders.
(en ik heb wel enig respect voor Rutte omdat hij steeds voldoende mensen weet om te kopen te overtuigen om voorstellen door de 1e en 2e kamer te loodsen)
@3: Sinn Fein is een heel Ierse partij. Voormalig leider Gerry Adams is verkozen volksvertegenwoordiger geweest aan beide zijden van de grens (hoewel hij zijn zetel in het Britse Lagerhuis nooit heeft ingenomen).
Overigens is “Sinn Fein is de politieke tak van de IRA” vooral een stelling die de Britse politiek graag innam, als smoes om (tot erg laat in de 20e eeuw) niet met de partij te hoeven praten en zelfs de politici ervan te bespioneren (waarbij overigens geen bewijs voor de stelling gevonden werd, waardoor de partij ook nooit verboden is kunnen worden). De stelling werd op een gegeven moment onhoudbaar, toen Gerry Adams verklaarde niet namens IRA te willen spreken. De IRA-tak die door de Britten met Sin Fein geassocieerd werd (de Provisional Irish Republican Army) heeft zichzelf in 2005 volledig ontwapend, dus de vervoeging in de stelling is sowieso achterhaald.
@4:
Als je de eerste alinea onderschrijft, dan snap ik niet hoe je vervolgens dit kan zeggen. Jij meent een ‘duidelijke afwijzing van het beleid uit de afgelopen periode’ te zien, maar als dezelfde partijen op grond van hun zetelaantallen opnieuw een regering kunnen vormen, dan was die afwijzing zo duidelijk niet: heel veel mensen hebben opnieuw op de regeringspartijen gestemd. Van een aanslag op het democratische gevoel kan dan ook geen sprake zijn. Natuurlijk zijn sommige kiezers teleurgesteld en ervaren dit wellicht als een aanslag op hun democratische gevoel, maar dit is subjectief en mag je niet extrapoleren naar alle kiezers of als objectief feit presenteren.
Hoewel een begrijpelijke reactie op het lastig te voorspellen proces van coalitievorming, is het toch belangrijk om te blijven benadrukken dat voor regeringsvorming de huidige zetelaantallen cruciaal zijn, en dat zetelverdeling van voor de verkiezingen niet meer ter zake doet.
(dat SF iets ondervertegenwoordigd is in zetels mag zo zijn, daar kunnen alleen geen rechten aan ontleend worden met betrekking tot de regeringsvorming. Het is het gevolg van het systeem en de keuzes die SF daarin maakt, het is geen vals spel)
@8: “Het is het gevolg van het systeem en de keuzes die SF daarin maakt, het is geen vals spel”
Nou ja, SF én de andere partijen, met name FG en FF (waarbij aangetekend dat die laatste twee partijen het systeem gevormd hebben).
@7: Beide zijden van de grens? Tussen Noord-Ierland en Engeland, of tussen Noord-Ierland en de republiek Ierland?
@10: Allemaal. Adams is zowel gekozen voor de Commons, voor Stormont als voor de Oireachtas. Alleen in de Commons heeft hij (net als alle Sinn Fein parlementsleden) nooit zitting kunnen nemen, omdat hij weigerde trouw te zweren aan de Britse koningin.