COLUMN - Toen ik klein was, sloopte ik wekkers. Met een schroevendraaier (of een kwartje) maakte ik ze open: zo ontdekte ik de veer die zich ontwond, en die radertjes aandreef – een voor de seconden, die na zestig tikken rond was en zo een minutenradertje aandreef, die op zijn beurt de uren aanspoorde.
Daarna wilde ik weten hoe een wekker op een ingesteld tijdstip ging ratelen. Ik peuterde de ingewanden laagsgewijs los. Meestal ging het fout wanneer ik de veer bevrijdde: ik kreeg ’m zelden weer goed opgespoeld. Dan moest mijn moeder een nieuwe wekker kopen.
Later werd ik handiger. Ik leerde hoe stopcontacten, schakels en stekkers werkten door ze open te maken. Veel turen, beetje logisch nadenken, kijken wat dit doet en waartoe dat dient. Sindsdien repareer ik een boel defecte mechanica in huis zelf.
Fabrikanten houden niet van zulke zelfredzaamheid. Defect spul bij een winkel laten repareren of een nieuw exemplaar kopen, levert meer omzet op. Vandaar dat tegenwoordig zowat alle stekkers in massief plastic zijn gegoten: die kun je niet openschroeven. (Tip: knip die krengen van het snoer af en klus er een ouderwetse stekker aan.)
Gesloten technologie neemt hand over hand toe. Producenten maken het kopers moeilijk om in het binnenste van hun spullen te kijken, en daar zelf mee te rommelen. Na de gesloten omhulsels – gegoten stekkers, gepatenteerde schroefjes waarvoor geen publiek verkrijgbare schroevendraaiers mochten worden gemaakt – zijn ze overgestapt op gesloten modellen.
Het resultaat? De fabrikant bepaalt wat u met uw spullen mag doen. Op de iPhone en iPad kun je alleen door Apple goedgekeurde applicaties zetten. Dat geeft Apple vergaande zeggenschap wat u mag doen met uw eerlijk gekochte apparatuur. Ook knijpt Apple iedereen af die externe applicaties voor hun producten maakt: je bent verplicht ze via Apples digitale winkel aan te bieden, anders werken ze niet. Apple eist vervolgens vrolijk 30 procent van de verkoopprijs op – een gouden bedrijfsmodel.
Natuurlijk zijn er in dit verhaal ook slimme hackers. Zij maken jailbreaks: programma’s die mobieltjes, tablets etc. openbreken, zodat je daar kunt opzetten wat je goeddunkt, zonder afhankelijk te zijn van de toestemming van de verkoper van het product. Wat meer is: zodat je gewoon in het binnenste van je eigen spullen kunt kijken, ze kunt begrijpen, ze repareren en ze – eventueel – kunt verbeteren.
Jailbreaks zijn sinds januari van dit jaar strafbaar in de VS [link 1] [link 2].
Die wet is morbide. Hij geeft monopolisten het recht om de inventiviteit van anderen – die hun product willen verbeteren – goedkoop uit te melken. Hij is morbide, omdat hij nieuwsgierigheid en innovatie strafbaar maakt. Het ergste is wel dat de onderliggende toon is dat consumenten gehoorzaam moeten zijn aan de bedrijven van wie wij een product kopen, en daar niets anders mee mogen willen dan zij ons voorschrijven.
Laat ons allen wekkers open schroeven.
Deze column van Karin Spaink verscheen eerder in Het Parool.
Reacties (23)
Klein beetje bezijden het punt dat Karin maakt, maar toch gerelateerd:
Ik heb studies gelezen waarin beargumenteerd werd dat je in ontwerpen op onverwachte manier een aantal waardeoordelen over de gebruikers kan terugvinden. Het verschil tussen apparaten voor mannen en vrouwen is interessant. Apparaten voor mannen komen met allerlei knopjes en functies, want die zijn tenslotte wat handiger en willen meer uitproberen. Apparaten voor vrouwen moeten vooral zeer eenvoudig te bedienen zijn.
Zie bijvoorbeeld een studie naar scheerapparaten: http://sc2220.wetpaint.com/page/How+shavers+design+reinforces+gender+stereotypes. Die van de mannen werden bijvoorbeeld ontworpen met zichtbare schroefjes (mocht de man de kriebels krijgen en het ding willen openmaken) en die van vrouwen niet.
Enerzijds waar; bedrijven zullen er van alles aan doen om geld te verdienen. Soms krijg je het idee dat (zeker grote) bedrijven alle handelingen onderverdelen in twee categorieën: die de winst bevorderen en die de winst niet bevorderen. Vanzelfsprekend moeten de handelingen in de tweede categorie dan geminimaliseerd worden.
Anderzijds: Je haalt zelf ook al voorbeelden aan van inventiviteit. Dat jailbreaken in de US illegaal is, is misschien kwalijk, voornamelijk omdat de overheid zich hiermee aan de kant van bedrijven (in plaats van burgers) schaart, maar ik denk dat de wal het schip keert. Ook kun je tegenwoordig vrij simpel op het internet een beginnerscursus hacken leren. Je kunt (ook met mechanica) nog best wel van alles slopen om erachter te komen hoe het werkt, maar vooral het vervangen gaat moeilijker, maar dat heb je bij een maatschappij die welvaart haalt uit consumptie. Hoe meer vervangen moet worden, hoe meer winst er behaald kan worden door de vervangende producten. En dan kan zo’n apparaat beter helemaal kapot gaan, dan een vervangbaar gedeelte. Zie bijvoorbeeld ook planned obsoloscence . Economisch heeft het -helaas- ook geen zin om iets echt duurzaam (als in: durable) te maken. Het wordt gezegd dat de pannen van BK (Berk Kampen) zo onverwoestbaar waren (behalve de handvatten) dat de markt na een paar jaren verzadigd was en er geen echte degelijke pannen meer verkocht kon worden (omdat iedereen die intussen al had gekocht). Het bedrijf deed het niet goed meer, maar het merk werd overgekocht door een ander bedrijf. Na navorsing kan ik dit niet verifiëren, maar mijn punt blijft: als de markt verzadigd raakt door onverwoestbare spullen, dan is er geen markt meer.
Overigens, over die stekkers: in massief plastic zijn ze brandveiliger, dat is misschien ook een van de redenen. Met die oplossing van jou ben je natuurlijk afhankelijker van ‘oude’ stekkers (ik weet niet: kun je ze nog kopen bij de bouwmarkt?), zou je de stekker open willen maken. Wat je ook prima met zo’n stekker kunt doen, als die kapot is, is een stekker van een ander (defect) apparaat halen en het met een kroonsteentje aan het snoer bevestigen. Of dat brandveiliger is dan een schroefbare ‘oude’ stekker, weet ik niet, maar het werkt net zo goed.
@Rob dus iPhones zijn voor vrouwen?
Wat ik koop is van mij! Anders zou ik het wel huren.
@3 Dat is de enige juiste conclusie.
Op telefoons met het besturingssysteem Android kunnen wel anderen software plaatsen, meen ik.
De gebruiker krijgt wel een waarschuwing omdat de software niet goedgekeurd is.
Ik denk dat als ubuntu een besturingssysteem voor telefoons gemaakt heeft (daar is Ubuntu mee bezig), iedereen applicaties maken mag, al is het maar omdat dit een aantrekkelijk verkoopargument is voor techneuten (en dat zijn de eerste klanten van een nieuw systeem).
Als er alternatieven zijn, moet de gebruiker er meestal meer moeite voor doen.
Goed artikel……….
Moest in de marge even aan dingen als hieronder denken:
Voor de rechtshandigen met 2 linker of voor de linkshandigen net 2 rechter handen is hier een leuk instructie filmpje voor het vervangen van niet geaarde apparaten(stekers)
http://www.kanaal50.be/Tv/Stekker_zonder_aarding_elektriciteit_tips/Elektriciteitstips/Doe_het_zelf_-_interieur_inrichting/TV-catalogus/95
Zie rechts voor meer.
Verder vind ik dit
http://repaircafe.nl/
een goede ontwikkeling.
Ik ben een vrouw.
De intentie die je de fabrikanten in de mond legt, lijkt me wat vergezocht. Gegoten stekkers zijn nou eenmaal steviger, duurzamer en dus veiliger. En waarschijnlijk goedkoper want om nou een arm Noord-Koreaantje die schroefjes vast te laten gaat ook zo ver.
En vervolgens breng je schoolvoorbeeld kwaadaardig bedrijf Apple alsof hun gedrag een indicatie is van hoe de hele industrie werkt. Terwijl ondertussen de grootste concurrent van Apple haar consumenten en ontwikkelaars ruimhartig ondersteunt bij het aanpassen van hun spul, met dito populariteit als (indirect) gevolg.
Laat ons allen wekkers openschroeven, ja, maar laat ons niet net doen alsof er een of andere grote heisa gaande is tegen het openschroeven van wekkers. Dat is immers niet het geval.
Laat ons ook niet net doen alsof wetgeving die verhuurders van telefoons beschermt nou zo heel kwaadaardig is. Het staat eenieder vrij om gewoon zelf een telefoon te kopen. Als je je auto wil tunen, moet je dat ook niet met een leasebak doen.
Neemt overigens niet weg dat de DMCA een draak is en met deze toevoeging een nog grotere draak is geworden. Maar in het grote plaatje is dit wel het laatste waar ik me druk om zou maken. Maargoed, ik laat me dan ook niet verleiden tot koppelaankoop van een telefoon en mijd als softwareontwikkelaar uit idealistische overwegingen Apple als de builenpest. En de VS ook, trouwens:p
Heb me Iphone ook gejailbreaked.. fluitje van een cent, al kost het wel de nodige tijd voordat alles op zijn plek staat. Best duurzaam en praktisch in gebruik.
Waarom zou je een nieuw toestel kopen? Omdat Apple vindt dat het daar weer tijd voor is? Mijn toekomstige toestel zal niet meer op IOS draaien trouwens. Fuck apple
@2: Ik moest ook direct aan planned obsolescense denken. De film die op wiki ook gerefereerd wordt, beweert als ik het mij goed herinner dat er halverwege de vorige eeuw in Amerika getracht is een wet door te voeren om consumenten te verplichten na een bepaalde periode hun product te vervangen, ongeacht de staat van het product. Kansloos natuurlijk, maar wel tekenend.
http://www.filmsforaction.org/watch/pyramids_of_waste_2010
Na het zien van dit zeer vermakelijke maar ook trieste filmpje vroeg ik mij af of een wet die bedrijven verplicht hun producten te leasen een oplossing zou kunnen bieden. Dan zijn ze in ieder geval gemotiveerd om kwaliteit en duurzaamheid te leveren. Ik word persoonlijk behoorlijk ongepast van het concept ‘planned obsolescense’. Ik kocht dan ook op m’n 42ste mijn eerste televisie, voor die tijd haalde ik ze van straat en repareerde ze. Vandaag de dag is dat niet meer mogelijk en ik verdenk mijn laatste TV ervan er na een van te voren vastgesteld aantal ‘branduren’ de brui aan te hebben gegeven.
@9:
Mijn dochter ook, maar toen ze een eigen huis kocht heb ik haar wel een dopsleutel- + bit-set, een elektrische boor/schroevendraaier en klopboor gegeven :-)
De emancipatie heeft 2 kanten ;-)
@12: Had laatst ook geen beeld meer. Stond toen voor de keuze om een nieuwe TV aan te schaffen of te laten repareren. Samsung wilde 250 piek hebben voor reparatie. Die nieuwe TV’s stonden opeens wel heel mooi te glimmen in de winkel moet ik zeggen..
Toch even googelen op mogelijke oorzaken en toen maar een nieuwe voeding gekocht in een webshop in Polen ( eurotjes, geen invoerrechten of BTW). Oude printplaatje er uit en het nieuw printplaatje erin. Je bent dan 40 euro verder maar de TV doet het weer als vanouds..
Als je je auto wil tunen, moet je dat ook niet met een leasebak doen.
Je ziet bij steeds meer auto’s dat het motorblok verandert in een blok plastic waar je zelf niks meer aan kan/mag doen. Dat was vroeger wel anders.
Bij de IPhone kun je ook nog eens de batterij niet vewijderen, zodat het apparaat ten alle tijde op afstand getraceerd kan worden, of de microfoon of Camera stilletjes kan worden ingezet voor afluister doeleinden. Alleen als de batterij verwijderd is kan dat bij andere telefoons niet. Maar goed als je niets te verbergen hebt maakt dat je natuurlijk niets uit. Wel zie je daarom steeds meer mobiele telefoons waarbij de batterij er niet meer uit kan.
Het is maar de vraag hoe lang de wet in America het houdt.
Een petitie is in korte tijd meer dan 100.000 keer ondertekend en er is dan ook een officiële reactie vanuit het Witte Huis gekomen:
https://petitions.whitehouse.gov/petition/make-unlocking-cell-phones-legal/1g9KhZG7
@grond, #15 Klopt. Maar dat hangt natuurlijk nauw samen met de technologie die die dingen tegenwoordig wat efficienter maakt dan destijds. Dat je er niks meer mee kunt, is eerder een gevolg van die toegenomen complexiteit dan dat fabrikanten dat als doel op zich zien. Ondertussen kan ik nog vrijwel alle onderdelen van moderne autos bij meer dan 1 leverancier krijgen dus met die zogenaamde geslotenheid valt het wel mee.
Laat ons allen wekkers open schroeven en toegenomen complexiteit niet verwarren met geslotenheid.
@12 Nou ben ik geen absolute voorstander van de vrije markt -er zit iets onethisch, dus mogelijk iets slechts in-, maar een wet die bedrijven moet verplichten hun producten te leasen, in plaats van te verkopen (van eigenaar wisselen), lost het probleem niet helemaal op (planned obsolescence wordt dan gewoon ingecalculeerd in de prijs) én is overbodig als de ‘vrije markt’ het zelf op kan lossen. Wat je voorstelt is dan op zich geen slecht idee, maar het idee was me al bekend: als ik het goed heb, wordt het in dit filmpje uitgewerkt. Ik zal zelf later even jouw filmpje kijken.
@16:
Stop hem in een etui (doosje) doosje van mumetaal en je hebt geen probleem (Kooi van Faraday) ;-)
@20: of je pakt ‘m ‘verkeerd’ vast, als het een iphone is.
@17: dat gaat niet over jailbreaken, maar over unlocken. Een jailbreak geeft ongelimiteerde toegang tot het systeem, terwijl een unlocken het alleen mogelijk maakt een andere telecomaanbieder te gebruiken.
Ja, en als iemand zich verwondt of iemand sloopt de boel en wilt daarna garantie, dan heeft de fabrikant het ook gedaan.
Daarom, gesloten technologie zorgt ervoor dat het product alleen gebruikt kan worden waarvoor hij dient. Als je wilt sleutelen dan moet je in het publieke domein zoeken, open source technologieën. Hartstikke leuk en werkt vaak maar halfbakken, met een reden.