EU worstelt met copyrightwetgeving

OPINIE - Wetgeving ter bescherming van het auteursrecht op het internet, een al jaren slepende kwestie in de Europese Unie, heeft vorige week opnieuw vertraging opgelopen.

Het Roemeense voorzitterschap van de EU werd op 1 januari meteen in het diepe gegooid met de opdracht het auteursrechtendossier tot een goed einde te brengen. Wat de Oostenrijkse ambtenaren tijdens hun halfjaarlijkse periode niet lukte moeten de Roemenen nu klaarspelen, liefst voordat er een nieuw parlement en een nieuwe Commissie aantreden: overeenstemming tussen parlement en lidstaten over het voorstel van de Commissie voor een ‘Richtlijn voor de auteursrechten in de digitale interne markt’. De Richtlijn verplicht lidstaten binnen twee jaar hun wetgeving op dit gebied aan te passen. Het is een van de lastigste, en tegelijk ook meest ‘belobbyde’,  dossiers op de Europese agenda en het is de Roemenen dan ook niet kwalijk te nemen dat hun eerste confrontatie met de weerbarstige Europese besluitvormingspraktijk op een mislukking is uitgelopen. Vorige week bleek dat de lidstaten het onderling niet eens konden worden.  De geplande afsluitende sessie van de drie partijen, de Raad van ministers van de lidstaten, het Europese parlement en de Commissie, kon maandag dan ook niet doorgaan.

Wat staat er op het spel?

Het gaat vooral om twee artikelen van de richtlijn: artikel 11  en artikel 13. Artikel 11 (de link tax) bepaalt dat er voor aanvullende teksten  bij links naar nieuwsmedia (z.g. ‘snippets’) betaald moet worden. Artikel 13 verplicht internetplatforms geüploade content te controleren op eventuele schending van auteursrechten, en die content dan onmiddellijk te verwijderen. Daarmee wordt de handhaving van het auteursrecht als het ware omgedraaid. Nu moet er van de kant van de auteursrechthebbende actie ondernomen worden. Volgens de nieuwe regels zouden internetbedrijven als Youtube daar achteraan moeten gaan. Een rechter komt er niet meer aan te pas. Groot bezwaar: de geautomatiseerde systemen die grote ingternetplatforms zullen gaan inzetten. Europarlementslid Julia Reda (Piratenpartij/Groene Fractie), een van de felste tegenstanders van de nieuwe wetgeving, spreekt dan ook over ‘censorship machines.‘

Google nieuws

De linktax die volgens artikel 11 moet worden geheven levert de uitgevers geld op, maar zou op den duur ook wel eens een negatief effect kunnen hebben op kranten en tijdschriften. Richard Gingras, vice-president van de nieuwsafdeling bij Google heeft gedreigd te stoppen met Google-nieuws als de EU de plannen met artikel 11 doorzet. Hij verwijst naar het voorbeeld van Spanje waar een dergelijke maatregel eerder is ingevoerd, wat leidde tot een aanmerkelijke daling van het verkeer op de sites van de Spaanse kranten. In Duitsland was een vergelijkbaar experiment eerder al mislukt.

Google zou een belasting voor het doorgeven van nieuws natuurlijk best kunnen betalen. Maar hoe zal het anderen vergaan? Er is grote onzekerheid over de precieze details van de regeling. En gaan we op deze manier de continentale persorganen niet achterstellen bij de toch al dominante angelsaksische media? Worden we als nieuwsconsument nog meer afhankelijk van Britse en Amerikaanse media?

Veel nieuws is overigens al lang niet meer gratis op het internet. Steeds meer kranten hebben tegenwoordig een betaalmuur. Maar de lead van een artikel is doorgaans nog wel gratis te lezen. Zal Sargasso voor het overnemen van tekst in bijvoorbeeld Waanlinks straks belast worden? Vorig jaar april verklaarden 169 Europese experts op dit gebied zich tegen de link tax. Een van hun bezwaren was dat de verspreiding van nieuws uit kwaliteitskranten onder de toepassing van artikel 11 gaat lijden en dat het gevaar groot is dat nepnieuws het internet nog meer dan voorheen gaat domineren.

Uploadfilter

De bezwaren tegen artikel 13 spitsen zich toe op het uploadfilter dat nodig is om illegaal materiaal te detecteren. Een strengere handhaving van auteursrechten van musici, filmproducenten en schrijvers wordt door de creatieve sector natuurlijk toegejuicht. Maar de manier waarop de EU dit wil regelen is omstreden. Het hele verhaal wordt helder uiteengezet in dit filmpje van de NOS.

De grote vrees is dat de filters van bedrijven als Youtube uit voorzorg te veel materiaal als illegaal zullen selecteren en verwijderen. Dat schaadt het internet als vrijplaats voor mensen die muziek en filmpjes gebruiken om hun eigen verhaal met anderen te delen. Onschuldige snippers film of muziek kunnen met de toepassing van artikel 13 aanleiding zijn om het internet te censureren, zonder dat er een rechter aan te pas komt. Europarlementslid Julia Reda publiceerde vorig jaar een aantal voorbeelden van wat er mis kan gaan als geautomatiseerde filters gaan bepalen wat wel en wat niet uitgezonden mag worden.

Wat nu?

Afgelopen najaar is getracht aan alle bezwaren tegemoet te komen, maar dat is dus nog niet gelukt. Elf landen stemden vorige week tegen de compromistekst: Duitsland, België, Nederland, Finland, Slovenië, Italië, Polen, Zweden, Kroatië, Luxemburg en Portugal. Volgens Reda in meerderheid vanwege onvoldoende bescherming van de rechten van internetgebruikers in de omstreden artikelen. In december was er anderzijds ook vanuit de audiovisuele producenten al een brief gestuurd met bezwaren tegen de aanpassingen die nu op tafel lagen en die volgens deze brief de grote online platforms (Youtube) te veel tegemoet zouden komen.

Dit maakt de besluitvorming in Brussel er dus niet makkelijker op. De kans is groot dat een finale afstemming van de nieuwe richtlijn over de verkiezingen wordt heengetild. En dat heeft een groot voordeel: de kiezers kunnen zich er nog over uitspreken eind mei. Daarmee wordt het auteursrecht een onderwerp voor de campagne. Kandidaten kan het vuur aan de schenen gelegd worden om duidelijk te zijn voor welke belangen zij straks willen opkomen en hoe zwaar het belang van de internetgebruikers daarbij telt.