Vandaag neemt Tsjechië het roulerend voorzitterschap van de EU over van Frankrijk. De oorlog in Oekraïne, de stijgende inflatie en de energiecrisis staan bovenaan in het Tsjechische prioriteitenlijstje voor de komende zes maanden. Het Centraal-Europese land zou ook een rol kunnen spelen in het overbruggen van tegenstellingen tussen de Oost- en de West-Europese lidstaten. Binnenlandspolitieke factoren zullen de effectiviteit van het Tsjechische voorzitterschap mede bepalen. De nieuwe regering onder leiding van Petr Fiala zit na een half jaar nog niet helemaal vast in het zadel. Deze week moest een minister aftreden vanwege zijn banden met een van corruptie verdacht lobbyist.
Prioriteiten
De eerste prioriteit van het Tsjechische voorzitterschap heet ‘beheersing van de vluchtelingencrisis en het herstel van Oekraïne na de oorlog’. Dateert dit uit een periode waarin nog gedacht werd aan een snel einde aan het conflict? Opvallend is ook de omschrijving van de vluchtelingencrisis: ‘De Russische agressie heeft de grootste vluchtelingencrisis veroorzaakt sinds de Tweede Wereldoorlog. De EU moet al het mogelijke doen om het hoofd te bieden aan de ongekende vluchtelingengolf, met name vrouwen en kinderen uit het door oorlog geteisterde Oekraïne. Dit vereist de mobilisatie van alle beschikbare middelen en expertise en het gecoördineerde gebruik ervan.’ Wat moeten Syrische en Afghaanse vluchtelingen hiervan denken? Het Italiaanse OBC Transeuropa meldt ook discriminatie van Roma-vluchtelingen uit Oekraïne, met name in Tsjechië. Overigens lijkt Tsjechië zelf wel baat te hebben bij de vluchtelingen uit Oekraïne. Het land heeft een schreeuwend tekort aan arbeidskrachten. Het heeft al enige tijd de laagste werkloosheidscijfers in Europa, in mei 2,5%. Begin dit jaar waren er al 200.000 Oekraïners werkzaam. Nu hoopt men dat veel vluchtelingen ook zullen blijven. De aanwezigheid van landgenoten maakt dat een stuk makkelijker. Maar zelfs als het zou lukken meer Oekraïners te binden dan nog lijkt het voor de Tsjechische economie toch slechts een druppel op de gloeiende plaat.
Het deze week door de Europese klimaatministers aangenomen plan voor reductie van de CO2 uitstoot staat bij de Tsjechen niet hoog genoteerd. ‘Het Tsjechische voorzitterschap zal zich echter vooral richten op een grondige uitvoering van de belangrijkste kortetermijndoelstelling, namelijk de afhankelijkheid van Russische fossiele brandstoffen wegnemen.’ Gisteren werd bekend dat Tsjechië de geplande sluiting van kolenmijnen heeft uitgesteld. Prioriteit is wel ‘een veerkrachtige democratie’, geconcretiseerd in ’transparante financiering van politieke partijen, de onafhankelijkheid van de massamedia en een open dialoog met burgers’. De onafhankelijkheid van de rechterlijke macht, een voortdurend strijdpunt tussen de EU en Polen, wordt niet genoemd. De nogal algemene bewoordingen waarin de Tsjechische plannen zijn gegoten verraden niet direct de ambitie om als buurland van de twee ‘dissidenten’ in de EU een bemiddelende rol te spelen.
Piraat voor digitale zaken
Respect voor burgerrechten in de digitale omgeving wordt wel genoemd in het prioriteitenlijstje. Daarin herkennen we de hand van de nieuwe bewindsman voor digitale zaken Ivan Bartoš, oprichter van de Piratenpartij, sinds 2017 parlementslid (op de foto tweede van links). Zijn partij maakt sinds eind vorig jaar met drie ministers deel uit van de nieuwe regering. Daarin speelt een centrum-rechtse coalitie (SPOLU) de hoofdrol. Bartoš gaat nu een belangrijke rol spelen bij onderhandelingen over Europese regels op het gebied van AI, privacy en industriële data. De Tsjechische regering en Bartoš hebben zichzelf een aantal doelen gesteld, zoals het bereiken van een gemeenschappelijk standpunt tussen alle 27 EU-regeringen over regels voor kunstmatige intelligentie, een verbod op gezichtsherkenning, sociale profilering door de overheid, en andere beperkingen in het gebruik van algoritmes op verschillende gebieden. Bartoš zal daarbij te maken krijgen met de invloedrijke lobby van de techbusiness die toch al niet zo blij was met de onlangs aangenomen Data Act.
Uitbreidingsperikelen
In 2009 fungeerde Tsjechië ook als EU-voorzitter. Toen werd in Praag het Eastern Partnership met zes voormalige Sovjetlanden, waaronder Oekraïne, opgericht. Nu is er een nieuwe informele conferentie gepland in oktober voor de lidstaten en alle Europese landen die nog niet zijn aangesloten. Tsjechië hoopt dan opnieuw stappen te zetten voor de uitbreiding van de Europese samenwerking. Frankrijk, de vorige EU-voorzitter, heeft gisteren bij monde van president Macron gezegd dat er over de toetreding van Noord-Macedonië een compromis is bereikt met Bulgarije, na het gebaar van het Bulgaarse parlement vorige week. Een regeringswoordvoerder in Skopje zei echter dat er nog geen definitieve overeenstemming is en dat de onderhandelingen de komende dagen doorgaan. Dat kan betekenen dat deze slepende kwestie ook nog op het bordje van Praag terecht komt.