Het verwoestende effect van het regime-Duterte

ONDERZOEK - De Filippijnen hebben nogal eens te maken met natuurrampen die grote delen van land in puin kunnen veranderen en duizenden mensen dakloos maken. De verwoesting die Rodrigo Duterte in het land heeft aangericht sinds zijn aantreden als president vijf jaar geleden is, zeker als het om mensenrechten gaat, desastreus. Duterte baarde bij zijn aantreden opzien vanwege de aankondiging dat hij iedereen die betrokken was bij de drugshandel zonder pardon of proces zou (laten) neerknallen. Inmiddels heeft zijn war on drugs tot minstens 8.663 buitengerechtelijke moorden geleid, volgens een rapport van het Hoge Commissariaat voor de Mensenrechten van vorig jaar juni. Sommige schattingen gaan tot het drievoudige aantal. Het VN-Mensenrechtenbureau heeft ook gedocumenteerd dat tussen 2015 en 2019 ten minste 248 mensenrechtenverdedigers, juridische professionals, journalisten en vakbondsleden zijn vermoord in verband met hun werk. De moordenaaars worden zelden of niet vervolgd. De rechtsstaat faalt aan alle kanten. Als het gaat om de bescherming van mensenrechten zijn de Filippijnen onder Duterte afgezakt naar een van de slechtste plaatsen om te wonen.

Armoede

Investigate PH , een onafhankelijke organisatie van vooral uit de kerken afkomstige mensenrechtenverdedigers en juristen, heeft drie nieuwe onderzoeken gedaan naar de situatie in de Filippijnen. Het doel was meer onderbouwing te leveren voor de conclusies van het VN-bureau. Het onderzoek, dat deze week is aangeboden aan de UNHCR bij de opening van de 48e reguliere zitting van de VN-Mensenrechtenraad laat zien dat Duterte naast zijn bijzondere manier van bestrijding van de drugshandel nog meer oorlogen voert tegen zijn eigen bevolking. En als er geen sprake is van drugsgebruik kan ’terrorisme’ ook nog als excuus dienen voor uitsluiting, gewelddadig optreden van politie en militairen en moord. Het laatste rapport van Investigate PH spreekt ook over grootschalige armoede: ‘Landhervorming is tot stilstand gekomen, reële lonen zijn gedaald, arbeidsexport gaat door door gebrek aan banen in de binnenlandse economie, sloop van stedelijke armen gemeenschappen versnellen, de ongelijkheid neemt toe. Minstens 50 procent van de Filippino’s leeft in armoede.’ Met als gevolg dat zij over de hele wereld uitzwermen om werk te vinden, niet zelden onder omstandigheden die aan slavernij doen denken.

Red tags

Duterte’s militairistische aanpak van de COVID pandemie heeft volgens Investico PH de armoede nog verergerd. Daarnaast noemt het rapport de aantasting van de rechten van kinderen, het recht op onderwijs en de vrijheid van godsdienst aangezien de regering de prioriteit in de begroting legt bij de veiligheidstroepen en bezuinigt op uitgaven aan welzijn, huisvesting, onderwijs en gezondheid. Christelijke zowel als islamitische educatieve voorzieningen en welzijnsorganisaties worden verdacht gemaakt (red tagging) en gehinderd in hun functioneren, evenals de mensen die er werken die niet zelden als ’terrorist’ gevangen worden gezet. Opvallend is het gebruik van de sociale media door de regering, de politie en het leger om alles wat maar zweemt naar oppositie uit te schakelen. Foto’s van  verdachte personen worden op grote schaal verspreid met bijbehorende doodsbedreigingen die in een groot aantal gevallen hebben geleid tot nieuwe moordpartijen. Het uitschakelen van de oppositie is heviger en massaler geworden sinds de de Anti-Terrorisme Wet van 2020 van kracht is geworden Deze wet is een belangrijk instrument in de repressie door de overheid en wordt gebruikt om activisten en hun organisaties in een kwaad daglicht te stellen en afwijkende meningen strafbaar te stellen. De wet komt Duterte ook van pas in de aparte oorlog die hij voert nog tegen bepaalde afgezonderde inheemse groepen zoals het islamitische Moro-volk, dat al heel wat oorlogen achter de rug heeft.

Amerikaanse steun

President Duterte voelt zich extra sterk met zijn autoritaire en gewelddadige beleid sinds het bezoek van de Amerikaanse president Trump in november 2017. Duterte maakte toen meteen een einde aan de vredesbesprekingen in Noorwegen met de communistische rebellenbeweging. De Communistische Partij van de Filippijnen, waarvan de voormalige voorzitter José Maria Sison al meer dan dertig jaar in Nederland in ballingschap woont, Het Nationaal Democratisch Front (NDF) en zijn gewapende arm het Nationale Volksleger (NPA) staan sindsdien op de terroristenlijst. Iedereen die in verband gebracht kan worden met deze organisaties is vogelvrij.

De Verenigde Staten steunen Duterte omdat zij de Filippijnen zien als een belangrijke factor in het beteugelen van de macht van China. De Amerikanen hebben sinds mensenheugenis een aantal belangrijke militaire bases in het land. Duterte heeft in de afgelopen jaren toenadering gezocht tot het grote, machtige buurland en suggereerde ook dat hij de verdragen over militaire samenwerking met de VS wilde opzeggen. Maar de Verenigde Staten blijven zijn belangrijkste bondgenoot en de dreiging van het opzeggen van het bondgenootschap is sinds kort definitief van de baan. Het kan te maken hebben met de presidentsverkiezingen in mei volgend jaar. Een meerderheid van de bevolking kiest eerder voor een bondgenootschap met de VS dan met China. Duterte kan weliswaar niet worden herkozen, maar mogelijk blijft hij aan de macht door zijn dochter Sara kandidaat te stellen. Sara Duterte heeft eerder haar vader opgevolgd als burgemeester van Davao City. De kansen dat de Duterte-dynastie wordt voortgezet zijn op dit moment moeilijk in te schatten.

Investico PH hoopt bij de VN steun te krijgen voor verder onderzoek. De organisatie zal blij zijn dat het Internationaal Strafhof in Den Haag juist deze week ook heeft besloten onderzoek te doen naar de mogelijkheden voor strafrechtelijke vervolging van Duterte en zijn regime.