Stel dat we zelf mogen bepalen hoeveel belasting we betalen, zodat belasting betalen niet iets is dat moet maar iets dat we willen. Dit idee onderzoekt filosoof Peter Sloterdijk in zijn boek Woede en tijd (2012), waarin hij nadenkt over een economisch systeem dat niet is gebaseerd op hebzucht, schuld en rancune maar op trots.
Onderdeel hiervan zou een ander belastingstelsel kunnen zijn: in plaats van rijke mensen te dwingen om meer belasting te betalen zouden we een beroep moeten doen op hun vrijgevigheid, zodat mensen trots kunnen zijn op hun bijdrage aan de samenleving, in plaats van zich door de staat bestolen te voelen. Zo’n belastingstelsel leidt tot een verschuiving van het proletariaat naar het voluntariaat. En veel rijke mensen doneren toch al veel geld, stelt Sloterdijk, dus er valt te verwachten dat zij ook voor publieke middelen geld willen doneren.
Roof
Filosoof Slavoj Zizek is kritisch over Sloterdijks idee en werpt tegen dat Sloterdijk wel erg kritiekloos de huidige vrijgevigheid van de rijken viert. Zie bijvoorbeeld de crisis van 2008 die door die ‘vrijgevige’ rijken is veroorzaakt en waarvoor het gewone volk de prijs betaalde. Binnen het kapitalistisch systeem is de vrijgevigheid van de rijken vaak voorafgegaan door een gewelddadig proces van toe-eigening van de vruchten van (onderbetaalde) arbeid. De rijken zijn zo rijk geworden door roof (grondstoffen, land), uitbuiting (slavernij, wage theft) en het ontduiken van regels (belastingontwijking). Dat werpt toch een ander licht op de vrijgevigheid van de rijken.
Maar Zizek biedt ook onderbouwing voor Sloterdijks idee door te wijzen op experimenten die laten zien dat niet een financiële prikkel maar intrinsieke motivatie mensen het meest motiveert iets te doen. Interessanter en relevanter zijn volgens mij de voorbeelden van geslaagde ondernemingen die het principe van Pay What You Want – of Pay What You Can – hanteren. Zo blijken verschillende Pay What You Want-cafés in de VS succesvol. Klanten mogen zelf bepalen wat ze betalen voor hun eten en drinken. Zo’n zestig procent van de mensen betaalt de prijs, twintig procent betaalt minder, twintig procent betaalt meer.
Gecombineerd met een donatie aan een goed doel en een prijssuggestie levert het de cafés evenveel winst op. Uit drie andere experimenten in een restaurant, een winkel en een bioscoop bleek dat geen enkele klant niets betaalde. Het concept werkt ook voor software (freeware), fitnessschema’s en wijn, om maar enkele van de vele voorbeelden te noemen.
Vrijwillige belasting
Het balletje dat Sloterdijk dus opgooit is of het principe van Pay What You Want/Can ook zou kunnen werken voor het betalen van belasting. Stel dat we voor iedereen een laag basisbelastingtarief invoeren en iedereen daarbovenop de mogelijkheid heeft om een vrijwillige gift te doen, zou je dan meer betalen, en zo ja, waarom en hoeveel meer (welk deel van je inkomen)? En wat verwacht je van mensen die (veel) armer of rijker zijn dan jij?
Is de link naar het boek hierboven niet zichtbaar? Klik dan hier om het boek te bestellen
Reacties (26)
Concepten waarin wat je betaalt aan jezelf wordt overgelaten zijn de hel. Ik wil niet de hele tijd hoeven nadenken hoeveel ik iets waard vindt, het bevalt me prima dat de leverancier een prijs noemt en dat ik dan alleen hoef te kiezen of ik het voor die prijs wil hebben of niet.
Over de belastingen, wat kan daar nou mis gaan?
Het gaat al verkeerd in de eerste zin, in de zin dat het niet zo zwart wit is. Ja, belasting betalen is een collectieve verplichting, maar is daarnaast in Nederland breed geaccepteerd, en dus ook iets wat de meeste mensen willen. Het is een norm die we grosso modo onderschrijven, en juist doordat we er niet voortdurend over na hoeven te denken, is deze succesvol.
Juist bij de allerrijksten schort er daarentegen nog het een en ander aan de belastingmoraal, en die zouden dan vrijwillig de staatskas gaan spekken?
Aanvullend op alle punten van Zizek kan je natuurlijk ook gewoon al zien dat het niet gaat werken.
De belastingdruk in de VS is veel lager dan hier. Als je daar alle liefdadigheid bij optelt, dan wordt dat verschil bij lange na niet goed gemaakt. Het is dus vrij waarschijnlijk dat de overheid in zo’n situatie minder te besteden gaat hebben, zelfs als iedereen zou stoppen met het doneren aan andere NGO’s. Miljardairs doneren inderdaad veel, maar willen daar graag wel wat ‘eeuwige roem’ voor terug, in de vorm van een naar hen vernoemd gebouw of iets dergelijks, dat zou in zo’n situatie verloren gaan.
En dat terwijl mensen hier ook nog geld aan liefdadigheid uitgeven. Het is in de VS overigens wel een kleine factor 5 hoger, als we dit wiki-lemma mogen geloven. https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_countries_by_charitable_donation
Daarnaast geven mensen aan doelen die zij ‘goed’ vinden. Bij een donatie als belasting is dat doel veel diffuser en wordt het moeilijker je ermee te identificeren, en is er het gevaar dat een afname van vertrouwen in de overheid (schandalen, verspilling) de opbrengsten zal doen kelderen.
In dit soort situaties zie ik ook al snel gebeuren dat mensen zelf willen gaan bepalen aan welke doelen binnen de overheid ze hun geld willen gaan uitgeven, waarbij rijke mensen dus een relatief grote stem gaan krijgen in de overheidsuitgaven, wat het gelijkheidsprincipe nog verder aantast.
“De rijken zijn zo rijk geworden door roof (grondstoffen, land), uitbuiting (slavernij, wage theft) en het ontduiken van regels (belastingontwijking). Dat werpt toch een ander licht op de vrijgevigheid van de rijken.” Als je zo verknipt over de rijken denkt hoef je ook geen geld van ze te verwachten. Er zal best een crimineel tussen zitten, maar de meeste rijken zijn rijk geworden omdat ze slimme ideeën hadden waar mensen geld voor over hadden, goed kunnen organiseren of gewoon omdat ze heel hard werken.
Rijen willen best geld geven voor goede doelen, maar dan wel echte goede doelen en geen bodemloze putten of politieke prestige projecten. Bovendien hebben zijn een hekel aan de inefficiënte bureaucratische manier waarop de overheid werkt zodat maar heel weinig van het geld aankomt bij het uiteindelijke doel veelal minder dan de helft als bij hun eigen bedrijf. Vanwege dezelfde eigenschappen waarmee ze rijk zijn geworden hebben ze daar meestal een betere neus voor dan de overheid, zo maar geld in een bodemloze put gooien gaan ze toch niet doen.
Tegenwoordig is de wereld klein en mobiel, geld vliegt in milliseconden de wereld over, binnen een paar uur vliegen ben je in een aangenaam land wat rijken en winstgevende bedrijven niet alleen als melkkoeien beschouwd. Hierdoor is er tegenwoordig al snel een automatische limiet op de maximale hoogte van belastingen en daar zitten we al heel dichtbij. Nog hoger en dan vertrekt de kip met zijn gouden ei en dan snij je jezelf in de vingers. Wil je toch meer doen dan is de enige weg de overheid efficiënter maken of taken die ze niet perse hoeven te doen uitbesteden, daar wordt iedereen beter van.
Is dit survivor bias by proxy, @le? Bedankt verder voor het ondersteunen van mijn punt.
Een belangrijk verschil tussen de pay-what-you-want modellen voor bijv. muziek of software en belastingen is ook dat het over heel andere bedragen gaat. Vrijwillig ergens 5,- extra aan uitgeven is toch heel wat anders dan vrijwillig 1000,- extra afstaan. Een grote groep mensen zal de bedragen waarover het hierbij gaat simpelweg te groot vinden om vrijwillig af te staan.
Zeker zolang ze zelf moeite moeten doen om zelf noodzakelijke (of leuke..) dingen te krijgen. Want wees eerlijk, wie gaat maanden sparen om zeg een kapotte wasmachine te vervangen als je ook gewoon een maand veel minder belasting zou kunnen betalen en het daarmee kan betalen?
@1:
Heb ik iets gemist?, is belasting betalen tegenwoordig een keuze geworden?
Ik heb namelijk sterk de indruk dat als jij er voor kiest om geen belasting te betalen de overheid het gewoon komt halen hoor.
“Stel dat we voor iedereen een laag basisbelastingtarief invoeren en iedereen daarbovenop de mogelijkheid heeft om een vrijwillige gift te doen” –> ik zou dan eerst willen weten hoe de risico’s lagen, en wat er gebeurt als er niet genoeg belasting wordt opgehaald. Want als systeem betekent dat de overheid bij tegenvallende inkomsten allerlei essentiële diensten niet meer kan uitvoeren (zorg, onderwijs, veiligheid, onderhoud dijken, gebouwen en wegen, uitbetalen uitkeringen en toeslagen) dan zou het een bom leggen onder de maatschappij, waarbij het risico (op de korte termijn) gedragen wordt door de mensen die het minste hebben. Dan zou ik eerder op het spreekwoordelijke malieveld gaan staan om zoiets tegen te houden dan nadenken over hoeveel ik zelf al dan niet bij zou dragen.
En toch hanteert de uitgever een vaste prijs voor het boek.
Maar als er zo nodig geëxperimenteerd moet worden: begin maar aan de pomp. Kan ik eindelijk weer eens bij Shell tanken.
@1 Alinea.1: Advertenties waar geen vraagprijs wordt genoemd, maar waar simpelweg ‘Bieden’ staat, blijven voor mijn gevoel ook veel langer staan.
Utopie. Op dit moment is de belastingdruk op een bepaalde manier verdeeld.
Dit nieuwe voorstel beoogt een herverdeling van deze druk over de lagen van de bevolking heen.
De (super) rijken die dit verkregen hebben in dit kapitalistische systeem zijn ook degenen die het meest gebruik maken van belasting constructies teneinde zo min mogelijk belasting te betalen.
En je wilt een herverdeling teweeg brengen waarbij die laatste groep vrijwillig geld zou afstaan? En meer dan ze nu doen (anders heb je zowieso een herverdeling die negatief is voor de gemiddelde burger!)?
Gaat nooit gebeuren, want ze zouden dat nu ook al kunnen doen. Door simpelweg niet die belasting constructies te gebruiken maar gewoon meer belasting te betalen…..
Wat ik hier lees, is eerder een naief (of diabolical) betoog waar de rijken nog rijker van zullen worden. Lekker terug naar de feodale samenleving met dit soort gedachten.
@6: Dan hark je -net als ik- te weinig binnen.
Vanaf een zeker volume komt de BD het niet meer halen, maar brengt de overheid het je na, zo is de indruk. Of dat nou in de vorm van een ruling is, of een innovatiesubsidie, een krediet, of hoe ze die geldstroom ook noemen.
Mijn indruk is dat met name de rijken dan minder gaan betalen.
Dat die een soort pijngrens voelen; “ja hoor eens, ik betaal 1 miljoen belasting, dat moet maar genoeg zijn”, terwijl het tienvoudige rechtvaardig zou zijn.
Is er trouwens in het verhaal onderscheid gemaakt tussen premies voor ziekteverzuim, werkloosheid, arbeidsongeschiktheid en zo voorts en inkomstenbelasting?
Ik denk dat veel mensen de premies al als belasting beschouwen en dus minder daar bovenop willen afdragen.
@11 goede vraag op het einde.
Dat is namelijk hoe het zal gaan bij vrijwillige belasting. Te weinig inkomsten, dan wordt er in de taken gesneden. Wil een deel van de bevolking het toch? dan mogen die naar private instellingen en de hoofdprijs betalen.
Hele idee van een samenleving en van solidariteit wordt onderuit gehaald.
De vrijwillige optie werkt alleen als iedereen die omarmt. Dat is een utopie, derhalve zullen bij de invoering ervan diegenen die het niet omarmen het juist gaan misbruiken. En dat is dan ook meteen weer het einde van het systeem.
@6:
Ja, je hebt mijn opmerking gemist dat het niet zwart/wit is.
De belastingheffing werkt alleen als het een verplichting is in combinatie met dat mensen de belastingheffing legitiem vinden. Als er maar een paar mensen zijn die niet willen betalen, kan de belastingdienst er achteraan, als vrijwel iedereen dat in meer of mindere mate doet, wordt het onbegonnen werk.
@13: Verder is belasting betalen altijd een gedeeltelijke keuze geweest, mits je voldoende kapitaal hebt. Zo kun je bijvoorbeeld kiezen of je liever (meer) hypotheekrente betaalt ten gunste van een lagere belasting. En als je echt geld hebt, kun je kiezen om de grote Nederlandse bedrijfstak van belastingjuristen en -adviseurs in stand te houden, om een deel van je kapitaal en/of inkomen te onttrekken aan belastingen via stichtingen, fondsen en andere constructies die voldoen aan de mazen in de wet, de belastingdienst teveel tijd kosten om te ontrafelen, of het op minder legale weg buiten zicht houden.
Wat ik liever zou zien dat de overheid daadwerkelijk belasting gaat heffen naar uitgaven.
Dus als ze X miljard aan wegen uitgeven dan moeten ze ook X miljard aan wegenbelasting innen, ze mogen best de auto meer belasten om iets anders te financieren maar dan moeten ze het alsnog specificeren dat ze een extra Y miljard via de auto ophalen om bijv. de gezondheidszorg mede te financieren.
Daarmee wordt het voor kiezers een stuk overzichtelijker welk beleid een regering voert, nu is het een ondoorzichtige brei waar partijen graag gebruik van maken om hun plannen te financieren zonder dat de kiezer het door heeft.
@15: Het enige wat er volgens jou dus moet gebeuren is dat er vanuit de huidige toestand duidelijker gespecificeerd moet worden hoeveel er naar andere bestedingen ‘weglekt’. Want om bij je autovoorbeeld te blijven: we hebben in NL al een unieke en erg fikse BPM (waardoor de kopers van een veel te dure luxe bolide hun aankoop als een sociale daad beschouwen); een houderschapsbelasting, die geen rekening houdt met het weggebruik en dankzij accijnzen en btw de duurste benzine van de wereld. En nog jammeren er een paar om een kilometerheffing. En lokaal zijn er dan nog parkeerbelastingen, waar ik sommige buitenlandse contacten ook mee kan laten schrikken. Die heilige koe is een melkkoe, en als dat allemaal weer in het autovervoer zou terugvloeien, zou zelfs de simpelste opperman in de wegenbouw een bovenmodaal inkomen kunnen genieten zonder dat zijn bovenbazen dat merken.
@15: Volgens mij heeft onze regering afgelopen dinsdag gepresenteerd waaraan hij de belasting uitgeven wil.
En ook of er dan nog iets overblijft, of iets bijgeleend wordt.
Als u dat naar % omrekent, kunt u uitrekenen hoeveel van uw belasting waarheen gaat.
(het zou anders zijn als de hoogte van bepaalde uitgaven afhangen zou van bepaalde belastingen, dus als het onderhoud van Paleis Noordeinde alleen betaald wordt uit de BTW op balletschoenen bijvoorbeeld.
Dan kun je zeggen: “deze BTW gaat 100% naar het onderhoud van Paleis Noordeinde! Koop deze schoenen voor het behoud van Paleis Noordeinde”)
Euh … wat? In wiens definitie zijn rijke belastingbetalers nu ‘het proletariaat’ dan? En zou het echte proletariaat – het ‘involuntariaat’? – niet nog gewoon steeds bestaan en gedwongen worden hun arbeid af te staan in ruil voor een overlevingsloontje ten faveure van dit nieuwe ‘voluntariaat’?
@16: juist ja, nu heeft het bulk van de kiezers geen idee hoe het zit, door belasting inning beter te specificeren kun je meer draagvlak creëren.
Mensen klagen nu aan de pomp, wat nu als er op de bon staat X% tbv salaris zorg personeel. Etc etc
De relatie inkomsten en uitgaven is volledig weg en dat werkt klaag gedrag in de hand en maakt weinig mensen blij als die blauwe envelop weer op de mat valt.
@16: [ En nog jammeren er een paar om een kilometerheffing. ]
Ja, terecht, want dan komt de last nog meer bij de verbruiker te leggen.
De weinig-gebruiker met laag inkomen betaalt nu in verhouding tot zijn inkomen een veel zwaardere prijs met de BPM en wegenbelasting dan de grootverdiener en/of grootverbruiker.
[ dan nog parkeerbelastingen, waar ik sommige buitenlandse contacten ook mee kan laten schrikken. ]
Mijn Londense contacten lachen zich een stuip als ik ze vertel dat je zomaar de binnenstad kan binnenrijden zonder congestion charge.
@17: Wie zonder behoefte aan balletschoenen toch dol is op Paleis Noordeinde, kan natuurlijk ook de BTW direct storten en het netto bedrag in zijn zak houden.
@19: Toch is het best wel overzichtelijk. De hele verzamelde poet heet ‘Algemene Middelen’ en wie te stom is om de verdeling daarvan op te kunnen zoeken, kan zich er ook maar beter niet mee bemoeien.
Waar het wel hartstikke scheef gaat, is dat de luchtvaart op alle denkbare wijzen wordt ontzien terwijl de brandstofgebruiker die met zijn wielen op de grond blijft tax op tax betaalt. Dat rechttrekken zal meer voor het rechtvaardigheidsgevoel doen, dan het bonnetje meters lang maken met allerlei specificaties, die men toch niet leest. Zelfs wie zijn kamer ermee wil behangen is er dan nog niet mee geholpen.
@20: De particuliere bolide als taxi laten registreren ging in Londen niettemin sneller en was op de lange termijn ook goedkoper dan een Amsterdamse parkeervergunning, die ook al veel langer bestaat dan de congestion charge (2003).
Ik denk dat je zeer lokale effecten zult krijgen. Zoals goede scholen en goed onderhouden wegdek rond welgestelde buurten. Belasting voelt ook daarom als een straf, omdat het ten goede komt aan mensen die zeer buiten je cirkels van solidariteit vallen.
@22: [Zoals goede scholen … rond welgestelde buurten. ]
Die hebben ze al.
Iemand met een beetje geld stuurt zijn kind naar een privé school en niet naar de openbare school.
Ja, in de VS werkt zo’n café, mensen in de VS zijn eerder geneigd om wat extra toe te stoppen of een zwerver geld te geven (heb het zelf ondervonden). In Nederland? Ach het is niet voor niks “NEEderland”. Daar hoef je niet zo op liefdadigheid te rekenen tenzij het extreme gevallen zijn. Calvinisten regeren daar, en je hoeft alleen maar te wijzen naar de geschiedenis om te zien dat ze het wel best vonden als mensen crepeerden.
Van Herenboer tot industrielist, ze kochten zelfs kinderen op van gezinnen om voor hun te werken. Dus een “Pay what you want” systeem werkt niet in het calvinistische Nederland, waar armoede, ziekte en ander ongeluk “straf van Gods/God haat jou!” is.
Het is ook niet zo raar dat dit idee van een Nederlander komt :P. Die denkt “LEKKER CENTEN!”
@2: Belastingdruk is niet veel lager in de VS, dat verschilt heel erg per staat. In sommige staten licht die juist hoger dan in Nederland (vaak staten met goede infrastructuur en beleid), en in andere staten is het “NOPE! Zie maar dat je je red!”.
Mensen blijven vergeten in “NEEderland” dat je de VS niet over een kam kunt scheren als “een land” in heel veel onderwerpen. Defensie zelfs nog niet eens, omdat elke staat zijn eigen afdracht regelt. Bijvoorbeeld door een schip te sponsoren voor de Marine. In veel dingen is de wetgeving in de EU dichter op elkaar afgestemd dan in de VS.
@3: Jij was die lul die tijdens het staken “Ja hoor meneer, wat zijn ze stout meneer… ja hoor. Gewoon het leger inzetten. Ik weet wel wat namen die kan geven meneer. Oh, mag ik ook slaan meneer”.
Was in Sappemeer tijdens de klassenstrijd van 1929. Dat kwijl balletje dat op zijn houten krukje achter de Herenboer en industrielist mocht zitten, terwijl de rest moest staan (verplicht moest komen) in de kerk. Terwijl de eerder genoemden en lekker kussentje, verwarmd stoofje en borreltje achteraf kregen.
En jij maar slijmen, terwijl de dooien op het land lagen van de kou. En kinderen verkocht werden. Wees er maar trots op.