OPINIE - Hoewel elementen uit George Orwells 1984 werkelijkheid zijn geworden, ligt de dystopie Brave New World misschien nog wel dichter bij de huidige situatie. Matthijs Pontier van de Piratenpartij Amsterdam vraagt zich af of we ons door deze boeken kunnen laten inspireren om de samenleving anders vorm te geven.
1984: de totalitaire surveillancestaat
In de een totalitaire staat van George Orwells 1984 volgt ‘Big Brother’ alle stappen die burgers zetten via cameratoezicht dat reikt tot in de huiskamer. Constante oorlog is een doel op zich geworden en wordt gebruikt om dergelijke vrijheidsinperkingen te rechtvaardigen. De bevolking wordt gemanipuleerd door vergaande censuur. Via doublespeak krijgen woorden een andere betekenis, die Big Brother beter uitkomt: War = Peace en Freedom = Slavery.
Er zijn duidelijke parallellen met de huidige situatie. Niet voor niets deelt de Piratenpartij flyers uit met de leus ‘1984 was not supposed to be an instruction manual‘. Waar 1984 waarschuwde voor een totalitaire staat die leek op de communistische Sovjet-unie, lijken we nu in een tijd van ongebreideld kapitalisme dezelfde mensenrechtenschendingen te ondergaan.
Met name het Amerikaanse buitenlandbeleid wordt zo ingericht dat er constant een staat van oorlog is, waar de rest van de wereld ook in wordt meegesleept. Onze vrijheden worden in grote mate ingeperkt ‘om onze vrijheid te beschermen.’ Als publieke diensten in de uitverkoop wordt gegooid, wordt dit een ‘publiek-private samenwerking‘ genoemd. En als onze democratie in de uitverkoop gaat, noemen we dit een Transatlantic Trade & Investment Partnership (TTIP). Als je een document opvraagt via de Wet Openbaar Bestuur (WOB), krijg je dit zwartgelakt terug. Tenzij ze per ongeluk onderstrepen in plaats van doorstrepen, natuurlijk.
Qua privacyschendingen gaan we op een aantal punten zelfs nog verder dan in 1984. We hebben niet alleen cameratoezicht dat in sommige gevallen tot in de huiskamer reikt, maar door internet, de mobiele revolutie en the Internet of Things (IoT) wordt nu bijna al onze communicatie gemonitord en door robots geanalyseerd op ‘afwijkend gedrag‘. Het internet, wat ooit een middel leek om informatie voor iedereen gelijk toegankelijk te maken en voor meer democratie zou gaan zorgen, is inmiddels verworden tot surveillance tool voor overheden en grote bedrijven. Via het Internet of Things willen overheden ons ook fysiek onder de duim te houden. Zo wil de politie bijvoorbeeld onze auto’s op afstand kunnen besturen.
Brave New World: Amusing ourselves to death
Alhoewel veel elementen uit 1984 werkelijkheid zijn geworden, ligt de dystopie Brave New World van Aldous Huxley misschien nog wel dichter bij de huidige situatie. Waar in 1984 mensen onderdrukt worden door dingen die we haten (censuur, privacyschendingen, angst), worden in Brave New World mensen gemanipuleerd door dingen die we juist leuk vinden: entertainment, games en de drug ‘soma’ die je constant een gelukzalig gevoel geeft. Consumentisme wordt gestimuleerd.
In 1984 is seks voor je plezier verboden, maar in A Brave New World is dit juist de enige reden voor seks, en worden embryo’s in een fabriek gestandaardiseerd uitgebroed. Door een beperkt aantal types mensen te broeden, wordt ‘afwijkend gedrag’ uitgebannen. Mensen worden niet gemanipuleerd door grootschalige censuur, maar door zoveel irrelevant non-nieuws de wereld rond te sturen, dat mensen niet meer doorhebben wat zich echt in de wereld afspeelt. Mensen worden niet beperkt in keuzes, maar worden juist apathisch gemaakt door een overload aan keuzes.
Dit lijkt eigenlijk veel sterker op de situatie waar we nu in zitten in de westerse wereld. Als we nu willen, kunnen we best uitzoeken wat er aan de hand is in de wereld. Maar voor de meeste mensen is entertainment veel interessanter om op te klikken. Entertainment-website TMZ.com krijgt bijvoorbeeld meer hits dan nieuwssite Time.com. Als mensen maar ‘gelukkig’ genoeg gehouden worden, hebben ze veel minder reden om in opstand te komen, dan als ze overduidelijk onderdrukt worden.
A Brave New World illustreert ook hoe in een rationele technocratie een situatie goedgepraat kan worden, waarin een paar machtige bedrijven en overheden alles voor het zeggen hebben. Want wat maakt dat uit, als mensen te ’tevreden’ zijn om ertegen in opstand te komen? Toch lijkt een wereld waarin een kleine elite de wereld zo inricht waarin er maar een paar soorten mensen zijn en iedereen zich gedraagt zoals een elite dat wil geen wenselijke situatie.
Dystopieën ombuigen naar een utopie
Dat deze twee dystopische boeken zo duidelijk van toepassing zijn op de huidige samenleving, betekent nog niet dat dat we nu in een dystopie leven. Sommige bedrijven en overheden zijn misschien wel erg machtig geworden, maar deze macht is nog niet zo groot dat we als ‘gewone mensen’ volledig machteloos zijn geworden. Edward Snowden liet zien dat één dapper persoon genoeg kan zijn om machtsmisbruik bloot te leggen. Nadat we eerder in 2012 ACTA hebben gestopt, komen nu opvolgers TTIP en CETA ook steeds meer onder druk te liggen. We voerden in 2014 actie voor anoniem parkeren en sinds kort is dit weer mogelijk. De ondemocratisch tot stand gekomen minderheidsregering van Portugal, viel al na tien dagen.
IJsland is misschien nog wel het beste voorbeeld. Na de crisis werden de frauderende bankiers aangepakt en de bevolking zoveel mogelijk schadeloos gesteld. Het plan bestaat om de bevolking dividend uit te keren als een bank wordt verkocht (in tegenstelling tot in Nederland). Meer dan de helft van de inwoners van van de hoofdstad participeerde op het platform Better Reykjavik, waar we nu mee samenwerken voor e-democracy in Amsterdam West. De IJslandse bevolking schreef een grondwet en de Piratenpartij, die er een speerpunt van maakt om deze grondwet ook daadwerkelijk in te gaan voeren, is in de peilingen niet meer te stoppen en al ruim een jaar dik de grootste partij.
Waar 1984 en Brave New World waarschuwen voor een situatie waar een totalitaire staat alle macht naar zich toe heeft getrokken, maken we nu juist stappen naar een bottom-up samenleving, waarin macht beter gespreid wordt. Misschien dat deze dystopische boeken ons wel geholpen hebben om deze draai sneller te maken en juist naar een utopische wereld toe te werken.
Vorige week werd Matthijs Pontier voor het programma OBA Live geïnterviewd over, onder andere, de dystopische boeken 1984 van George Orwell en Brave New World van Aldous Huxley. Luister dit interview hier terug.
Reacties (13)
Mbt tot IoT: Dat klinkt eng, maar ik durf te stellen dat alledaagse dingen koppelen aan internet, en aan andere things, en aan de cloud beduidend minder invloed op je privacy heeft dan wat we nu allemaal doen met onze mobiele telefoon of pc.
Je telefoon is zo lek als een mandje, en daar bewaar je je echte gevoelige prive data zoals conversaties en de porno die je tof vind. Dankzij je telefoon hebben we ook IoT niet nodig om te weten waar je bent. Hiermee is in vergelijking hoelang je lamp aanstaat, hoe vaak je wasmachine draait of hoe hoog je thermostaat staat nou niet echt gevoelige data waar we ons zorgen over moeten maken.
Meeste IoT toepassingen sturen passieve data over performance e.d. naar de fabrikant, waardoor fabrikant compleet andere (servicegerichte) verdienmodellen op kan starten. Check deze eens en denk terug aan de tegenlicht over het einde van bezit. M.i. is IoT een motor in deze transitie.
Twee dystopieën die zeker ook interessant zijn: The Space Merchants van Frederik Pohl en C.M. Kornbluth, en min of meer in dezelfde lijn: Jennifer Government van Max Barry.
En… met name Space Merchants heeft best veel erg herkenbare dingen.
@1: Dankzij IoT was de familie van Anne Frank er al binnen een paar dagen uitgelicht. Het verder transparant maken van onze samenleving om dat delen mogelijk te maken, vereist ook dat we een werkende democratie hebben die verstand heeft van die platformen. Om een democratie te krijgen die hier verstand van heeft, hebben we een bevolking nodig die snapt waar het over gaat.
IoT: Je Roomba stofzuiger controleert of ie niet ergens tegenaan rijdt dankzij cameraherkenning via een IoT back-end. De software stack is zo lek als een mandje want beveiliging kost geld en de overheid wil er ook bij kunnen.
IoT: De onzekerheid die je bij Windows 95 had, uitgerold op je hele omgeving.
Offtopic: Jammer alleen dat genoemde drug SOMA vertaald zou kunnen worden naar beeldscherm- en sociale mediaverslaving, iets wat de meesten hier niet vreemd lijkt te zijn.
Houellebeque of hoe schrijf je dat, heeft ook een interessante dystopie geschreven.. Benieuwd hoe de Sargassolezertjes daar tegenaan kijken.
Ik las vroeger veel dystopische fictie, nu lees ik vooral dystopische non-fictie.
Ik denk dat vrijheid niet kan bestaan zonder een zekere anonimiteit . Weet je wat ik zo grappig vind ? Zodra Anonymous Hackers zich verenigen tegen ISIS ,dan komt BREIN Nederland met de aankondiging dat ze iedereen die anoniem iets upload hard door hun wordt aangepakt .
Publiek geld in zamelen via Growd Funding voor een on-afhankelijke Media alsook een journalistiek die daaruit betaald wordt is nu nog steeds legaal. ( follow the money )
@1: IoT is op zich natuurlijk niet slecht. Net als het internet op zich een mooi iets is, is het Internet of Things dat ook. Maar het moet geen massale surveillance- en controletool worden, zoals dat helaas tot nu toe wel veel gebeurd is. En dat lijkt met het Internet of Things nu dus ook te gebeuren.
Maar op dit moment zijn veel apparaten niet goed beveiligd: https://www.security.nl/posting/451363/'Een+kwart+van+Internet+of+Things-apparaten+is+lek%E2%80%99
Via o.a. je stroomverbruik is via ‘slimme meter’ is te zien op welke momenten thuis bent, en zelfs wat je op TV kijkt: https://www.security.nl/posting/34797/Slimme+meter+onthult+kijkgedrag+consument
Daarnaast zijn apparaten ook op afstand te besturen. De politie wil bijvoorbeeld je auto op afstand stil kunnen zetten: http://www.dailymail.co.uk/news/article-2548638/How-police-soon-able-turn-cars-remotely-flick-switch-secret-new-EU-plans.html
Het Internet of Things dreigt zo een ‘Internet of Things that do what they’re told’ te worden: https://securityledger.com/2015/02/doctorow-fearing-an-internet-of-things-that-do-as-theyre-told/
Zie ook @3
TL;DR: IoT is mooie ontwikkeling. ‘Het einde van bezit’ kan dat ook zijn. Maar of het tot een betere samenleving leidt, hangt er volledig vanaf HOE we het IoT gaan gebruiken (en ook hoe we met het einde van bezit omgaan).
@2: Bedankt voor de tips!
@5 Wat is de naam van deze dystopie? En waar gaat hij over?
@9: Interessante links, dank!
Hoe we technologie in de praktijk toepassen is inderdaad vitaal in de IoT ontwikkeling. In het algemeen zie je dat technologie menselijk handelen kan terugbrengen tot hersenloos instructies uitvoeren. Bijvoorbeeld mensen die omleidingswaarschuwingen negeren en blind op hun navigatiesysteem vertrouwen.
Ik denk dat de ontwikkeling echter vergelijkbaar zal zijn met die van privacy in @0. M.i. zullen we door schade en schande leren voldoende eigenwijs te worden t.a.v. de technologie. Een ezel stoot zich niet twee keer aan dezelfde steen en omleidingsborden negeren zul je niet altijd blijven doen. Dus in een dystopie van hersenloze technologie-slaven geloof ik niet.
Daarnaast is bij IoT een belangrijk onderdeel dat de consument niet enkel afnemer meer is, maar juist ‘co-creater’ wordt (op z’n minst passief door data te generen, danwel actief met apps bouwen). Dus de gebruiker moet wat te winnen hebben, anders werkt hij niet mee. Het is daarbij (nog) vrij gemakkelijk om een product te kopen zonder een internet koppeling en dat blijft zolang daar vraag naar is.
Met betrekking tot auto’s op afstand stoppen door de politie; mij lijkt het vrij logisch in een wereld van zelfrijdende auto’s waarin de bestuurder niet op zijn omgeving let maar de krant zit te lezen. Tegelijk ben ik ook terughoudend in dingen actief aansturen door internet, want inderdaad zijn er ontelbaar veel mogelijkheden denkbaar voor hackers met slechte intenties. Ik voel dus ook meer voor de voordelen van het monitoren met IoT. (prestaties, onderhoud, tijd om wat aan te vullen etc.)
@10 Ik verwacht ook niet dat de dystopieen volledig werkelijkheid zullen worden, maar gebruik ze graag om er zoveel mogelijk vanaf te bewegen en naar een utopische wereld toe te werken ;)
Co-creatie heeft inderdaad de toekomst; zeker ook bij IoT
Dat politie, of welke instelling dan ook, je spullen controleert lijkt me wel een heel nare ontwikkeling. Het lijkt me essentieel als je IoT en ‘delen is het nieuwe hebben’ en ‘het einde van bezit’ wilt laten werken, je de gebruiker wel degelijk tijdelijk eigenaar maakt van het product, in de zin dat de gebruiker volledige controle heeft over het product tijdens het gebruik.
Wanneer een organisatie (overheid of bedrijf) controle heeft over een grote hoeveelheid machines, maakt dit deze organisatie veel te machtig.
@11: Sterk punt. Een 3e partij die zonder wederzijdse overeenstemming de controle en besturing kan overnemen, dat zal de acceptatie van een nieuwe vorm van bezit niet bevorderen.
Ik zit nu te dubben over het monitoren. Enerzijds is alle data die IoT opwekt juist de hele kracht, want dat kan je koppelen aan alles en oneindig veel toepassingen mee bedenken. Anderzijds is het een risico voor je privacy. Is privacy en internet eigenlijk überhaupt wel mogelijk?
Tot zover was mijn visie: Met IoT in service-bedrijfsmodellen het wordt het ‘vertrouwen’ in het uitlenen van spullen vervangen met ‘data’: Als ik 100% precies weet wat je met mijn auto uitspookt, dan is er weinig tegen om ‘m uit te lenen. Maar met jou opmerking in overweging genomen vervangt IoT niet vertrouwen, het verschuift naar ‘misbruik mijn data alsjeblieft niet’, waarbij de afnemer ineens alle risico loopt.
Ik weet niet waar ik heen wil, maar leuke stof tot nadenken die IoT ontwikkeling..
@12: Alles wat op internet gebeurt is in theorie te achterhalen, als je maar graag genoeg wilt. Maar je kunt systemen wel zo inrichten en beveiligen dat het vrijwel onmogelijk is om privacygevoelige data eruit te halen.
Dat houdt alsnog de mogelijkheid open om (waar nodig geanonimiseerde) data vrij te geven als open data.