Een Turks accent is nadeliger dan een Turkse naam

COLUMN - Mensen beoordelen hun medemensen voortdurend, en zo’n beetje op ieder mogelijke dimensie: hoe iemand eruit ziet, hoe hij zich gedraagt, hoe hij zich presenteert. En ook hoe die persoon klinkt. Mensen hoeven een ander meestal maar heel kort te zien of te horen om er een oordeel over te hebben. Dat heeft ongetwijfeld voordelen: je moet soms snel kunnen beoordelen of iemand te vertrouwen is. Maar het leidt natuurlijk ook tot ongewenste effecten, zoals discriminatie.

Discriminatie op basis van accent wordt de laatste tijd wel onderzocht. Vaak gaat het daarbij nog om autochtone accenten (hoe beoordelen we iemand met een Limburgs accent?), maar minstens even interessant zijn natuurlijk vreemde accenten. Zoals nu onderzocht in een nieuw artikel van een Moira Van Puyvelde en een aantal collega’s.

Zij lieten verschillende groepen mensen luisteren naar hetzelfde tekstje:

We zijn nu in de Verbindingsstraat. Je neemt de eerste straat rechts, de Sportpleinstraat. Dan loop je voor bij het sportplein en je neemt de eerste straat links. Dat is de Guido Gezellelaan. Je loopt tot het einde en aan de brasserie ga je naar links. Dan ben je in de Noordstraat en dan zie je de supermarkt aan de linkerkant

De truc was: verschillende groepen hoorden dit verhaal in verschillende contexten. De ene groep werd verteld dat ze de persoon, bijvoorbeeld Maarten Dhondt, hoorden en anderen werd over precies dezelfde opname verteld dat hij was ingesproken door Mert Doğan (de onderzoekers hadden er zorg voor gedragen dat die namen ongeveer hetzelfde klonken.) Een ander verschil was dat sommige van de opnamen met een Turks accent waren opgenomen en andere niet, al klonk er wel dezelfde persoon.

(Sommige mensen hoorden hier ook nog een versie van in ‘informeel Nederlands’, wat ongeveer betekende: met ge in plaats van je. Dat leg ik even terzijde.)

De namen bleken niet veel verschil te maken. Dat kwam weliswaar enigszins tot verrassing van de onderzoekers, maar ze wijzen erop dat discrimineren op een ‘Turkse’ naam misschien wel te zeer officieel taboe is. Discrimineren op accent is dat kennelijk minder: mensen evalueerden dezelfde spreker vrij consequent wat minder als hij een Turks accent gebruikte. Dat het hier specifiek een Turks accent (of Turkse namen) betrof werd de luisteraars overigens niet verteld. Omdat we weten dat veel mensen weinig verschil maken op dit vlak ging het misschien over een algemeen ‘buitenlands’ accent.

De onderzoekers wijzen er overigens terecht op dat het niet meteen duidelijk is wat een experiment zoals zij hebben gedaan, in een laboratorium, zegt over hoe zaken eraan toegaan in het leven buiten het laboratorium. Zoals met alle vormen van discriminatie is het in ieder geval iets om op te letten. Degene die discrimineert doet natuurlijk haar gesprekspartner onrecht, maar net zo goed zichzelf: ze laat zich leiden door zaken die er niet veel toe doen.