Gaat Marcel Crok Sargasso voor de rechter slepen?

Ik had tot de dag van vandaag nog nooit van Joost Berculo gehoord, maar nu lees ik op zijn website @sargasso dat ik een klimaatcrimineel ben omdat de term klimaatontkenner niet langer de lading zou dekken. […] Ik heb een bericht gestuurd aan het bestuur van @sargasso om in ieder geval mijn naam en verwijzing naar mijn werk uit het bericht te verwijderen.

Aldus Marcel Crok, alweer bijna een half jaar geleden op Twitter. Marcel Crok, u weet wel, de ‘klimaatsceptische’ wetenschapsjournalist en medeoprichter van het blog Climategate en Stichting Clintel. En ja, het klopt, hij werd een klimaatcrimineel genoemd op Sargasso. Nou ja, om precies te zijn een ‘nuttige idioot’, maar we begrijpen de verwarring. Ook snappen we dat Marcel Crok daar niet zo blij mee was, ondanks de door hemzelf geclaimde onbeduidendheid van degene die de column schreef.

Wat we minder begrijpen is dat Marcel Crok toen besloot Sargasso te benaderen en te eisen dat zijn naam zou worden verwijderd uit het artikel, of anders… Dat hij niet inzag dat het hier ging om een column, dat men daarin nog wel eens een hyperbool gebruikt, en dat die polemisch van aard kunnen zijn. En ook dat dat in Nederland gewoon mag, zeker tegen een persoon die zichzelf zo nadrukkelijk in de publieke belangstelling manoeuvreert.

Of zoals iemand die wij vroegen om advies droogjes opmerkte: “mijn juridische hoela voor zijn klacht”.

Onze argumentatie – hyperbool, polemisch, niet persoonlijk – werd door Crok terzijde geschoven, wat uiteindelijk resulteerde in een brief van een jurist met duidelijke taal: als we voor 1 oktober 2019 niet zouden reageren dan wel rectificeren zou hij direct tot dagvaarding over gaan.

Ons standpunt veranderde niet, en we stuurden een reactie (zie onder) waarin we onze positie verder uiteenzetten. En toen was het afwachten. Zoals je in dit soort gevallen schijnt te moeten zeggen: We zagen een eventuele gang naar de rechter vol vertrouwen tegemoet.

Oktober ging voorbij, en daarna november en december, zonder dat we van Crok hoorden. Nu, in januari 2020, bijna vier maanden later, vragen we ons af of de dreiging van Crok om naar de rechter te stappen serieus was, of een loos dreigement om ons de mond te snoeren. Wie zal het zeggen?

Hoe verliep het precies?

Voor de geïnteresseerde lezer hieronder een kort verslag van wat er gebeurd is en de brief die wij naar de jurist die Marcel Crok vertegenwoordigt hebben gestuurd.

Op 30 juli 2019 verscheen op Sargasso een column getiteld ‘Beste klimaatontkenner’ waarin de auteur aankondigde klimaatontkenners voortaan klimaatcriminelen te noemen. De column was gericht aan een niet nader omschreven groep mensen, hoewel er om het punt te verduidelijken ook enkele namen werden genoemd van prominente ‘nuttige idioten’ die een rol spelen in het Nederlandse klimaatdebat, waaronder de naam van wetenschapsjournalist Marcel Crok.

Een week later kreeg het bestuur van Sargasso via de mail het verzoek van Marcel Crok om zijn naam uit de column te verwijderen, of beter nog, de gehele column te verwijderen. Wij antwoordden dat we niet aan zijn verzoek zouden voldoen, en motiveerden dit besluit kort: het is een column, de term klimaatcrimineel is een hyperbool en de column is polemisch bedoeld en bovendien niet aan Marcel Crok persoonlijk gericht.

Marcel Crok schreef daarop nog een brief aan het bestuur waarin hij meer gedetailleerd uitlegde waarom hij vond dat wij zijn naam uit de column zouden moeten verwijderen. Ons standpunt bleef hetzelfde.

Op 19 september kregen wij een brief van een jurist die namens Marcel Crok vaststelde dat wij niet willen rectificeren en aankondigde dat de zaak aan rechter voorgelegd zou moeten worden. In reactie daarop hebben wij ons besluit om zijn naam niet uit de column te verwijderen meer gedetailleerd gemotiveerd. Ons antwoord, dat wij op 7 oktober verstuurden, kun je hieronder lezen.

Geachte [naam jurist]

Graag licht het bestuur van Sargasso het besluit om de column ‘Beste klimaatcrimineel’ niet te rectificeren nader toe, in reactie op uw schrijven d.d. 19 september 2019.

De column ‘Beste klimaatcrimineel’ (d.d. 30-7-2019) van de heer Berculo is gericht aan een groep niet nader bij naam genoemde klimaatontkenners. De heer Crok is in die column genoemd in een rij met namen van personen die een prominente rol hebben in het publieke klimaatdebat. De column richt zich op ‘klimaatontkenners’, maar het mag als algemeen bekend worden verondersteld dat onder die term ook de ‘klimaatsceptici’ vallen, voor zover beide groepen de huidige algemeen aanvaarde wetenschappelijke inzichten zonder deugdelijke onderbouwing in twijfel trekken.

Door de inhoud en de toon van de column is het duidelijk voor de lezer dat het gebruik van de term ‘klimaatcrimineel’ in de column niet naar een juridische definitie verwijst. Het verspreiden van des- of misinformatie is immers niet strafbaar. Het gebruik van deze term, een hyperbool, staat ten dienste van het voeren van debat en het genereren van meer aandacht voor de schadelijkheid van het verspreiden van des- en misinformatie. In onze eerdere reactie liet het bestuur dan ook weten de naam van de heer Crok niet uit de column te zullen verwijderen.

Hoewel de term ‘klimaatcrimineel’ in de column duidelijk een hyperbool is, gaven de reacties op de column, onder meer de reacties van de heer Crok (d.d. 7 en 27 augustus 2019), reden om de scherpe bewoording in de column verder toe te lichten. In een vervolgstuk (‘Van klimaatontkenner tot klimaatcrimineel’, d.d. 9-9-2019) heeft de heer Berculo uiteengezet dat de reden voor het label ‘klimaatcrimineel’ is gelegen in het feit dat klimaatontkenners schade aanrichten omdat het verspreiden van mis- of desinformatie leidt tot uitstel en afstel van actie om klimaatverandering aan te pakken. Een klimaatcrimineel wordt in het artikel gedefinieerd als

“iemand (een individu of organisatie) die door middel van een autoriteitsclaim mis- of desinformatie op het gebied van klimaatwetenschap en/of antropogene klimaatverandering actief onder het publiek verspreidt”. Deze definitie is als volgt gemotiveerd:

1. door middel van een autoriteitsclaim – omdat een beroep op autoriteit/gezag/kennis meer gewicht geeft aan het standpunt en dus meer invloed heeft op de discussie/meningsvorming,
2. mis- of desinformatie – het gaat om informatie die niet gefundeerd is op voor die tijd logische of empirisch houdbare hypothesen en theorieën, die bijvoorbeeld niet onderworpen zijn aan peer review, opzettelijk of onopzettelijk,
3. op het gebied van klimaatwetenschap en/of antropogene – door de mens veroorzaakte – klimaatverandering,
4. actief onder het publiek verspreidt – de standpunten moeten actief onder een breder publiek en in het openbaar verspreid worden.

Hiermee is het begrip ‘klimaatcrimineel’ duidelijk gedefinieerd en afgebakend. Deze artikelen zijn bovendien onderdeel van het dossier ‘Klimaatcriminaliteit’ waarmee het voor de lezer duidelijk is dat de artikelen onderdeel zijn van een bredere discussie op Sargasso over klimaatcriminaliteit.

Het bestuur acht het gerechtvaardigd om in scherpe bewoording te schrijven over de verspreiding van mis- en desinformatie over antropogene klimaatverandering en/of klimaatwetenschap gezien de schade die daarmee wordt aangericht. Het benoemen en problematiseren van de verspreiding van onjuiste informatie is in het belang van het bredere publieke klimaatdebat. Het idee om een prijs uit te reiken aan de ‘klimaatontkenner van het jaar’ (de Gouden Hockeystick) houdt hiermee verband: met de prijs wil Sargasso meer aandacht genereren voor de schadelijke consequenties van het verspreiden van mis- en desinformatie door personen en organisaties in het kader van het Nederlandse klimaatdebat. Sargasso publiceert al jaren zeer regelmatig artikelen die de standpunten van klimaatontkenners en klimaatsceptici bekritiseren, van zowel eigen redacteurs als van andere blogs, zoals Klimaatverandering.wordpress.com.

De column ‘Beste klimaatontkenner’ is, zoals wij schreven in onze eerste reactie, niet gericht aan de heer Crok maar noemt een aantal personen, waaronder de heer Crok, die voor eenieder die het publieke klimaatdebat enigszins volgt zichtbaar zijn als vertolkers van standpunten over antropogene klimaatverandering en/of klimaatwetenschap die meermalen door wetenschappers zijn weerlegd als mythes. In de media, waaronder in NRC, Trouw, Volkskrant, Vrij Nederland, de Groene Amsterdammer en Follow the Money, zijn in de afgelopen jaren meerdere artikelen verschenen waarin de rol van de heer Crok in de Nederlandse groep klimaatsceptici wordt beschreven.(zie links 1)  Met regelmaat worden de standpunten van de heer Crok inhoudelijk weerlegd op het blog Klimaatverandering.wordpress.nl, opgericht door klimaatwetenschapper dr. Bart Verheggen en door Trouw een “gezaghebbend platform voor kenners” genoemd. Het Planbureau voor de Leefomgeving publiceerde jaren geleden al hun zeer kritische visie op het boek van de heer Crok, De staat van het klimaat.

Ook het blog Climategate.nl en de stichting Clintel, beide mede opgericht door de heer Crok, worden in de media genoemd in verband met klimaatontkenning. In een interview met dr. Bart Verheggen wordt gesteld dat Climategate en Clintel de klimaatwetenschap onterecht structureel in twijfel trekken. Climategate en Clintel hebben volgens het NRC een centrale rol in de “lobby van klimaatsceptici” die “in ultieme vorm twijfel zaaien over klimaatverandering”. Onder leiding van Clintel is recent namens 500 individuen een brief gestuurd aan de VN met de boodschap “There is no climate emergency”. Clintel verbindt zich met deze brief aan bekende klimaatontkennende groepen zoals het Cato Institute, het Heartland Institute en de Global Warming Policy Foundation. The Independent en het blog DeSmog noemen de brief een campagne gericht op het verspreiden van misinformatie; The Guardian noemt het een “climate science denying declaration”. Science Feedback, een organisatie die de “credibility of influential claims” verifieert, beoordeelde de geloofwaardigheid van de brief als “very low”.

Het bestuur van Sargasso houdt om genoemde redenen het besluit in stand om de column ‘Beste klimaatontkenner’ niet te rectificeren. Tevens benadrukken we dat Sargasso als journalistiek platform staat voor vrijheid van pers en van mening is dat het een publiek belang is om hierin achter haar auteurs te staan.

Het bestuur van Sargasso staat open voor een gesprek met de heer Crok om ons besluit op zijn verzoek en deze brief verder toe te lichten en te verkennen of we tot een andere oplossing kunnen komen.

Met vriendelijke groet,

Het bestuur van Sargasso

Op 10 oktober antwoordde de jurist van Marcel Crok dat dit antwoord niet afdoende was en dat hij  ‘dan ook genoodzaakt is een en ander aan de rechter voor te leggen’.

Wij wachten (nog steeds) af.