Duopolie | Nobel

COLUMN - De economen Eugene Fama, Robert Shiller en Lars Peter Hansen wonnen afgelopen maandag “de Nobelprijs van de economie” (dat bekt lekkerder dan Sveriges Riksbank Prize in Economic Sciences in Memory of Alfred Nobel). Het is opvallend hoe divers de winnaars zijn. Kort door de bocht kun je zeggen dat Fama de efficiënte markthypothese heeft bedacht, Shiller heeft laten zien wanneer deze opgaat en vooral ook wanneer deze niet opgaat, en Hansen het mogelijk heeft gemaakt om de hypothese goed te testen. De keuze voor met name Fama is gedurfd, omdat de efficiënte markthypothese niet zo’n goede naam meer heeft sinds de financiële crisis.

Het ‘efficiënte’ deel van de efficiënte markthypothese wil zeggen dat informatie in aandelenprijzen wordt doorgerekend. Dit heeft dan weer alles te maken met concurrentie: zodra een beurshandelaar bijvoorbeeld hoort dat Shell een nieuw olieveld heeft gevonden, zal hij snel het aandeel proberen te kopen. Hierdoor stijgt de prijs van het aandeel zodat de nieuwe informatie meteen verwerkt is. Concurrentie is de kracht van het model, want op zich hoeft er maar één belegger nieuwe informatie te hebben om de informatie efficiënt te verwerken, als hij tenminste over voldoende geld beschikt. De efficiënte markthypothese wil zeggen dat je in principe geen hoger rendement kan halen dan in de marktportefeuille (bijvoorbeeld de AEX of Dow Jones), tenzij je extra risico neemt.

Maar goed, we zijn inmiddels een financiële crisis verder, en het valt te beargumenteren dat niet alle informatie goed in de prijzen van aandelen zat verwerkt voordat de crisis begon, maar dat er juist een zeepbel in de aandelenprijzen zat. Moeten we na de crisis dan de efficiënte markthypothese de prullenbak in gooien en Fama zijn zojuist verkregen Nobelprijs afpakken? Ik zou zeggen van niet. Economen hebben veel geleerd van situaties waarin de efficiënte markthypothese niet opgaat. Hier komt het werk van Shiller om de hoek, want hij waarschuwde al langer voor een zeepbel in de woningmarkt en geldt als één van de economen die de crisis aan zag komen.

De grote vraag is dan waarom de efficiënte markthypothese niet opgaat. Denk bijvoorbeeld aan de crisis: als je een slimme investeerder was, dan had je van tevoren short kunnen gaan (aandelen verkopen die je nog niet hebt) en flink geld kunnen verdienen. Het probleem is echter dat het over het algemeen niet bekend is hoe lang een zeepbel duurt.Managers van beleggingsfondsen die weten dat aandelen overgewaardeerd zijn, moeten zich verantwoorden tegenover ongeduldige investeerders. Dat is mooi beschreven in het spannende boek “The Big Short“. Ongeduldige investeerders kunnen managers aansporen om toch nog aandelen te kopen zolang de zeepbel niet geknapt is en houden zo de zeepbel in stand. Deze en andere verklaringen komen van Andrei Shleifer (tip voor een toekomstige Nobelprijs), die hier een mooi boek(je) over heeft geschreven.

Uiteindelijk is de bijdrage van Fama niet zozeer het aangeven dat de aandelenmarkt altijd efficiënt is, maar het formuleren van een raamwerk waarbinnen we kunnen nadenken over waarom de efficiënte markthypothese wel of niet opgaat. En dat kan dan weer erg nuttig zijn in het dagelijks leven. Bijvoorbeeld als je wilt weten welke rij je moet kiezen in de supermarkt.

Robert Shiller spreekt aanstaande vrijdag (18 oktober) op de Nederlandse Economendag bij DNB in Amsterdam, waar Mark Dijkstra ‘s middags ook zijn onderzoek presenteert.