Hoe Senegal zijn vis verliest – en meer

Eind vorig jaar kapittelde de Europese Commissie Senegal vanwege illegale visserij en het gebrek aan controle op schepen die varen onder Senegalese vlag. Onderzoek van Follow the Money laat zien dat minstens een vijfde van die schepen eigendom is van Europese moederbedrijven. ‘Die sluizen niet alleen vis, maar ook de winst weg uit Senegal.’

Spaanse en Franse vissers die onder Senegalese vlag varen ontduiken Europese regels die hun vangst moeten beperken ten gunste van Afrikanen. ‘Ook krijgen ze zo via bilaterale verdragen toegang tot visgronden in buurlanden als Liberia en Gambia, en betalen ze minder voor havengelden en visrechten.’ Senegal heeft de afgelopen jaren volgens de EU te weinig gedaan aan bestrijding van illegale visserij. Aliou Ba van Greenpeace Afrika ergert zich aan de Europese hypocrisie: ‘Het narratief van de EU is dat visserij legaal moet gebeuren. Vervolgens hebben ze een waarschuwing uitgedeeld aan de Senegalese autoriteiten omdat Chinese boten hier ongestraft illegaal kunnen vissen. Dat Europese trawlers hetzelfde doen vertellen ze er niet bij.’ Maar de regering van Senegal is niet onschuldig. Ze hoopt met de export van vis buitenlandse deviezen binnen te halen. Bedrijven die de vis exporteren worden aangetrokken door belastingvoordelen. Met als gevolg dat een groot deel van de vis naar het buitenland gaat en niet ter beschikking komt van de lokale bevolking. Greenpeace berekende dat in 2015 slechts 4 procent van de waarde van de geëxporteerde vis terugvloeide naar West-Afrika. Lokale vissers delven het onderspit waardoor de stimulans om naar Europa te emigreren groter wordt.

Bagger

In het noorden van Senegal opereert de Franse multinational Eramet onder de naam Grande Côte Opération (GCO). Voor de winning van zirkoon, dat wordt gebruikt in keramiek en in de bouwsector, ploegt daar een monstrueus gevaarte door het duinzand. Duizenden boeren en hun families zijn de afgelopen tien jaar ontheemd geraakt om plaats te maken voor de kolossale drijvende fabriek. Zo vertellen bewoners van Lompoul over de vernietiging van ecosystemen, gedwongen verhuizing en vervuiling van het milieu. De financiële compensatie is nog geen fractie van de schade voor hun leven en middelen van bestaan. ​​In het bijzonder is dit pijnlijk voor boeren die afhankelijk zijn van het vruchtbare land in de regio om de groenten te verbouwen die de voedselzekerheid van het land waarborgen. De hoop is nu gevestigd op de nieuwe, eind vorig jaar gekozen, president Bassirou Diomaye Faye. Hij heeft erkend dat de lokale bevolking geen voordeel haalt uit de mijnbouwpraktijken. Het bedrijf neemt geen verantwoordelijkheid voor de schade als de baggermolen eenmaal vertrokken is, zegt een lokale ondernemer die een eco-lodge met traditionele tenten in de woestijn van Lompoul runt. Ook boeren zijn niet tevreden over de financiële compensatie en de nieuwe behuizing die ze van het bedrijf hebben gekregen. Vruchtbaar land is verloren gegaan, de watervoorziening is aangetast. De holtes tussen de duinen waren oases, een zeldzaam ecosysteem “dat tot voor kort 80 procent van de verse groenten produceerde die in Senegal werden gegeten”, zegt burgemeester Gaye van Lompoul. Ook hij was aanvankelijk optimistisch over de komst van het mijnbouwbedrijf. Maar het enige wat we hebben gekregen zijn “gebroken beloftes, intimidatie, de vernietiging van ons ecosysteem en de catastrofale verplaatsing van dorpen. De economische ontwikkeling is achteruitgegaan”. 

Meer naar het binnenland van Senegal ligt Niéti Yone. Daar beloofde African Agriculture, een in de VS geregistreerde onderneming, om een ​​enorm stuk land om te vormen tot een landbouwproject dat duizenden banen zou opleveren. Het land ligt naast het grootste zoetwatermeer van Senegal, waarvoor het bedrijf waterrechten verkreeg. African Agriculture was van plan om alfalfa te verbouwen en te exporteren naar Saoedi-Arabië en de Verenigde Arabische Emiraten. Dat kwam tot nu toe uit de VS, maar droogte vanwege de klimaatverandering zorgde daar voor teruglopende opbrengsten. In 2023 ging het echter mis toen African Agriculture naar de beurs ging en investeerders het lieten afweten omdat ze allerlei risico’s ontdekten. Nu patrouilleren bewakers langs de prikkeldraadgrens van het land, waardoor herders en boeren het niet kunnen gebruiken. Het bedrijf is van de beurs gehaald. Grote ambities hebben grote gevolgen voor de lokale gemeenschap.

Stijgend zeewaterniveau

Eilanden in de Saloum Delta in Senegal worden geconfronteerd met een stijging van het zeewaterniveau als gevolg van de klimaatverandering. De Delta is rijk aan biodiversiteit. Maar stijgende zeespiegels en intense stormvloeden hebben kusterosie en zoutwaterintrusie veroorzaakt, waardoor landbouw onmogelijk is geworden. Scholieren moeten lange omwegen maken om onderwijs te kunnen volgen. Vrouwen, die hun brood verdienden met schelpdieren, proberen veilige paden te creëren om schelpen te blijven vervoeren, maar het wordt voor velen een te een gevaarlijke onderneming. “Soms staan ​​onze huizen onder water, hebben onze dieren geen weide… zelfs het pad dat naar het eiland Djirnda leidt, is in zeer slechte staat en dat leidt soms tot ongelukken,” vertelt een vrouw aan de ngo Action Aid. “Onze kinderen die naar de school van Djirnda gaan, missen vaak hun lessen omdat ze niet naar school kunnen en dit heeft uiteraard gevolgen voor hun resultaten.” Action Aid sprak met vrouwen die begonnen zijn met de aanplant van mangrovebossen om de gevolgen van de zeespiegelstijging op te kunnen vangen. Vrouwengroepen hebben ook het houden van bijen, een lokale traditie, weer nieuw leven ingeblazen om in hun levensonderhoud te voorzien.