‘Eigenlijk kan ik nog steeds niet geloven dat dit gebeurt’

LONGREAD - Sinds Rusland Oekraïne is binnengevallen heb ik elke dag contact met mijn twee vrienden in Kyiv, Viktor en Ada. Samen met hun vierjarige zoontje zitten ze in een schuilkelder. Ik schrijf op wat ze meemaken. Dit is deel twee.

Donderdag 3 maart. Het eerste wat ik doe als ik wakker word is kijken wat er afgelopen nacht in Kyiv is gebeurd. Ik was bang dat het Russische leger de stad was binnengevallen. Tenslotte staat het 60 km lange konvooi al een paar dagen bij de stad.
‘Het was hetzelfde zoals de afgelopen acht nachten,’ laat Ada weten. ‘De vijand zit niet in Kyiv, alleen de buitenwijken worden aangevallen. Waar wij zitten zijn we veilig, hier vallen geen bommen. Maar we horen ze natuurlijk wel vallen.’

‘Onze troepen hebben bij de grenzen ervoor gezorgd dat die klootzakken zich moesten terugtrekken!’, klinkt Viktor triomfantelijk, om meteen daarop te zeggen dat het echt nog gevaarlijk is. ‘Het zijn maar kleine stappen tot onze overwinning. We geloven het steeds meer. Maar het is verdrietig dat mensen lijden. Dat onze huizen, wegen, bruggen en andere infrastructuur compleet worden vernietigd. Eigenlijk kan ik nog steeds niet geloven dat dit gebeurt.’

“Nooit meer”?

In Kyiv wonen ook de ouders en grootouders van Ada en Viktor. Sinds de inval hebben ze elkaar niet meer gezien, maar ze spreken elkaar elke dag. Zowel Viktors opa als die van Ada hebben als kind de Tweede Wereldoorlog meegemaakt. ‘Als ik mijn ogen sluit, dan zie ik mezelf als kind in die oorlog,’ herhaalt Viktor zijn opa’s woorden van die dag. ‘Het is afschuwelijk dat de woorden “never again” steeds herhaald worden in Europa, maar dat het blijkbaar niets uitmaakt. Want hier staan we weer, opnieuw in oorlog. Wat betekenen die woorden “nooit meer” nu nog?’

In zijn berichten klinkt Viktors boosheid naar Putin. ‘Het is een gestoorde stakker die de taal van gewone mensen niet snapt, hij begrijpt alleen de taal van macht. Hij vertelt een sprookje over Rusland als supermacht met een sterk en onoverwinnelijk leger. Iedereen ziet inmiddels dat het nep is, maar hij zal en moet zijn eigen gelijk bewijzen. Hij zal echt niet uit zichzelf ophouden.’

Een luchtalarm later – dan verdwijnt hij even van de chat – vervolgt Viktor zijn verhaal: ‘Ik voel me verscheurd omdat ik mijn land niet kan verdedigen. Maar zonder mij is mijn gezin in gevaar. Ik moet dus hier blijven om ze te beschermen. Ondertussen doe ik wat ik kan: we helpen het leger, onze buren en de mensen om ons heen. Ik geloof echt dat we er bijna zijn. We blijven waar ze zijn, we staan op tegen de Russen en we blijven staan.’

Nieuwe werkelijkheid

Hij vertelt dat ze door de stad reden, naar de rand waar de mensen klaar staan Kyiv te verdedigen zodra de aanval begint. ‘Ik vroeg ze of we ze konden helpen. Ze wilden er niets van weten: “We hebben alles al, alles komt goed. Zorg voor je familie. Wij zorgen ervoor dat ons land van ons blijft. Alles blijft Oekraïens.”.’
Viktor moet eigenlijk het leger in, maar de mensen sturen hem weg, dus. Ik vind het ongelooflijk dat in zoveel lelijkheid warmte en liefde nog altijd kan bestaan.

Vrijdag 4 maart. ‘Onze dag was normaal,’ schrijft Viktor. ‘Of eigenlijk… Het is bizar dat het begint te wennen. De explosies, de dreiging, dit is nu onze werkelijkheid. Ik ontdek dat we deze situatie min of meer beginnen te accepteren. Maar daarmee verliezen we ook steeds meer de hoop dat deze oorlog binnenkort eindigt.’

Ada stuurt een bericht door over elf vrouwen die door Russische soldaten zijn verkracht, waarvan er vijf het niet hebben overleefd. Ik wil niet denken aan hoe het voor de vrouwen moet zijn die het hebben overleefd. Zij hebben voor de rest van hun leven een enorm trauma. Ik wil niet denken dat er mensen op deze wereld zijn voor wie het niet genoeg is een ander mens te doden, maar dat het ook nodig is te verkrachten, te vernederen, en te kicken op angst. Of wat het ook is wat zo’n Russische soldaat voelt.
‘Het spijt me dat je nu in deze hel moet leven, Ada,’ schrijf ik met tranen in mijn ogen.
‘Ik ook,’ antwoordt ze kort.

Foto: U.S. Embassy Kyiv Ukraine (cc)

Symbool

Zaterdag 5 maart. ‘Vanmorgen ontbeten we in onze eigen keuken,’ schrijft Ada. ‘We zaten aan tafel op stoelen, het was heerlijk.’ Het is een klein moment van een gewoon leven. Zoals het was voor de inval. De rest van het gewone leven gaat ook door: de vader van een buurvrouw is in het ziekenhuis overleden. Gewoon, aan een ziekte. Want ook in een oorlog kun je daaraan doodgaan. Viktor heeft de buurvrouw naar het ziekenhuis gebracht zodat ze afscheid kon nemen.

Beelden van Irpin’ komen langs op sociale media. Geëvacueerde Oekraïners die onder een ingestort viaduct schuilen tot de raketbeschietingen van de Russen voorbij zijn.
‘In andere Oekraïense steden is het nu veel gevaarlijker dan hier in Kyiv,’ schrijft Viktor. ‘Dat gaat waarschijnlijk nog wel veranderen: Kyiv is een symbool, dat Putin wil veroveren, koste wat het kost.’
‘Het is een gestoorde klootzak,’ zegt Ada bitter. ‘De Russen hebben al twee van onze kerncentrales in handen. We zijn bang. Straks gaan ze die nog vernietigen.’

Besluiteloos blijf ik naar mijn scherm staren, zoals ik steeds vaker doe. Ik wil ze iets positiefs geven. Hoop, wat dan ook. Ik vraag haar of ik wat kan doen.
Ada stuurt een lachende emoticon. ‘We hebben niets nodig. Dank je wel voor je aandacht en steun. Alles wat we nodig hebben om te overleven hebben we hier. Ik hoop dat ik je zie wanneer deze oorlog voorbij is.’
‘Zeker,’ antwoord ik. ‘En wees erop voorbereid dat ik jullie een gênant lange knuffel ga geven.’

Standvastig

Zondag 6 maart. Er zijn raketbeschietingen in Oekraïne, maar bijna geen slachtoffers, laat Viktor weten. In Kyiv is het nog altijd rustig. Dat woord heeft een andere betekenis gekregen: rustig betekent dat er geen bommen vallen.

Maandag 7 maart. Op de nieuwskanalen die ik volg zie grote menigten evacueren. Ik vraag Viktor of ze in Kyiv blijven. De belegering van de stad lijkt aanstaande.
‘Nee, we blijven hier.’ Hij is nog steeds zo standvastig als een week geleden. Bewonderenswaardig, alleen al door het slaaptekort omdat ook het luchtalarm ’s nachts af blijft gaan en de explosies ook ’s nachts klinken.

‘De Russen willen Kyiv aanvallen, maar dat kunnen ze niet,’ vervolgt hij. ‘Het lukt ze al niet eens om door onze afzettingen te komen. Ik geloof niet dat ze Kyiv kunnen bereiken. Tegelijkertijd wordt er flink gevochten in Irpin’, waarvandaan mensen worden geëvacueerd. En dat is hemelsbreed maar 18 km van waar wij wonen.’
‘De hele dag door horen we beschietingen,’ laat Ada weten. Ik kan er niet achter komen of ze dat feitelijk bedoelt of dat ze haar angst verbergt.

Geen bevoorrading

Dinsdag 8 maart. Viktor en Ada blijven urenlang stil. Ik weet inmiddels op welke plekken ik moet zoeken om te checken of Kyiv niet wordt aangevallen. Het voelt dubbel als ik opluchting voel omdat er niets in Kyiv gebeurt, maar er wel op andere plekken in Oekraïne wordt gevochten.

Een halve dag later schrijft Viktor. ‘We zijn vandaag langs verschillende supermarkten gereden en wat tankstations. De supermarkten worden niet bevoorraad en het meeste eten is oud en over datum. Ik hoopte dat we verder weg supermarkten zouden vinden die meer hebben, maar helaas. Hopelijk verandert deze situatie, want ook al wordt Kyiv niet afgesloten, we zien dat we wel geïsoleerd zijn. Uiteindelijk hebben we bijna alles kunnen kopen wat we nodig hebben, en hebben we ook het een en ander voor onze buren kunnen kopen die geen auto hebben. We kunnen nu in elk geval de komende maand voort. Onze ouders en grootouders wonen in een ander gedeelte van de stad, voor hen is het nog moeilijker om aan voedsel te komen.’

Strategie

Ik vraag of ze schoon drinkwater hebben. ‘Geen zorgen,’ antwoordt Ada. Ze hebben eten, ze hebben drinken. Het sneeuwt in Kyiv, het is om en nabij het vriespunt. Ik vraag me af wat de strategie van de Russen is. Gaan ze de stad uitputten?
Viktor gelooft dat de Russen problemen hebben en dat ze daarom niet aanvallen. ‘Ze proberen zich te herpakken en alle energie op Kyiv te richten. Waarschijnlijk doen ze binnenkort een poging en hopelijk is dat een beslissende strijd. Daarna druipen ze af. We blijven positief.’

Woensdag 9 maart. Ada stuurt het bericht door over de Russische luchtaanval op een kinderziekenhuis in Mariupol. Normaal is ze strijdvaardig. Vandaag niet. ‘Ik huil nu alleen maar.’
In gedachten huil ik met haar mee.

* Om hun privacy te beschermen zijn Viktor en Ada gefingeerde namen.

Deel 1 gemist? Dat artikel lees je terug op deze plek.