Familiedynastie nog steeds in de gunst van Europa

ELDERS - In Azerbeidzjan blijft de familie Alijev aan de macht. Ondanks het gebrek aan persvrijheid en herhaalde twijfels over het verloop van de verkiezingen krijgt het land nog steeds steun van de EU.

President Ilham Alijev kan aan zijn vierde termijn beginnen als president van Azerbeidzjan. Hij won deze week de verkiezingen in de rijke oliestaat aan de Kaspische zee met overmacht. Volgens de exitpolls kan de 56-jarige leider rekenen op 80 tot 85 procent van de stemmen. Ilham volgde in 2003 zijn vader Geidar op, die tien jaar aan de macht was nadat de voormalige sovjetrepubliek zelfstandig was geworden. Geidar Aliyev was een voormalige KGB-agent die door Leonid Brezjnev in 1969 werd benoemd tot zetbaas van Moskou in Azerbeidzjan en het in 1982 schopte tot vice-premier van de Sovjetunie. In 1987 werd hij door Gorbatsjov vanwege corruptie opzij geschoven, waarna hij de in die jaren bekende draai maakte van communist tot kapitalistisch zakenman. De ‘erfopvolging’ in 2003 ondervond al veel internationale kritiek vanwege de vele onregelmatigheden waaronder de verkiezingen plaatsvinden. De oppositie organiseerde massademonstraties die met veel geweld uiteen werden geslagen. Ilham Alijev won vervolgens ook de verkiezingen in 2008 en 2013 en benoemde daarna zijn vrouw Mehriban Alijewa tot vice-president.

Aan de verkiezing deden dit jaar zeven andere kandidaten mee. Critici betwijfelen of het echte tegenstanders waren van Alijev. Op één na prezen ze tijdens de campagne in de tv-debatten allen diens regering. De oppositie heeft de verkiezingen geboycot. ‘Alle verkiezingen zijn tot nu toe vervalst’, zegt Natig Schafarli een van de oppositieleiders, ‘de kieswet wordt op grove wijze geschonden.’  OVSE-waarnemers spreken – ook nu weer- van serieuze onregelmatigheden en een gebrek aan reële competitie.

Europarlementslid Schaake (D66) noemt de verkiezingen een schijnvertoning. ‘De onderhandelingen met Azerbeidzjan moeten worden opgeschort. Alleen zo kunnen we duidelijke consequenties verbinden aan de acties van Alijev. Het is ondenkbaar dat met dit regime een strategische overeenkomst wordt gesloten. Opschorting is ook direct een duidelijk signaal dat mensenrechten voor Europa bovenaan staan.’

Bij de vorige verkiezingen in oktober 2013 waren er gelijksoortige geluiden. Opmerkelijk was dat de Centrale Kiesraad de overwinning van Alijev toen al aankondigde voordat de verkiezingen waren gehouden.

Omkoping

Eind vorig jaar heeft de Europese Unie de relaties met Azerbeidzjan nog vernieuwd. Dat was nadat in de Raad van Europa, de organisatie van het Europese Hof van de Mensenrechten in Straatsburg, een rel was uitgebroken over omkoping van Europese parlementariërs. Volgens een Duits onderzoeksinstituut tracteerde Azerbeidzjan de parlementariërs op blikken kaviaar, dure tapijten, smartphones, horloges, juwelen, laptops, prostituees en grote geldbedragen. In ruil daarvoor stemden de parlementariërs tegen kritische rapporten over de politieke gevangenen en censuur in Azerbeidzjan. Meerdere parlementariërs hebben inmiddels bevestigd dat ze steekpenningen aangeboden hebben gekregen door Azerbeidzjan. En één oud-volksvertegenwoordiger, de Italiaanse christen-democraat Luca Volontè, heeft toegegeven dat hij via postbusfirma’s in belastingparadijzen ruim 2,3 miljoen euro heeft ontvangen van het bewind in Bakoe.

Gevangenis of een gratis appartement voor journalisten

Rahim Namazov, een in ballingschap in Frankrijk wonende Azerbeidzjaanse journalist overleefde vorige maand een aanslag ondanks zware verwondingen. Zijn vrouw kwam er bij om het leven. De dader is ontkomen. Men vermoedt politieke motieven. De journalist vluchtte in 2010 uit Azerbeidzjan naar Frankrijk. In dat jaar zei hij in een video op YouTube dat hij gevangen was gezet omdat hij artikelen had geschreven over mishandelingen in de krijgsmacht. Azerbeidzjan ontkent eenvoudig het bestaan van de journalist.

Kritische journalisten hebben geen leven in het land, schrijft Die Zeit. Journalisten die trouw zijn aan de familie Alijev worden echter in de watten gelegd. De regering heeft twee flats ter beschikking gesteld, waar ze gratis kunnen wonen. ‘Ik heb altijd moeite gedaan om de journalistiek te ondersteunen’, zei Alijev bij de opening van het tweede complex met 255 appartementen. ‘Daarvoor zijn we de president eeuwig dankbaar’, zei de hoofdredacteur van de krant Kaspi, nadat hij ook een nieuwe woning had gekregen.

Witwasoperaties

Dankbaar zullen ook al degenen zijn die profiteerden van de Azerbaijani Laundromat. Dit staat voor een operatie die goed was voor zo’n 3 miljard dollar, ingezet voor lobbyisten, Europese politici die opkwamen voor het regime, zoals Volontè, en voor het witwassen van aan staatsbedrijven onttrokken geld. Via het Estlandse filiaal van een Deense bank kwam het geld op de conto’s van verschillende banken in het Verenigd Koninkrijk. Van daaruit werd het witgewassen doorgesluisd naar ontvangers in verschillende landen, waaronder Duitsland (het voormalige Bondsdaglid voor de Beierse CSU Lintner), Frankrijk, Engeland, Turkije, Iran en Kazakhstan.

Gaspijplijn

Federica Mogherini, EU-commissaris voor buitenlandse zaken, noemde Azerbeidzjan in februari bij het bezoek van de minister van Buitenlandse Zaken Mammadyarov (die zij met de voornaam aansprak) een belangrijke partner voor de Europese Unie met wie de betrekkingen zullen worden geïntensiveerd. Ze sprak ook nog mooie woorden over het respect voor mensenrechten en burgerlijke vrijheden waar de EU aan hecht. Maar het belangrijkste punt van onderhandeling bleek toch wel de Trans-Adriatic Gas Pipeline (TAP) waar de Europese Investeringsbank zonder condities op het gebied van mensenrechten of milieu 1,5 miljard euro voor heeft vrijgemaakt. Britse, Belgische, Italiaanse, Spaanse en Zwitserse bedrijven kunnen er voor aan de slag.

De toekomst van deze gaspijplijn is overigens allerminst zeker omdat Turkije dwars ligt. Daarbij komt een recent initiatief van Cyprus, Griekenland en Israël om gas uit het oostelijk Middellandse Zeegebied naar Europa te vervoeren via een pijplijn buiten Turkije om.