Overzicht

dossier

Asielbeleid in Nederland

Foto: SP Groningen (cc)

Sargasso houdt het asielbeleid in Nederland tegen het licht. In achtergrondverhalen, interviews en reportages onderzoeken we de dagelijkse gang van zaken in deze sector.


Foto: SP Groningen (cc)

Asielzoekers en statushouders als pseudoburgers

, door

ANALYSE - door Jaco Dagevos

De kabinetsmaatregelen dempen de integratie en participatie van asielzoekers en statushouders. Het gevaar dreigt dat dit een categorie pseudoburgers creëert, vindt hoogleraar Jaco Dagevos. Waar gaat het naartoe met het participatiebeleid voor asielzoekers en statushouders?

In politieke en maatschappelijke discussie weinig aandacht voor de implicaties van het voorgenomen kabinetsbeleid voor de participatie van asielzoekers en statushouders die al in Nederland verblijven. Dat terwijl de voornemens van het kabinet rond de participatie van asielzoekers en statushouders ingaan tegen de positieve ontwikkelingen die er de laatste jaren zijn geweest. De discussie gaat vooral over het terugdringen van de (asiel)migratie. Men kan van mening verschillen over de omvang van de migratie en de noodzaak om daar wat aan te doen, maar los daarvan is het belangrijk om te stimuleren dat asielzoekers en statushouders de Nederlandse taal leren en aan het werk kunnen gaan.

Meer aandacht voor participatie

In de afgelopen jaren zijn er twee maatregelen genomen die meer ruimte bieden voor de participatie van asielzoekers in ons land. Eind 2023 werd de 24-weken-eis afgeschaft. Dit betekent dat asielzoekers het gehele jaar mogen werken. Dit was het resultaat van jarenlange adviezen vanuit de wetenschap en van maatschappelijke organisaties en werkgevers. Een door een werkgever aangespannen rechtszaak gaf uiteindelijk de doorslag. En met succes: kort na het afschaffen van de 24-weken-eis nam het aantal aan asielzoekers afgegeven werkvergunningen snel toe.

Foto: SP Groningen (cc)

Gaat de minister Ter Apel helpen?

, door

COLUMN - Een week geleden ging de kersverse asielminister op geheim bezoek in Ter Apel. Zoals die dingen gaan, was er niets geheims aan. Het ontbrak er nog maar aan dat haar baas (nee, niet Schoof of die van Oranje-Nassau, maar G.W.) het bezoek per tweet aankondigde.

Iedereen, en zeker de direct betrokkenen, waren natuurlijk benieuwd wat ze zou gaan zeggen. De opgetrommelde pers (hoe wist die eigenlijk dat het een geheim bezoek was?) kon het volgende noteren:

De minister gaat de instroom van asielzoekers inperken én de spreidingswet gaat intrekken. En wel meteen. ‘Ik houd van parallelle processen, dus ik doe het tegelijk’ zo sprak de minister.

Zoals het een geslepen politicus betaamd, werden concrete details listig omzeild.

Jawel, de minister gaat voor een ‘maximale beperking’ van de instroom. “Dat gaat ook gewoon gebeuren. De kraan moet dicht.”
We moeten nog een complete zomervakantie plus nog wat weken wachten op het hoe en hoeveel want: “We hebben een mooi akkoord op hoofdlijnen en dat wordt omgezet in beleid. Ik ga ervan uit dat we met Prinsjesdag beter kunnen vertellen wat het gaat worden.”

En wordt Ter Apel ondertussen nog geholpen en ontlast? Nou dat kost tijd, maar omdat er nog geen tentjes voor de poorten van Ter Apel staan verwacht de minister niet dat er asielzoekers buiten moeten slapen. “Het is niet zover. Dus ik ga ervan uit dat dat niet gebeurt.”

Foto: SP Groningen (cc)

Stel weigergemeenten onder curatele

, door

COLUMN - Wethouders in Castricum en Zandvoort hadden een beroerde Goede Vrijdag. Ze voelden zich overvallen door het COA dat 80 statushouders tijdelijk onderbrengt in het Van der Valkhotel Akersloot en 30 statushouders in het NH Hotel Zandvoort.

Het COA liet afgelopen vrijdag weten dat “het Rijk na overleg met de commissarissen van de Koning en de VNG, het COA de opdracht gegeven om zoveel mogelijk vergunninghouders in hotels te plaatsen”. Dat is nodig m de druk op Ter Apel te verlichten, waar het maar niet lukt minder dan 2000 mensen op te vangen. En zo sloom als gemeenten als Castricum en Zandvoort al tijden zijn bij de opvang van asielzoekers, zo snel handelde het COA. Zaterdag 30 maart werden de statushouders ontvangen in het Zandvoortse hotel.

Het Zandvoortse college van B&W dacht misschien weg te komen door in januari, op een spoedverzoek van staatssecretaris Eric van der Burg,  fier te roepen dat het niet van plan is om op korte termijn extra noodopvang te bieden aan statushouders en minderjarige alleenstaande asielzoekers. Dat pakt nu dus wat anders uit.

In Castricum worden niet alleen de statushouders, het COA en de staatssecretaris gepiepeld, ook de gemeente Alkmaar voelt zich, zeg maar ‘overvallen’ door B&W van Castricum.
Alkmaar vangt sinds 2022 statushouders op die in Castricum gehuisvest horen te worden.

Foto: SP Groningen (cc)

Nog 99 gemeenten die niets aan asielzoekersopvang doen

, door

De gemeente Westerwolde mag 255.000 euro en meer tegemoet zien van het COA (Centraal Orgaan opvang Asielzoekers). Op last van de rechter moet het COA per 22 februari 15.000 euro betalen aan de gemeente als in de asielopvang in Ter Apel meer dan 2000 mensen de nacht daar moeten doorbrengen.

Sindsdien is het (tot en met zaterdag 23 maart) al 17 keer voorgekomen dat het COA nergens in het land genoeg gemeenten bereid vond een deel van de mensen over te nemen. Het zal voor Westerwolde een welkome aanvulling zijn op de 447.802 euro die de gemeente al uit het Gemeentefonds krijgt (zie Bijlage 3.2-4 Decentralisatie-uitkering Faciliteitenbesluit opvangcentra).

De roemruchte Spreidingswet is op 1 februari in werking getreden, maar kan blijkbaar nog nergens geëffectueerd worden om Ter Apel op korte termijn te ontlasten. En ook al is er enige verbetering te bespeuren, er zijn nog teveel gemeenten die geen enkele vorm van asielzoekersopvang hebben.

176 gemeenten hebben (nog) geen opvang voor asielzoekers. Van die 176 gemeenten zijn er 77 die een of ander plan hebben om tot een opvang te komen. Er zijn dus 99 gemeenten die niets hebben. Geen opvang, geen plannen daartoe.
Foto: SP Groningen (cc)

Koehandel met asielzoekers

, door

De gemeente Amsterdam wil 1200 asielzoekers opvangen, als de andere 48 Noord-Hollandse gemeenten 1200 statushouders (asielzoekers met verblijfvergunning) gaan opvangen. De demissionaire bewindslieden Hugo de Jonge (minister Binnenlandse Zaken) en Eric van der Burg (staatssecretaris Asiel) lieten weten dat een goed idee te vinden.

RTL Nieuws kreeg een vertrouwelijke brief van de bewindslieden aan de provinciale regietafel (PRT) te pakken. Die brief is 19 december 2023 verstuurd. Op 5 januari berichtte RTL Nieuws er over. Nog dezelfde dag stelde BBB-Kamerlid Mona Keijzer (inwoner van de Noord-Hollandse gemeente Edam-Volendam) 37 schriftelijke vragen aan de bewindslieden.

De gemeente Amsterdam vangt momenteel ongeveer 3700 asielzoekers op, verspreid over tien locaties. Daar valt één regulier AZC (asielzoekerscentrum) onder, waar 700 mensen worden opgevangen. De overige negen locaties zijn allen noodopvang (4 x) of tijdelijke opvang (5 x) in zeven hotels, één voormalig kantoorpand en  één cruiseschip (met 1500 plaatsen).

Wat de huisvesting van vergunninghouders betreft had de gemeente Amsterdam op 1 januari 2024 een achterstand van 1360 mensen. Samen met 31 andere Noord-Hollandse gemeenten (waaronder Edam-Volendam) gaat het om een achterstand van 1859 mensen. Slecht 12 Noord-Hollandse gemeenten lopen met 228 mensen voor op de taakstelling die ze hebben gekregen.

Foto: SP Groningen (cc)

Op zoek naar een Nederlandse ‘Königsteiner Schlüssel’ – de verdeling van asielzoekers naar Duits voorbeeld

, door

ANALYSE - van Moritz Jesse en Mark Klaassen (eerder verschenen bij het Montesquieu Instituut)

De opvang van asielzoekers staat volop in de politieke en publieke belangstelling. Beelden van het overvolle aanmeldcentrum in Ter Apel, waar soms zelfs mensen op banken of buiten moeten slapen, zijn regelmatig in het nieuws. [1] Vorig jaar oordeelde [2] het Gerechtshof Den Haag dat de opvang van asielzoekers niet voldoet aan de normen die daarvoor worden gesteld in de EU-Opvangrichtlijn. [3]

In deze bijdrage bespreken we de manier waarop in Nederland de opvang van asielzoekers is georganiseerd. We vergelijken die vervolgens met de praktijk in Duitsland waar door een transparant verdelingsmechanisme, de zogenaamde ‘Königsteiner Schlüssel’, de problemen waar we in Nederland tegenaanlopen niet voorkomen.

We concluderen dat, mede gezien de zeer stroeve politieke besluitvorming met betrekking tot de Spreidingswet, Nederland waardevolle lessen kan leren uit de Duitse praktijk om zo de discussie over asielopvang te depolitiseren.

Organisatie van asielopvang in Nederland

De opvang van asielzoekers in verschillende opvangmodaliteiten wordt georganiseerd door het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA). Het COA is een zelfstandig bestuursorgaan, waarvan het Ministerie van Justitie en Veiligheid zowel de opdrachtgever als de toezichthouder. De verschillende opvanglocaties van het COA zijn altijd gevestigd in een bepaalde gemeente.

Foto: SP Groningen (cc)

Spreidingswet goed voor verdeling over armere en rijkere gemeenten

, door

Vorige week dinsdag stemde de Tweede Kamer over de amendementen ingediend bij de ‘spreidingswet’. Officieel: Wet gemeentelijke taak mogelijk maken asielopvangvoorzieningen. Het ging uiteindelijk om 15 amendementen, waarvan er slechts drie zijn aangenomen.

Morgen wordt er gestemd over de wet zelf. Omdat een voor de SP belangrijk amendement is aangenomen (103 stemmen voor, 45 tegen), zal deze partij voor de wet stemmen. Dat betekent dat de Tweede Kamer de wet zal aannemen.

Het SP-amendement regelt dat de verdeling van asielzoekers over de gemeenten wordt gebaseerd op het aantal inwoners van de betreffende gemeente en op de meeste recente Sociaaleconomische status – Welvaart, Opleiding en Arbeidsscore (SES-WOA-score) op gemeenteniveau.

Met de SES-WOA-score brengt het CBS de onderlinge samenhang tussen financiële welvaart, het opleidingsniveau en het recent arbeidsverleden van particuliere huishoudens in klaart. Voor elke gemeente, wijk en buurt is een gecombineerde score berekend op basis van gegevens over elk huishouden.

Het SP-amendement sluit aan bij wat wij vorig jaar schreven over opvang naar aantal inwoners per gemeente en opvang naar vermogen. Het amendement geeft aanleiding nog eens naar de cijfers te kijken. Hoe zien die er uit als het amendement praktijk wordt?

Verschil tussen arme en rijke gemeenten blijft aanzienlijk

Foto: SP Groningen (cc)

Vluchtelingenopvang is zaak van koopman én dominee

, door

De Nederlandse economie piept en kraakt door personeelstekorten. Dat ons land desondanks nauwelijks beroep doet op asielmigranten is economisch en juridisch niet houdbaar, vinden migratiewetenschapper Tesseltje de Lange en Ricky van Oers.

Dinsdag 20 juni was de dag van de vluchteling. Een dag bij uitstek om gezamenlijk te reflecteren op de Nederlandse belangen, waarden, rechten en plichten voor de ontvangst van mensen op de vlucht. Al eeuwen reizen mensen naar Nederland, op vlucht voor geweld en onderdrukking, klimaatverandering en honger. Ooit zijn het misschien Nederlanders zelf die vluchten, voor het water bijvoorbeeld.

Nadenken over het verwelkomen van mensen vraagt dat we nadenken over hoe we zelf verwelkomd zouden willen worden. In het debat over de vraag van de opvang van gevluchte mensen herkennen wij drie perspectieven: dat van de koopman, de dominee, en de rechter.

De koopman

In april 2023 lagen er ruim 18 duizend aanvragen van mensen die om bescherming vragen langer dan de wettelijke termijn van zes maanden te wachten op een beslissing. Hoewel al deze mensen mogen werken, wordt voor slechts 4 procent van hen een werk vergunning aangevraagd.  Dit terwijl ons land kampt met een enorme krapte op de arbeidsmarkt.

De koopman in eenieder van ons vraagt zich af waarom niet meer asielzoekers werken. Zijn ze lui? Neen. Ze werken niet omdat hun recht om te werken in de praktijk grotendeels tenietgedaan wordt door wettelijke, administratieve en praktische belemmeringen. De werkgever moet een omslachtige vergunningsprocedure doorlopen, IND en UWV moeten instemmen, de gemeente moet een burgerservicenummer afgeven, en net als alles rond is wordt de bijna werknemer verhuisd naar een ander azc.

Foto: SP Groningen (cc)

Het cynische businessmodel van asielopvang (2)

, door

In ons vorig artikel: De Turkije-deal en Tunesië-deal (staat even in de wacht) zijn niet de enige vormen van koehandel met asielzoekers. Het recente ‘migratieakkoord’ dat 27 EU-lidstaten sloten mag daar ook toegerekend worden.

Vandaag deel 2: Koehandel met asielzoekers in Nederland.

Het EU-migratieakkoord geeft eveneens ruimte voor handel over de ruggen van asielzoekers. In het akkoord is afgesproken dat alle landen een aantal migranten overnemen van ‘aankomstlanden’ (denk aan Griekenland en Italië). Maar als een land dat niet wenst te doen, dan kan het worden afgekocht door 20.000 euro te betalen voor elke migrant die niet wordt overgenomen.

Vluchtelingen, asielzoekers, migranten als wisselgeld: ook in Nederland lijkt dat ‘businessmodel’ een stevige trend te worden. Dat is uitgelokt door de Spreidingswet. In de memorie van toelichting staat dat gemeenten die snel duurzame opvang creëren een ‘specifieke uitkering’ kunnen krijgen, die ze naar eigen kunnen besteden:

De uitkeringen kunnen door de gemeente besteed worden aan een ander doel dan de opvang van asielzoekers en zijn een aanvulling op de reële compensatie van de extra kosten voor gemeenten voor het mogelijk maken van de opvangvoorzieningen voor asielzoekers

Een perverse prikkel die in het advies van de Raad van State is bekritiseerd:

Foto: SP Groningen (cc)

Plan Kan – eerlijk zullen we alles delen

, door

ONDERZOEK - De gemeente Nijkerk vatte het plan op voor een periode van 2,5 jaar een noodopvang voor 350 vluchtelingen te organiseren. In een gebouw in  Hoevelaken. Meteen reuring, opgestookt door een in Hoevelaken woonachtig Eerste Kamerlid van de PVV.

De Lokale Partij wil de ‘Rutte-strategie’ toepassen: een besluit uitstellen tot na de zomer. Onder andere om het college van B&W zodoende tijd te geven om met het COA (Centraal Orgaan opvang Asielzoekers) te onderhandelen over een lager aantal asielzoekers.

Daar zit het Nijkerks college van B&W dus klem tussen lokaal ongenoegen en het COA / staatssecretaris Van der Burg. De Spreidingswet is nog volop in behandeling, dus Van der Burg heeft weinig in handen waarmee hij de Hoevelakers tot bezinning kan brengen.

Of de wensen en eisen die sommige Hoevelakers nu inbrengen ook gehoor krijgen, is zeer de vraag. In mei liet de staatssecretaris weten klaar te zijn met gemeenten die allerlei eisen stellen.

Spreidingswet nog lang niet klaar

Op 1 juni ging de vaste Kamercommissie voor Justitie en Veiligheid in gesprek met elf bestuurders en organisaties, die hun reactie gaven op de Spreidingswet. Vluchtelingenwerk Nederland,  de Raad voor het Openbaar Bestuur (ROB), de Adviesraad Migratie en VNG / G40-stedennetwerk vinden de verdeling van opvangplaatsen zoals in het wetsvoorstel is geformuleerd te complex.  Ze sloten aan bij het advies van de Raad van State:  pas een eenvoudiger systematiek toe, analoog aan de procedure voor huisvesting van statushouders: taakstelling naar rato van aantal inwoners gemeente.

Foto: SP Groningen (cc)

VVD medeverantwoordelijk voor opvangcrisis

, door

De ultrarechtse vleugel van de VVD deed een poepje, Rutte spoot met de toiletverfrisser en men borrelde en bitterbalde nog genoeglijk na.

“Nee jongens, echt, we doen er alles aan de vluchtelingenstroom tegen te houden. Daarvoor reizen we de wereld af, dus geduld, het gaat gebeuren”. Dat was zo ongeveer het antwoord van Rutte op de hysterie van het xenofobe deel van de partij.

Voor excuses vind hij het blijkbaar nog te vroeg. Die gaat hij zijn congres aanbieden als volgend jaar gebleken is dat vluchtelingen blijven komen, de grenzen echt niet dicht kunnen en hij zijn belofte dus niet kon nakomen.

Was dat zijn strategie als excuusrecord houdende premier? Beter had hij de zaal voorgehouden hand in eigen boezem te steken. Iets in de trant van: “lieve mensen, bedenk wel dat wij medeverantwoordelijk zijn voor de opvangcrisis. Nee, nee, niet toeteren, het is geen asielcrisis, het is een opvangcrisis!”

Feiten versus rommelende darmen

Dan had het congres over de feiten kunnen discussiëren en niet over de rommelende darmen. Rutte had het selectieve geheugen van de liberale haviken op moeten frissen: “dames en heren, ik heb hier het gezamenlijk advies van de Adviesraad Migratie (ACVZ) en de Raad voor het Openbaar Bestuur (ROB) dat onze Eric vorig jaar juni 2022 in ontvangst heeft genomen”.

Foto: SP Groningen (cc)

Voorstel CDA voor onderscheid tussen vluchteling en asielgerechtigde is verlies-verliessituatie

, door

OPINIE - Gastauteur Gerdjan Kipping bespreekt het voorstel van de CDA-fractie om in Nederland, net als in België en Duitsland, statushouders in twee categorieën op te delen: permanente vluchtelingen, en mensen die tijdelijk bescherming zoeken. “Een verslechtering voor zowel de mensen met een subsidiaire beschermingsstatus als voor de IND.”

Mensen die tijdelijk bescherming zoeken moeten van het CDA minder bescherming krijgen. Nieuw is dit niet, ook voor de wijziging van de Vreemdelingenwet in 2001 bestond de mogelijkheid om mensen die niet als vluchteling waren erkend minder rechten toe te kennen, dan asielverzoekers die een vluchtelingenstatus hadden gekregen. Dat onderscheid in rechten is destijds om goede redenen afgeschaft. Het leidde tot veel doorprocederen voor een vluchtelingenstatus wat weer een enorme werkdruk bij de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) veroorzaakte.

Aanzuigende werking bestaat niet

Na de relatief rustige coronajaren is het aantal vluchtelingen dat Nederland bereikt, toegenomen als gevolg van oorlogen, onderdrukking en uitzichtloosheid, de voornaamste redenen waarom mensen vluchten. Een constante in meer dan dertig jaren is de roep om steeds strengere maatregelen om de komst van vluchtelingen tegen te gaan. De Nederlandse politiek heeft daaraan bijgedragen. Strengere maatregelen in Nederland en omringende landen hebben in de regel hooguit een tijdelijk (waterbed)effect en het bestaan van aanzuigende werking als gevolg van vermeende soepelere asielwetgeving is nooit bewezen. Desondanks volharden politici in schijnoplossingen. De aangekondigde motie van het CDA om onderscheid in rechten te maken op grond van de reden waarom iemand bescherming heeft gekregen, is daar een voorbeeld van.

Volgende