OPINIE - Jelle Brandt Corstius wordt vervolgd wegens smaad. Het OM eist een voorwaardelijke taakstraf van zestig uur. Een grof schandaal, vinden critici. Het OM maakt verkrachtingsslachtoffers zo monddood. Toch is die vervolging terecht. Je kunt niet zonder steekhoudend verhaal andermans reputatie onderuit halen, ook al ben je nog zo oprecht.
Hoe zat het ook alweer? In 2017 beschuldigde Brandt Corstius een oud-collega van verkrachting. De populaire Ruslandcorrespondent en programmamaker zou zo’n vijftien jaar eerder als stagiair zijn gedrogeerd en misbruikt. Aanvankelijk liet Brandt Corstius na de vermeende dader te noemen, maar in het kleine wereldje dat Hilversum heet, werd deze alsnog gauw gevonden. Ook omdat Brandt Corstius nieuwsgierige journalisten genoeg hints gaf om uit te vogelen wie het betrof.
Fall-out
Deze Gijs van Dam liet dat niet op zich zitten en deed meermaals aangifte van smaad en laster. Ook publiekelijk ontkende hij. Er was, aldus Van Dam, helemaal geen sprake geweest van dwang of drogering. Ze hadden, Jelle en hij, na een opname in het Kurhaus van het praatprogramma Barend & Van Dorp samen aan de bar gedronken. Er ontstond een flirterige sfeer, en die eindigde in bed op Van Dams hotelkamer in het Kurhaus. Seks in een dronken bui. Van Dam was zich geen kwaad bewust.
Ondertussen was zijn reputatie naar de gallemiezen. Twitteraars wijzen erop dat Van Dam sinds begin 2019 ‘gewoon’ weer aan de slag kon in het tv-wereldje, als hoofdredacteur van de programma’s 6 Inside en Shownieuws. Maar voor dat eerherstel heeft Van Dam wel moeten knokken. In de maanden na de beschuldiging was Van Dam een paria. Iedereen ging er vanuit dat de beschuldiging van Brandt Corstius hout sneed. Van Dams goedlopende mediabedrijf ging ten onder, hij kreeg paniekaanvallen, woonde maandenlang werkloos bij zijn moeder thuis. Hij overwoog zelfmoord.
De een zegt.., de ander van niet
Vooropgesteld: niemand weet wat er zich precies heeft voorgevallen in de bar en de hotelkamer van het Kurhaus. Volgens Brandt Corstius verkeerde hij in een soort roes, en moet hij wel zijn gedrogeerd omdat hij dingen deed waar hij zich anders nooit zo comfortabel bij zou hebben gevoeld. Maar is dat afdoende aanwijzing voor drogering, om iemand publiekelijk te beschuldigen?
Ligt het niet minstens zo voor de hand dat Brandt Corstius het achteraf een onsmakelijk idee vindt dat hij homo-dingen zou doen, en dat hij zijn dronken roes daarom als ‘drogering’ interpreteert? ‘Ik kan me niet voorstellen dat ik dit uit eigen beweging zou doen – jakkie, bah: ik ben toch geen homo? – en verkeerde ik niet in een roes? Verdorie, zie je wel, ik moet dus zijn gedrogeerd!’
Als je eenmaal op dat pad bevindt, kun je daar vast jaren mee worstelen, in de vaste overtuiging dat dit je daadwerkelijk is overkomen. Maar of dat ook echt zo is, dat is nog maar de vraag.
Dronken black-out
Dat soort dingen komt vaker voor. In 2017 werd een student van de Universiteit van Southern California vervolgd wegens verkrachting en vervolgens van school gestuurd na een seksueel avontuurtje met een andere studente. Uit TV-beelden bleek echter klip-en-klaar dat de jonge vrouw in kwestie in de bar bovenop Armaan Premjee klom, de student naar buiten leidde en vervolgens tegenover een vriendin gesticuleerde dat ze van plan was met hem te neuken. Het kan natuurlijk best dat zo’n meid de volgende dag wakker wordt met een gat in haar geheugen; drank valt nou eenmaal bij de een anders dan bij de ander.
Premjee mag nog van geluk spreken dat er camerabeelden waren die zijn verhaal bevestigden. Neemt niet weg dat zijn ouders vermoedelijk voor tienduizenden dollars kwijt zijn aan advocaatkosten, hij enkele jaren heeft moeten procederen om zijn studie af te kunnen maken, en zo’n ervaring je niet in de koude kleren gaat zitten.
Bescherming tegen valse aantijgingen
De #MeToo-beweging was een noodzakelijke correctie op een cultuur waarbij coryfeeën en machtige zakenlieden en politici jaren- en soms decennialang wegkwamen en -komen met verkrachtingen en seksueel misbruik.
Maar er zit ook een andere kant aan dat verhaal. Je leven kan kennelijk zomaar geruïneerd worden op basis van iemands interpretaties (gekleurd door negatieve waardering achteraf) van een seksuele ontmoeting. Ook als daarbij van dwang noch drogering sprake is geweest. Wat dat aangaat is het maar goed dat de wet bescherming biedt tegen allerlei dubieuze aantijgingen. Ook al is het slachtoffer nog zo oprecht.
Reacties (7)
Wat ik lastig vind… ik kan het artikel wel volgen. Juridisch hebben we, gelukkig, een onschuld-presumptie. En ik kijk meestal wel uit me in het openbaar uit te spreken over dit soort zaken, waarbij je er als lezer immers niet bij bent geweest en geen idee hebt wat er nou echt is gebeurd.
Maar: tegelijkertijd weten we wel dat je in het openbaar uitspreken over dit soort dingen vooral gezeik oplevert voor de mensen die de moed hebben dit te doen.* En heb ik altijd begrepen (al heb ik nu de cijfers niet paraat) dat het aantal aangiftes over dit soort dingen dat vals blijkt te zijn heel klein is, en het aantal aangiftes dat nooit gedaan wordt (terwijl er wel misbruik is) juist heel groot.
Dus: hoewel ik me niet gauw uit zal spreken over een concrete situatie waar ik zelf niet weet wat gebeurd is, en bewust valse aangiftes verwerpelijk zijn, neig ik op basis van bovenstaande toch eerder naar het geloven van degene die zich uitspreekt – en vind ik een stuk als dit, ook al is er feitelijk niet veel op aan te merken, tricky – omdat het de twijfel kan vergroten tov mensen die zich hierover uitspreken, terwijl die twijfel meestal niet terecht is en het juist mensen kan afremmen iets te melden terwijl er wel degelijk iets te melden is.
Ter illustratie; voorbeeld van dicht bij huis van hoe je uitspreken leidt tot gezeik: een Kamerlid dat hier op Sargasso een stukje plempte over hoe ze werd lastiggevallen in de trein. Vervolgens stromen de verdachtmakingen (‘fake news!’) en beledigingen bij haar binnen. https://sargasso.nl/blonde-vrouwen-inderdaad-veilig-land/
Dus we moeten het er maar niet over hebben dan?
Ondertussen meet jan & alleman zich wel een oordeel aan. Eerst over Gijs van Dam en wat een gluiperd dat wel moet zijn dan. Die zag daardoor alles wat ‘ie de afgelopen twintig jaar had opgebouwd ineenstorten. Bedrijf op de fles. Inkomen weg. Paniekaanvallen. Zat ondergedoken bij z’n moeder. Voor ’t zelfde geldt had ‘ie er een einde aan gemaakt.
Vervolgens meet men zich ook nog een oordeel aan over het OM. Ik zie allerlei tweeps boos reageren op het nieuws dat het OM Brandt-Corstius vervolgt wegens smaad en een voorwaardelijke werkstraf eist. Met min of meer hetzelfde argument dat jij hier opwerpt: je maakt de drempel voor slachtoffers nog groter om zich uit te spreken! Schande, voegt men er dan ook nog aan toe.
Maar op grond van wat ik inmiddels over heb gelezen en dan vooral de impact die het op het leven van Gijs van Dam heeft gehad, denk ik: die vervolging lijkt me gewoon terecht, hoe naar ook. Want Jelle heeft gewoon te weinig in handen om redelijkerwijze te kunnen stellen dat hij is gedrogeerd.
Ga maar na: zag ‘ie Van Dam een pilletje in z’n glas doen? Nee. Smaakte z’n drankje ineens raar na een bezoekje aan het toilet? Daar zegt ‘ie niks over. Ging z’n hoofd ineens tollen, al had ‘ie nog nauwelijks wat op? Werd ‘ie strompelend richting de hotelkamer gedirigeerd? Werd ‘ie in laveloze toestand ontkleed? Niks van dat alles.
Hij houdt ook geen slag om de arm. Nee, hij verklaart klip & klaar dat hij is gedrogeerd en misbruikt en liet ook nog doorschemeren wie het betreft. Allemaal in dienst van de catharsis van zijn eigen geschonden zelfbeeld. Terwijl hij überhaupt niet met zoveel zekerheid kan stellen dat hij wel gedrogeerd moet zijn geweest.
JBC trekt aldus verstrekkende conclusies op grond van zijn interpretaties van zijn herinneringen, gevoed door een negatieve evaluatie achteraf. Want op het moment dat de seks zich voordeed, voelde Brandt Corstius zich er volgens eigen zeggen merkwaardig comfortabel bij. Nou, ja: dat kan natuurlijk nooit, moet wel drugs in het spel zijn geweest! Maar dat is dus niet een conclusie die zich redelijkerwijze laat trekken, laat staan dat je op grond daarvan iemand aan de schandpaal kunt nagelen.
En Jelle Brandt Corstius had zich, voordat ‘ie e.e.a. aan de grote klok hing, dus zelf ook moeten realiseren, dat publicatie van zijn relaas niet alleen als een boomerang terug zou kunnen slaan op zichzelf, maar ook twijfel zou kunnen zaaien over de verhalen van anderen.
Dus als je zegt: ik vind een stuk als dit tricky, omdat het de twijfel kan vergroten aan het adres van slachtoffers die zich uitspreken over hoe ze seksueel misbruikt zijn; zou dat dan niet veel meer nog moeten gelden voor het stuk dat JBC publiceerde in Trouw en zijn mediaoptredens daarover? Daar is het tenslotte allemaal mee begonnen.
Of werkt jouw redenering slechts één kant op?
De rechtbank zal op 18 januari 2023 uitspraak doen. Tot dan weten we niet of JBC voor smaad zal worden veroordeeld. Had je niet beter tot dan kunnen wachten met een stukje als dit?
Je vragen over het gedrag van JBC blijven uiterst speculatief. Hij zet gedrogeerd te zijn. Dat er iets op een bepaalde manier in een drankje gedaan zou zijn hoeft niet door hemzelf waargenomen te zijn. Ook hoeft een drankje daardoor niet per se raar te gaan smaken. De vragen die je daarover stelde, lijken me dus op velerlei wijze te beantwoorden. Daartegenover beweert Van Dam beweert dat ze dronken waren. Het is dus ene woord tegen het andere en alles wat wij er over weten komt uit mediaberichten. En niet uit proces-verbalen van aangiften en het rechtbankverslag. JBC zegt daar zegt niks over, stel je. Wat weet jij meer over dat ‘niks zeggen’? Heb jij inzage in zijn aangiftes?
En dan over de schade die Van Dam opgelopen heeft: in dit krantenartikel wordt Brandt Corstius aangehaald: Tijdens de behandeling van zijn persoonlijke omstandigheden vertelde Brandt Corstius hoe zwaar het is dat hij door het hele incident veel werk kwijtraakte, terwijl ‘zijn belager’ juist wel in allerlei mooie banen opdook. ,,Dat is wrang.”
Volgens mij zou dat niet uit moeten maken. Ik reageer immers op de kritiek van allerlei tweeps op vervolging door het OM. Die vervolging lijkt me onontkoombaar. Je kunt een ander niet zonder meer publiekelijk van verkrachting betichten, ook al ben je zelf nog zo overtuigd dat wat diegene met je heeft uitgespookt, niet in de haak is.
En ook indien Brandt Corstius zou worden vrijgesproken van smaad, wil dat niet zeggen dat het OM niet had moeten vervolgen.
Dat doet niet af aan het punt dat ik daarmee maak: goed en wel bekeken heeft JBC geen concrete aanwijzingen dat hij daadwerkelijk is gedrogeerd. Tenminste, ik heb ze niet van hem vernomen. Ik neem aan dat als hij daarover iets substantieels te melden zou hebben gehad, dat ‘ie dat intussen wel zou hebben gedaan.
Een opmerking van hem die bij mij is blijven hangen destijds, ik meen in DWDD, was dat JBC het merkwaardig vond dat hij zich zo comfortabel voelde dat ‘ie seks had met een man. Kennelijk heeft hij dat tegenover de politie nogmaals verklaard, want HP/De Tijd meldt: “Volgens advocaat Plasman verklaarde Brandt Corstius tegenover de politie dat hij gedrogeerd moet zijn geweest omdat hij zich anders nooit zo comfortabel had gevoeld bij de situatie.”
Dan komt het er in feite op neer: ik verkeerde in een wazige geestestoestand + ik deed seksuele dingen (met een man!) die ik normaliter nooit zou doen + ik voelde me daar op dat moment oké bij = ik moet wel zijn gedrogeerd. De sprong naar die conclusie, die vind ik dus uitermate tricky. Die lijkt me ook niet te rechtvaardigen zonder meer concrete aanwijzingen.
Dat wil niet zeggen dat er niks in z’n drankje kan hebben gezeten. Alles kan. Alleen, dat kunnen we dus niet weten. Ook Jelle Brandt Corstius niet. Hij kan het hooguit vermoeden. Dat mag, maar dan zou je dus een slag om de arm moeten houden. Hij verkondigt het daarentegen stellig: dit is zo gebeurd. Ik ben gedrogeerd en seksueel misbruikt. In zijn stuk in Trouw heet het zelfs dat hij ‘gedwongen’ werd tot orale seks, en dat het weinig gescheeld had of hij ook anaal was verkracht.
En ten gevolge van die beweringen lijdt een ander forse schade. Reputatieschade, verlies van inkomen, een emotionele tol. Ja, dan beland je dus voor het hekje. Je zult je dan ten overstaan van een rechter moeten verantwoorden voor je uitlatingen. Volkomen terecht, lijkt me zo.
Die Van Dam heeft minstens een jaar als paria geleefd. Z’n bedrijf ging op de fles. Iedereen zag ‘m als een monster. In oktober 2017 publiceerde JBC in Trouw zijn verhaal. In juli 2018 seponeert het OM de aangifte van JBC tegen Van Dam. Pas in oktober 2018 begint Van Dam dan aan zijn publieke comeback te werken door het geven van interviews, een aan HP/De Tijd en een aan de Gaykrant. Ik zou zeggen, lees die maar ‘s. Het liegt er bepaald niet om.
“Binnen 24 uur verloor hij niet alleen zijn goede naam maar ook zijn bedrijf en werd hij door een groot deel van de Nederlandse bevolking uitgekotst.” (‘Beschuldigde Gijs van Dam: Mijn Leven is Verwoest’ ).
Dat Van Dam in de jaren daarna kans heeft gezien zijn carrière weer op de rit te krijgen, terwijl Brandt Corstius inmiddels de rekening gepresenteerd krijgt voor zijn eigen roekeloze aantijgingen, is zuur voor de laatste.
De gifbeker is wat dat betreft nog niet leeg ook: Peter Plasman, de advocaat van Van Dam, heeft aangekondigd ook de gederfde inkomsten die deze naar aanleiding van de smadelijke aantijgingen heeft geleden, op JBC te willen verhalen. Het zou om een ‘aanzienlijk bedrag’ gaan. Dat is ook niet zo gek, want Van Dam had een goedlopend mediabedrijf, waarin hij leiding gaf aan een heel team van mensen. Dan hebben we het dus niet over een paar duizend euro per maand.
En ’t is niet alsof Brandt Corstius niet besefte dat ‘ie zich met zijn publicatie op glad ijs begaf. Hij had eigenlijk tot in detail willen beschrijven wat en hoe en wie, maar dat vond Trouw juridisch niet verantwoord. Die zagen de advocaten al aankomen. Zodoende werd de insteek van het stuk: ‘Ik ook. Maar ik kan het niet vertellen.’
Vervolgens vertelt ‘ie het dan via een omweg toch, inclusief wie het heeft gedaan. Tja. Onverstandig, blijkt achteraf wel. Vervolgens kun je je dan ook nog afvragen: heeft JBC slachtoffers van seksueel misbruik met zijn interventie in het publieke debat nou een dienst bewezen, of eerder schrik aangejaagd om als zodanig uit de kast te komen? Die denken nu ook, als ik m’n mond open doe, loop ik de kans dat ik wordt aangeklaagd wegens smaad en vervolgens financieel uitgekleed.
Maar dat ligt dus niet aan het OM, of aan een stukje op een willekeurig weblog, maar aan de publieke beschuldiging obv een interpretatie die goed & wel bekeken geen hout snijdt.
“Dus we moeten het er maar niet over hebben dan?”
Nee, van mij hoeft dat inderdaad niet (het grootste deel van je post ga ik dan ook niet op in). Ik zal vertellen waarom.
Sowieso niet over de specifieke casus, ik ga dat in ieder geval niet doen. Sowieso niet, omdat ik er niet bij was en de mensen niet ken, dus iedere mening van mij is imo het papier niet waard waar het op gedrukt is. Over je laatste alinea: ook daar kan ik dus niets zinnig over zeggen, ik ken dat artikel in Trouw en die mediaoptredens waar je aan refereert niet. Volgens mij was er echter verder niemand bij, dus van mij hoeft niemand hier heel stellige meningen over te hebben, noch jij, noch de Tweeps waar je aan refereert. Ik heb dat nooit zo begrepen, die neiging om partij te kiezen (die je op de socials heel vaak ziet als het gaat om twee bekende figuren en dit soort zaken). Waarom? En op basis waarvan?
Maar meer in het algemeen hoeft zo’n artikel als dit van mij ook niet. Om wat ik hierboven al aanstipte: valse beschuldigingen zijn zeldzaam. Mensen die geen aangifte doen van misbruik talrijk, uit schaamte maar ook uit angst voor de reacties. Van de mensen die alsnog aangifte doen krijgt vrijwel iedereen een bak stront over zich heen, waaronder victim blaming (ook door die neiging van mensen om partij te kiezen). Een flink deel van die aangiftes leidt uiteindelijk niet tot vervolging of veroordeling. De balans is echt niet in het voordeel van de mensen die aangifte doen van misbruik.
Om dan een artikel te schrijven ter verdediging van degenen tegen wie aangifte wordt gedaan? Nogmaals, tricky. Als je me een metafoor toestaat, wil ik het graag hebben over genocide (laten we het /nog/ lichter houden). Tijdens de oorlog in het voormalig Joegoslavië vochten op een gegeven moment grofweg 3 kampen tegen elkaar: Serven, Kroaten, en Bosnische moslims. Zoals in elke oorlog hebben alle kampen oorlogsmisdaden begaan. Maar er was grofweg 1 partij overwegend agressor (expansionistisch), en 1 partij overwegend onderliggend en waar genocide tegen gepleegd is (de Bosniërs). Ik heb altijd grote moeite gehad met artikelen kort na de oorlog die zich richtten op oorlogsmisdaden gepleegd door die laatste partij, de Bosniërs. Ja, natuurlijk zijn die er ook geweest – oorlog haalt het slechtste in mensen naar boven, en met zoveel mensen over zoveel jaar is de kans op 0 gevallen vrijwel 0. Maar is het passend om de grootste groep slachtoffers als focuspunt te nemen, wetende dat dat soort artikelen (ook wanneer waar) misbruikt gaan worden (victim blaming)?
Nu, 25 jaar later, kan dat wel – de rechters hebben gesproken, wetenschappers zijn het er overwegend wel over eens waar de schuld ligt voor alle misstanden. Meer inzoomen op andere partijen kan. Maar dicht op de gebeurtenissen vond ik ook dat ook tricky (op zijn minst).
Samenvattend: nee, we hoeven het hier niet over te hebben. In ieder geval nog niet. En wellicht, later, met zeer grote nuance en terughoudendheid.
Daar lijk je zelf ook wel een beetje last van te hebben. Want je plaatst wel grote twijfels bij het verhaal van Brandt Corstius, maar niet of nauwelijks bij dat van Van Dam. Je hebt waarschijnlijk geprobeerd om een evenwichtig verhaal te schrijven, zonder partij te kiezen, maar dat lijkt niet helemaal te zijn gelukt. Het is, kortom, niet zo makkelijk om in deze complexe materie zorgvuldig het midden te vinden. Als dat je ambitie is en je wilt er echt over schrijven, dan zul je in elk geval heel, heel kritisch naar je eigen tekst moeten kijken. En anders kun je het maar beter niet doen.