Het wordt tijd om eindelijk eens kritiek op Israël te gaan onderscheiden van antisemitisme

OPINIE - Ach antisemitisme. Harry van Bommel, Kamerlid voor de SP, liep in 2009 mee in een mars die werd gehouden om te protesteren tegen de Israëlische inval van dat jaar in Gaza,. Hij liep gearmd met Gretta Duisenberg en ze riepen ”Intifada, intifada, Palestina vrij”. Een videofilmpje daarvan verscheen op tv en in een talkshow krabbelde Van Bommel een beetje terug. Maar de volgende dag was er in dezelfde talkshow hetzelfde filmpje en werd hij volledig afgebrand. Onbekenden achter Van Bommel en Duisenberg riepen daarin opeens ”Hamas, Hamas, alle Joden aan het gas!” Ik had een groot deel van de mars meegelopen en geen enkele keer ”Hamas Hamas” gehoord. Ik sprak erover met anderen de hele tocht hadden meegelopen. Die hadden ook niets gehoord. Korte tijd later sprak ik Job Cohen, de toenmalige burgemeester, die zei dat de politie die de hele route  de gaten had gehouden ook geen melding had gemaakt van ”Hamas, Hamas”. Volgens Cohen was het mogelijk dat de video achteraf was ingedubt.

In de jaren die volgden waren er steeds nieuwe gevallen van hetzelfde heftige antisemitisme, die vaak naar buiten kwamen via de Telegraaf. In 2014 stond Fatima Elatik volkomen onwetend op een foto van een Israëlische vlag die werd gecombineerd met een hakenkruis.  Het beeld was ongeveer tien  minuten te zien voordat het werd weggehaald. Maar voor een foto in de krant van wakker Nederland was dat lang genoeg. Niet lang geleden, in 2021 of ’22, werd het toenmalige Kamerlid Kauthar Bouchallikht ermee geconfronteerd dat ze op dezelfde foto had gestaan. Het is nooit achterhaald wie verantwoordelijk was voor het plaatje. Zou het kunnen dat er eenzelfde geschiedenis aan verbonden is als destijds bij Van Bommels ”Hamas Hamas”?

Vooral in de jaren dat0 Israël het nodig vond ”het gras te maaien” was er sprake van antisemitisme. Het gras maaien was een koddige uitdrukking waarmee de Israëli’s aangeven dat het weer tijd was om op te treden tegen de ”terroristen” van Hamas. Het was daar vrij vaak de tijd voor, namelijk in 2006, 2008-2009, 2012, 2014, 2016, 2018, 2019, 2021, 2022, en 2023. De antisemitische uitlatingen (het zijn altijd vooral uitlatingen) logen er in die jaren niet om als we het CIDI mogen geloven, al ging het ”wel op en neer”. Als er in sommige jaren geen duizenden maar slechts honderden doden waren viel het soms mee. In die jaren nam ook – nog steeds volgens het CIDI – het antisemitisme voortdurend toe. En het moet gezegd, vooral het protestant-christelijke volksdeel bleek daar in toenemende mate gevoelig voor. Waren er demonstaties, dan was er een groeiend aantal christenen, Christenen voor Israël, maar ook gewone christenen. Het werden er steeds meer. Een voorbeeld was de door het CIDI georganiseerde demonstratie ”Keppel op” in 2019, waarvoor een groot aantal Christenen voor Israël was uitgerukt.. Thierry Baudet was er een prominente spreker, voordat zijn partij ontmaskerd werd als overduidelijk antisemitisch.

In de loop der jaren werden Gert-Jan Segers, Joël Voordewind, Kees van der Staaij de voornaamste Israël-partizanen, een rol die recent is overgenomen door Mirjam Bikker en Chris Stoffer. Zij werden de overduidelijke woordvoerders van het anti-antisemitismegilde, die iedere keer alarm sloegen en Kamervragen stelden die door het CIDI waren voorgezegd. Elma Draijer schreef elke keer in de Volkskrant dat we de Joden in de steek lieten. Onze minister van Justitie, Dilan Yesilgöz, voegde zich, toen ze nog gewoon Kamerlid was, ook bij het groepje. Toen een Syrische Palestijn door het lint ging toen hij in een kosjer restaurant in Amstelveen een Israëlische vlag ontwaarde kwamen zij in actie. De Nederlandse justitie vond zijn daad niet meteen antisemitisch- ze dachten eigenlijk meer aan een soort trauma – maar Segers en Yesilgöz traden toch onmiddellijk op. Ze gingen bij bij het betreffende restaurant eten, samen met mensen van het CIDI. Toen de Syriër in herhaling viel deden ze het opnieuw.

Demonstratie in Rotterdam tegen opvoering Fassbinders “het vuil, de stad en de dood”, rechts Jules Croiset. Foto Nationaal Archief, CC0, fotograaf Rob C. Croes

Ik kon het niet helpen maar moest intussen denken aan oudere antisemitische gebeurtenissen. Bijvoorbeeld ”Het vuil, de stad en de dood”. Dat stuk, een toneelstuk van Werner Fassbinder, zou in 1987 in Rotterdam worden opgevoerd, maar bleek opeens erg antisemitisch te zijn. Er volgde een golf van woedende protesten en de opvoering werd afgeblazen. Wat later was het land opnieuw in beroering, want de acteur Jules Croiset, die heftig tegen de opvoering had geprotesteerd, was ontvoerd. Na vergeefse zoekacties dook hij op in België. Hij bleek onder de indruk van de protesten zijn ontvoering zelf in scene te hebben gezet. In 2002 werd het ”Vuil, de stad en de dood” alsnog opgevoerd. En… er gebeurde niets. De protesten van 15 jaar eerder waren, zo luidden de conclusies, niet nodig geweest. Er werden antisemitische uitspraken gedaan in het stuk, maar het ging er juist om om daarmee een bepaald onsympathiek personage neer te zetten.

In 2010 gebeurde iets opmerkelijks. Twee weken voor de Kristallnachtherdenking die de organisatie ”Nederland bekent kleur” in Amsterdam al sinds 1992 meerdere malen had georganiseerd, gaf het CIDI een perscommuniqué uit waarin de herdenking in de ban werd gedaan. Waarom? Het had te maken met het feit dat een van de organisaties die reclame maakten voor de herdenking op dezelfde website een  oproep had staan voor BDS, de boycot van Israël, waartoe een keur aan Palestijnse organisaties in 2005 had besloten en die intussen internationaal werd gesteund. Het persbericht was een klassieke zionistische rotstreek. Zoals was te voorzien meldden een spreker en een fluitiste, die eerder hadden toegezegd te zullen optreden, zich beiden geschrokken af. Het CIDI was immers een autoriteit. De herdenking werd op een houtje-touwtje manier gered. Maar vervolgens kregen we te maken met een defamatie-campagne die jaren heeft geduurd en waarbij we onder meer door Ronny Naftaniel en de voorzitter van de Liberaal Joodse Gemeente, Ron van der Wieken, plus een keur aan anderen er uitgebreid van werden beschuldigd dat we op de herdenkingen steeds Israël aan hadden gevallen en antisemitisch bezig waren geweest. In werkelijkheid was het woordje “Israël” tijdens een herdenking  nooit gebruikt. Het was een eye-opener voor mij en een flink aantal andere Joden die erbij waren betrokken om te worden aangevallen – door andere Joden en niet-Joden die er niet bij waren geweest, maar die wel allemaal veel beter wisten dan wijzelf wat er allemaal was gezegd. We publiceerden de speeches op de site, maar we bleven horen dat we ”het altijd over alleen hadden over vluchtelingen in plaats van Joden” en dat we ”Israël aanvielen en dezelfde discriminerende dingen zeiden als destijds in nazi-Duitsland”. Wat vervolgens  werd overgenomen door nagenoeg de totale Nederlandse pers. Eén keer deden we aangifte van smaad, maar het openbaar ministerie liet ons weten dat iemand uitschelden voor antisemiet gewoon onderdeel is van het publieke debat in Nederland.

Het bleek een les te zijn voor wat we nog konden verwachten. Bijvoorbeeld bij de recente opening van het Holocaust Museum, waar een Joodse en een Palestijnse organisatie een aanvraag hadden ingediend voor een demonstratie tegen de aanwezigheid van Isaac Herzog, president van een staat die toevallig precies datgene aan het doen was wat in het Holocaust Museum wordt herdacht.  Er moeten zich tijdens die dag verschrikkelijke dingen hebben afgespeeld. Zo heeft Dilan Yesilgöz in de synagoge een mevrouw gezien die ontdaan was. Ze heeft er nog vriendelijke woorden mee gewisseld, om haar gerust te stellen. En  vervolgens heeft ze in de eerste de beste talkshow verslag gedaan van …. ja van wat?  Van dat het heel erg was geweest en dat ze dat zelf had gezien. Staatssecretaris Eric van der Burg heeft duidelijk ”Juden raus” gehoord en naar het schijnt ook ”kankerjoden”. Dat zei hij in het parlement. Het was helaas niet duidelijk of hij dat zelf had gehoord. Mensen die er wel zelf bij waren geweest zoals Ronnie Eisenmann, de voorzitter van het CIDI, had afschuwelijke ”antisemitische dingen” gehoord. Veel andere mensen ook trouwens. Gert-Jan Segers, die er niet bij was volgens mij, was daar erg verontwaardigd over. Maar Femke Halsema, de burgemeester, die in het zicht van de camera’s het geschreeuw had aangehoord, sprak dat tegen. Ze baseerde zich ook op verslagen van de politie die geen onvertogen woord had gehoord. De deelnemers aan de demonstraties spraken intussen van een verbroedering tussen Joden, Palestijnen en andere demonstranten en dat niemand ook maar één antisemitische opmerking had gehoord.

Dan waren er nog incidenten die de landelijke pers haalden. Lenny Kuhr die tijdens een optreden  werd aangevallen omdat ze het optreden van haar kleinzoon in het Israëlische leger verdedigde. (Een wonderlijke speling van het lot was dat ze me in de jaren ’70 ooit in bescherming had genomen toen haar toenmalige echtgenoot, Gideon Bialystock, een Likudnik, mij als linkse columnist van het Nieuw Israëlietisch Weekblad voor antisemiet uitmaakte en me wilde aanvallen).  Of de mevrouw die bezoek kreeg van mensen die haar verweten dat haar dochter op Faccbook reclame maakte voor het Israëlische leger dat intussen ”plausibel” van genocide was beschuldigd. Vrij nutteloze aanvallen. Maar volgens mij hadden ze totaal niets met antisemitisme te maken. Ook was er de nepaanval op rabbijn Heintz, die zei op zijn hoofd geslagen te zijn, maar waarvoor de politie geen bewijs kon vinden.

Joe Piette Flickr CC BY-NC-SA 2.0 Students march, encamp for Palestine

Wat intussen bepaald grappig was. was dat er in de VS protesten op gang zijn gekomen, die eveneens het mechanisme verduidelijken van wat er nou echt aan de hand is. Net als bij onze demonstaties tegen de aanwezigheid van Herzog bij de opening van het Holocaust Museum trekken studenten in de VS gezamenlijk op. Islamitische, ongelovige, christelijke en Joodse studenten nemen deel aan protesten en kampen bij diverse universiteiten als Columbia-universiteit, de Universiteit van New York, MIT, Michigan en de nodige andere. Ook in de VS spannen mensen samen om al die demonstraties van  verschrikkelijke antisemitische uitwassen te beschuldigen en het in gevaar brengen van Joodse studenten. Maar ondertussen worden  er op shabbat joodse diensten werden gehouden en op vrijdag islamitische, en dat er ter gelegenheid van Pesah, het Joodse paasfeest, seiders (dat wil zeggen speciale paasmaaltijden) waren gehouden. De sfeer is volgens  bijvoorbeeld dit blog te vergelijken met de sfeer bij hey Holocaust Museum. En de organisatie Jewish Voice of Peace (JVP) meldde dat de New Yorkse politie bij het opbreken van het kampement bij Columbia tientallen leden van JVP had opgepakt. De demonstranten eisen dat de universiteiten hun banden zouden verbreken met organisaties die geld verdienden aan de Israëlische wapenindustrie en/of bezetting. Van antisemieten was geen spoor te bekennen.

Duitsland, waar een fors deel van de Palestijnen in Europa terecht zijn gekomen, kampt met dezelfde problemen. Om historische redenen zijn ze daar nog veel beduchter voor antisemitische uitingen. ”From the river to the sea, Palestine will be free” is daar bijvoorbeeld verboden. Ook wordt er – anders dan in Nederland – strikt de hand gehouden aan de regels van de IHRA-definitie die zoals meermalen is beschreven ongeveer alle kritiek op Israël afdoet als antisemitisme. Maar ook in Duitsland is de praktijk soms weerbarstiger dan de kritiek op het antisemitisme. Zo zijn op staande voet ontslagen medewerkers van de “Deutsche Welle” op last van de rechter een jaar of wat geleden weer aangenomen en zijn talloze verboden, bijvoorbeeld op het gebruik van zalen, in de loop van de tijd weer ongedaan gemaakt.

Volgens het CIDI zijn er in 2023 niet minder dan 379 gevallen van antisemitisme geregistreerd. En als de trend aanhoudt wordt het voor 2024 nog meer. Maar ach, CIDI, laat me alsjeblieft niet lachen.  Volgens jullie is ons land  een afgrijselijk voorbeeld geworden van vreselijke jodenhaat. Volgens mij is het mogelijk dat er inderdaad nog steeds wel wat antisemitisme bestaat, maar wordt het zo zoetjes aan tijd dat de pers in Nederland een keer zelf gaat turven en vooral denken. Dan wordt duidelijk dat een heleboel ”incidenten” gewoon opgeklopte onzin zijn en krampachtige pogingen om door het oproepen van het antisemitische spook Israël uit de wind te houden. Misschien dat we ons dan eindelijk kunnen gaan bezighouden met wat er in Israël werkelijk wringt, zoals bijvoorbeeld  de buitensporige dodentallen in Gaza en de totale afwezigheid van een Israëlische verantwoording. Daarvoor wordt het langzamerhand een keer tijd.