Gezi sloeg om van festivalsfeer naar oorlogstafereel

VERSLAG - Joris Lohman was drie dagen in Istanbul voor het congres van Slow Food International. Op zaterdagavond werd Gezi-park met geweld ontruimd.

In de dagen voorafgaand aan mijn vertrek beheersten de demonstraties in Gezi-park in Istanbul het nieuws. De organisatie besloot om het congres toch door te laten gaan. Hoewel we vrij dicht bij Taksimplein vergaderden, heb ik op straat niks gemerkt van de protesten.

Zaterdagmiddag sprak ik met onze Turkse gastvrouwe Defne Koryürek af dat we de dag na de vergadering samen gaan kijken bij Gezi. Ze wilde me voorstellen aan jonge mensen die me goed zouden kunnen uitleggen hoe de situatie hier is. Het is al een tijdje rustig bij Gezi, en die zaterdagmiddag zijn er duizenden mensen. Het weer is goed, er wordt muziek gemaakt, gegeten en gediscussieerd. Er zijn zelfs veel gezinnen met jonge kinderen, en er heerst een soort festivalsfeer.

Tegen negen uur, als we met alle congresdeelnemers in een restaurant zijn, verstrakken de gezichten van de Turkse gastdames. De politie valt – totaal onverwacht – met grof geweld Gezi aan. Er wordt druk gebeld en laptops gaan open om Twitter en Facebook te checken. Het restaurant is op steenworp afstand van Gezi, en ik bevind me in een film: binnen wordt wijn geschonken en door het grote raam zien we mensen  met gasmaskers en mondkapjes voorbij rennen.

Als het iets rustiger lijkt, gaan we de straat op om de boel te verkennen. De straat is tien minuten geleden hardhandig ‘geschoond’ door de politie. Er zijn honderden mensen op straat. Iedereen ziet er goed voorbereid uit, met mondkapjes, citroenen, flesjes water om ogen uit te spoelen en gasmaskers. Mijn ogen en mond branden van de vlagen traangas die nog in de lucht hangen. Ik zie veel jongens van mijn leeftijd, sommigen in voetbalshirt van Besiktas of Galatasaray. We wandelen voorzichtig richting het plein, terwijl we kordaat worden ingehaald door een groep meisjes van een jaar of 25.

Een stoet leuzen scanderende mensen loopt voorbij. Ik spreek de man van Defne die aan Taksim plein woont aan de telefoon. Hij voorspelt dat de gevechten de hele avond door zullen gaan. We besluiten om te zorgen dat alle congresgangers, die nog steeds in het restaurant zitten, naar huis kunnen. Met veel moeite kunnen we in een uur voldoende taxi’s overhalen om ze naar huis te brengen.

De volgende ochtend ontmoeten we een aantal meisjes die de avond ervoor op Gezi waren. Ze hebben geen oog dichtgedaan en zijn overstuur. Irem Çapul (32, uitgever) is vanaf het begin betrokken. ‘De eerste dag waren er slechts een vijftigtal mensen op het plein. We wisten vanaf het begin dat we Gezi zouden verliezen, we kwamen niet om te vechten. Midden in de nacht viel de politie met veel geweld binnen. Een vreedzaam samenkomen werd verstoord met traangas en bulldozers. De mensen zijn vooral woedend vanwege het geweld.’

Ik praat ook met Aysenur (29), kledingontwerpster. Is dit een protest van de elite? Gisteren op straat zag ik veel midden twintigers. Het lijkt erop alsof de protesten vooral een botsing zijn van een verschillende perceptie van vooruitgang. Erdogan wil Turkije vooruit brengen door nieuwe winkelcentra te bouwen, in het kader van economische groei. De demonstranten zijn bang voor het verlies van cultureel belangrijke plekken. De vraag is: wie profiteert van de economische groei?

Onderweg naar het vliegtuig wordt mijn vers gevormde mening en sympathie voor de demonstranten op de proef gesteld. We komen vast te zitten in een file van bussen vol Erdogan aanhangers. Gezinnen met kleine kinderen, oudere mensen, en vrouwen met hoofddoeken om. Ze kijken vrolijk en zwaaien met Turkse vlaggen en vlaggen van Erdogan’s partij. Ik stap verward in het vliegtuig. Vertegenwoordigen de protesten een breed gedragen beweging die een andere, meer inclusieve, op intrinsieke waarden gebaseerde economie voor zich ziet? Of staat ‘het volk’ echt aan Erdogan’s zijde en zijn de slachtoffers die vallen in het centrum van de Turkse hoofdstad ongelukkige slachtoffers in het proces van vooruitgang van een economische grootmacht. Een ding is duidelijk: de jongens en meisjes van Gezi zijn geen terroristen. In hoeverre de Erdogan fanclub echt aanhangers zijn van beleid, blijft onduidelijk. Het is voorlopig nog niet afgelopen. ‘Het is geen oorlog, het is verzet,’ zegt Aysenur. ‘Als we worden verdreven, gaan we naar huis. Maar morgen komen we terug.’

Voor updates over de situatie in Gezi, volg @dkuryurek (veelal Turks maar ook Engels)x