Sargasso houdt het asielbeleid in Nederland tegen het licht. In achtergrondverhalen, interviews en reportages onderzoeken we de dagelijkse gang van zaken in deze sector.
NIEUWS - COA-directeur Jan-Kees Goet tegen de Volkskrant: ‘Ik heb er geen baat bij als mensen de hele dag door de ramen naar buiten zitten te kijken. Daar worden ze alleen maar depressief van. Je moet ze zo actief mogelijk maken, zodat ze weer krachtig worden en de volgende stap kunnen maken. In Nederland, of als ze terug moeten, in hun eigen land.’
Voor de politiek blijft vreemdelingendetentie een problematisch onderwerp. Onlangs kwam staatssecretaris Teeven in zijn toekomstvisie met voorstellen om het huidige detentiebeleid te veranderen. Vreemdelingendetentie is er voor vreemdelingen die niet in Nederland mogen zijn en zo snel mogelijk het land moeten verlaten. Duizenden vluchtelingen krijgen er jaarlijks mee te maken. Hoe gaat ons land hier mee om en hoe is het om als vluchteling achter de tralies te belanden?
REPORTAGE - ‘Vreemdelingendetentie; straf of maatregel?’, was de titel van een lezing van Amnesty International in Den Haag over het onderwerp. De mensenrechtenorganisatie startte in mei van dit jaar de campagne ‘Ik schaam me diep’, om aandacht te vragen voor de volgens hen inhumane detentie van vreemdelingen in Nederland.
Het stel Mohammed Talib (35) en Mollee Thabit (26) weet uit ervaring hoe het is om door Nederland te zwerven. Begin oktober zijn ze verhuisd van de vluchtflat naar de Weteringschans in Amsterdam, waar bijna 200 vluchtelingen wachten op een nieuwe toekomst.
Griekse gevangenis
Wat begon als een ontroerend liefdesverhaal voelt voor de twee nu als een nachtmerrie. Vijf jaar geleden gaf Mollee in Jemen stiekem een briefje met haar telefoonnummer aan die leuke jongen van de pizzahut. Iets dat je als vrouw in Jemen absoluut niet mag doen, zeker niet omdat deze jongen, Mohammed, een vluchteling uit Eritrea is. Een relatie met een Afrikaan, dat is een doodzonde. Daarom vertrok Mohammed een jaar later naar Europa om in Griekenland terecht te komen. ‘Ik kan bijna niet praten over de Griekse gevangenissen. Ze zijn zo walgelijk en smerig,’ zegt hij.
NIEUWS - UPDATE 2 oktober 2013, 12.38: staatssecretaris Teeven heeft beslist dat Wime Dumingos zijn proces voor een verblijfsvergunning in Nederland mag afwachten. Hij is zojuist op vrije voeten gekomen, na vier weken in het detentiecentrum in Rotterdam te hebben gezeten. Het bezwaar van Dumingos loopt nog, maar de IND heeft aangegeven zich niet langer te verzetten. Dat zou kunnen betekenen dat Dumingos alsnog een verblijfsvergunning krijgt.
—
NIEUWS - Mark Rutte kondigde in zijn wekelijkse persconferentie aan het asielbeleid humaner te maken. De belangrijkste maatregelen daarvoor:
– Opsluiten van uitgeprocedeerde asielzoekers voortaan via bestuursrecht;
– meer bewegingsvrijheid voor asielzoekers in vreemdelingendetentie;
– gezinnen met minderjarige kinderen niet meer in detentie, alleen gezinslocaties.
De buitenschuldregeling wordt op advies van de Adviescommissie Vreemdelingenzaken (ACVZ) niet uitgebreid.
Maar ook die gezinslocaties schijnen geen pretje te zijn.
ACHTERGROND - In de eerste zeven maanden van 2013 steeg het aantal eerste asielaanvragen ten opzichte van dezelfde periode vorig jaar. Dat komt onder andere door een sterke stijging van Syrische asielaanvragers.
Volgens de laatste cijfers van het CBS is het aantal eerste aanvragen van asielzoekers *) in de eerste zeven maanden van dit jaar gestegen van 5.325 naar 7.360. Dat is een stijging met 2.035, oftewel bijna 40%. Zie figuur 1.
*) Eén asielzoeker kan meerdere asielverzoeken indienen. Vaak wordt dat cijfer gebruikt/misbruikt om het aantal asielzoekers weer te geven, hetgeen natuurlijk onjuist is. In de 1ste 7 maanden van het jaar bedroeg het aantal vervolgverzoeken 1.910.
Bron: Asielverzoeken; nationaliteit, geslacht en leeftijd
De flinke stijging kwam na drie jaar van daling. In tabel 1 de top-10:
(1-9-’13 een nieuwe versie gemaakt met percentages erbij.)
De stijging komt voor het grootste deel voor rekening van twee landen: Somalië en Syrië. Het aantal Somaliërs dat asiel aanvroeg steeg van 505 naar 1.600 en dat is meer dan een verdubbeling. Procentueel steeg het aantal Syriërs nog harder: bijna een verzesvoudiging van 140 naar 955.
Het aantal Russische aanvragen daalde fors van 510 naar 140. Een maand geleden stond er in de media nog een bericht van het ANP over de explosieve groei van het aantal Russische asielzoekers. In de artikelen wordt een aantal van 810 asielverzoeken genoemd. Dat is onzorgvuldig geformuleerd want het waren 735 Russen. De bekende dubbeltelling dus. Opmerkelijk is dat op het moment dat de artikel verschenen ook al de voorlopige cijfers over het eerste halfjaar bekend waren waaruit al bleek dat het aantal asielzoekers uit Rusland zeer fors was gedaald.
NIEUWS - Als een asielzoeker in beroep gaat tegen een IND-besluit bij de rechter, mag de rechter daar in Nederland geen inhoudelijke uitspraak over doen. De rechter kijkt alleen of de IND de procedure goed gevolgd heeft. D66 dient nu een wetsvoorstel in waarin staat dat de rechter bij twijfel over inhoudelijke details zelf onderzoek mag doen. Initiatiefnemer Gerard Schouw geeft aan dat het niet de bedoeling is dat rechters het werk van de IND opnieuw gaan doen. In andere Europese landen heeft de rechter deze mogelijkheid al.
OPINIE - Wat staat er in de instructies van medisch personeel in AZC’s? Dat lijkt me een sleutelvraag in de tragedie rond het zesjarige meisje Renata dat uitgezet is met acute leukemie. Een tragedie vind ik dat inderdaad, en ik vind – tegen beter weten in want wat zijn sommige mensen weer stoer – dat ik niet uit hoef te leggen waarom.
Ik wil weten of de instructies van het medisch personeel in AZC’s passages bevatten over bewoners die moeilijk doen, over bewoners die via een arts denken in Nederland te mogen blijven, en over terughoudendheid bij de inzet van een arts. Teeven:
Als laatste kan ik nog opmerken dat bij verblijf in een asielzoekerscentrum de medische zorg voor asielzoekers vrij toegankelijk is, gelijk aan ingezetenen.
Maar “het Gezondheidscentrum Asielzoekers in AZC Baexem heeft het meisje niet doorverwezen naar de huisarts.” Voor zover ik weet, kan een “ingezetene” (u dus bijvoorbeeld) gewoon naar een huisarts zonder doorverwezen te worden. De staatssecretaris liegt. En het Gezondheidscentrum Asielzoekers handelt verkeerd, òf vanwege instructies, òf vanwege een persoonlijke overtuiging. Ik weet niet wat erger is, maar hoe dan ook, die instructies moeten op tafel.
Medisch personeel dient medisch geïnstrueerd te worden en verder niet. Iemand die naar een gezondheidscentrum gaat, moet erop kunnen vertrouwen dat hij of zij op die wijze toegang krijgt tot alle nodige zorg, zonder dat er overwegingen worden toegevoegd die met de gezondheid van de patiënt niets te maken hebben. En daar zal wellicht ook wel eens misbruik van gemaakt worden, maar dat is dan gewoon jammer. De goeden onder de kwaden laten lijden is in dit soort gevallen wel héél wrang, denkt u niet?
DATA - Defence for Children en UNICEF vroegen vorige week opnieuw aandacht voor de frequentie waarmee asielzoekerskinderen moeten verhuizen. Ze gaven een gemiddelde van één verhuizing per jaar per kind. Uit cijfers in bezit van Sargasso blijkt dat het in 2012 om bijna twee verhuizingen per kind ging.
‘Ontheemd‘ (pdf), heette het rapport van de werkgroep ‘Kind in AZC’ dat in januari 2013 gepresenteerd werd. De media stonden vol met nieuwsberichten dat kinderen in de asielopvang gemiddeld een keer per jaar moeten verhuizen, doorgaans vergezeld van foto’s van zielige kindertjes. Vorige week was het weer raak. Defence for Chilren en Unicef presenteerden afgelopen dinsdag het Jaarbericht Kinderrechten (pdf). Opnieuw verschenen er koppen als ‘Kinderen asielzoekers verhuizen te vaak‘, zonder exact weer te geven hoe vaak die kinderen dan verhuizen.
Het COA houdt sinds 2012 bij hoe vaak kinderen in asielopvang verhuizen. Sargasso heeft die cijfers middels een Wob-verzoek opgevraagd. De totalen zijn in onderstaande grafiek te zien. Deze grafiek geeft overigens geen nieuwe informatie: Teeven noemde de aantallen in februari van dit jaar al in een brief aan de Tweede Kamer.
Kop in het zand
Defence for Children en de andere belangenorganisaties hameren er steeds op dat kinderen van asielzoekers gemiddeld één keer per jaar moeten verhuizen (in tegenstelling tot ‘normale’ kinderen, die verhuizen gemiddeld eens per tien jaar). Daarbij baseren de organisaties zich op eigen onderzoek. Met de cijfers van het COA die Sargasso heeft gekregen, kunnen we nagaan of dat gemiddelde van één keer per jaar klopt.
NIEUWS - Dat staat in een advies van de ACVZ (Adviescommissie Vreemdelingenzaken) aan staatssecretaris Fred Teeven, dat vanmiddag gepresenteerd wordt. hier (pdf) te lezen is.
DATA - In de 27 EU-landen zijn in 2012 20.000 meer vluchtelingen toegelaten dan het jaar ervoor. Syrië is in de EU het grootste herkomstland van vluchtelingen.
De 27 landen van de EU hebben in 2012 ruim 100.000 asielzoekers status verleend. In 2011 lag dat aantal nog op 84.000. In 2012 waren Syrië (18.700/18%), Afghanistan (13.500/13%) en Somalië (8100/8%) de grootste herkomstlanden van toegelaten vluchtelingen. Dat blijkt uit cijfers die Eurostat (pdf) deze week vrijgaf.
Bijna tweederde van alle toegelaten vluchtelingen hebben status gekregen in vier verschillende EU-landen. Duitsland liet met 22.200 de meeste vluchtelingen toe, gevolgd door Zweden (15.300), het Verenigd Koninkrijk (14.600) en Frankrijk (14.300). Als je het aantal positieve beslissingen bekijkt per miljoen inwoners, zijn Oostenrijk (710), Zwitserland (575), Liechtenstein (550) en België (530) de grootste ontvangers.
Nederland geen definitieve cijfers
Nederland gaf in 2012 nog geen 6000 asielzoekers status, maar Eurostat maakt de aantekening dat de Nederlandse cijfers nog niet definitief zijn. De IND is al jaren bezig over te gaan op een nieuw registratiesysteem, waardoor definitieve cijfers over het aantal toegekende aanvragen moeilijk te geven zijn.
In Nederland is de top-3 van herkomstlanden overigens anders dan in Europa. De meeste toegelaten vluchtelingen zijn afkomstig uit Irak (1260), Somalië (1060) en Afghanistan (705).
NIEUWS - De Nederlandse overheid heeft de kinderrechten van vluchtelingen ernstig geschonden door gezinshereniging te dwarsbomen. Dat is de conclusie van een onderzoeksrapport van de Kinderombudsman, dat vandaag wordt gepresenteerd.
Kinderombudsman Marc Dullaert vertelde gisteravond in Nieuwsuur dat ‘het recht op gezinshereniging is met de voet getreden, is geschonden.’ Twan Huys meldde later in de uitzending dat de uitspraken van Dullaert op Twitter leidden tot grote verontwaardiging. Uit het rapport ‘Gezinshereniging. Beleid en uitvoering 2008-2013‘ (pdf) dat Dullaert vandaag presenteert in Nieuwspoort blijkt dat de IND onzorgvuldig werkte bij het horen van de kinderen die een aanvraag tot nareis deden. Ook zijn de wettelijke criteria voor het toekennen van een gezinsherenigingaanvraag een inbreuk op het recht van het kind op een familie- en gezinsleven.
Uit het rapport blijkt verder dat er in 2008 slechts 12 procent van de aanvragen werd afgewezen. In 2011 was dit 83%.
Cijfers afkomstig van IND. Afgerond op tientallen.
Gezinshereniging en nareis
Als een ouder in Nederland een asielstatus heeft gekregen, kunnen andere gezinsleden die in het herkomstland zijn achtergebleven in aanmerking komen voor een afgeleide asielstatus. Dat kunnen zowel de echtgeno(o)t(e), als de kinderen zijn. Naast minderjarige, biologische kinderen komen ook pleegkinderen die tot het gezin behoren voor gezinshereniging in aanmerking. Ook meerderjarige kinderen die zodanig afhankelijk zijn van de persoon die al in Nederland is, dat deze ook tot het gezin behoren, kunnen een beroep doen op de nareisprocedure