Demonstreren voor originele kerststollen

ELDERS - Duitsland viert dit jaar de val van de Muur, 25 jaar geleden. Voorafgaand daaraan vonden in het Oost-Duitse Dresden elke maandagavond demonstraties plaats voor meer democratie. Dit jaar wordt er op de maandagavond opnieuw gedemonstreerd: tegen islamisering. Opnieuw klinkt de leuze “Wir sind das Volk”, maar aan het democratisch gehalte van het protest kan dit keer wel getwijfeld worden.

In de binnenstad van Dresden protesteerden ook afgelopen maandag weer duizenden aanhangers van Pegida („Patriotische Europäer gegen die Islamisierung des Abendlandes“) tegen het asielbeleid van de Duitse regering. In Düsseldorf was een kleinere demonstratie. Initiatiefnemer Lutz Bachmann van Pegida probeert het rechtsradicale imago van zijn beweging te ontzenuwen. Het gaat hem om een ander asielbeleid. Hij is geen racist, niet tegen vreemdelingen, niet tegen de islam. Pegida wil laten zien dat veel Duitsers verontrust zijn over de toename van het aantal vluchtelingen in hun land. Dat er rechtsradikale groepen deelnemen aan de demonstraties kan hij niet verhinderen. Het gaat volgens hem om kleine minderheden. Hij beschuldigt de media ervan de demonstranten als nazi’s af te schilderen. Pegida komt op voor de Duitse, christelijke cultuur. De aanhangers maken zich zelfs zorgen over het voortbestaan van originele Dresdener kerststollen.

De Duitse minister van Justitie Maas roept alle partijen op zich te distantiëren van de protesten. “Er zijn grenzen aan de politieke ideeënstrijd”, zei hij. “We kunnen niet blijven zwijgen als er een sfeer van vreemdelingenhaat wordt gecreëerd over de ruggen van mensen die alles hebben verloren en ons om hulp vragen. De demonstranten zijn niet in de meerderheid.” Met zijn felle afwijzing van de protesten probeert Maas de geest in de fles te houden. Maar het is de vraag of dat nog mogelijk is. Demonstranten die merken dat ze niet serieus genomen worden komen terug, zeker als ze geleid worden door vage angstgevoelens die de regering niet eenvoudig kan wegnemen. Duitsland heeft tot nu toe relatief weinig te maken gehad met grootschalige xenofobe bewegingen zoals we die in vrijwel alle andere Europese landen de afgelopen decennia hebben gezien. Het is echter niet te verwachten dat het land zich aan de Europese trend zal kunnen onttrekken. De vraag is wel of de Duitsers kunnen leren van de ervaringen in omringende landen.

Er zijn ook andere Duitsers dan de bange demonstranten in Dresden. In het stadje Goslar in de Harz zijn asielzoekers meer dan welkom. Burgemeester Olav Junk heeft te kampen met een dalende bevolking waardoor zijn stad minder aantrekkelijk wordt voor het bedrijfsleven. Meer vluchtelingen huisvesten en werk geven is de simpelste oplossing, meent hij. In de buurstad Göttingen kunnen ze de toegewezen asielzoekers niet huisvesten. “Laat ze dan maar hier komen”, zegt Junk. Daarmee schoffelt hij het strakke verdeelsysteem in het Duitse vluchtelingenbeleid onderuit. Ook een van de kritiekpunten van Pegida.

In Zweden komt het ruimhartige immigratiebeleid onder druk te staan nu de pas kort geleden aangetreden centrum-linkse minderheidsregering van Sociaaldemocraten en Groenen is gevallen over de begroting voor volgend jaar. Er komen in maart nieuwe verkiezingen en de extreemrechtse xenofobe Zweden Democraten staan er goed voor in de peilingen. Oppositieleider Rheinfeldt, premier in de vorige regering, wil extreemrechts net als voorheen niet tegemoet komen, ook al hebben de Zweden Democraten door hun stem aan zijn begrotingsplan de regering laten vallen zodat hij nu een nieuwe kans krijgt. Er is geen plaats voor de Zweden Democraten in het centrum-rechtse politieke kamp, verklaarde hij. Hij verdedigde andermaal het Zweedse vluchtelingenbeleid. “Er is hier ruimte genoeg” zei hij. Dat wordt hem niet door iedereen in dank afgenomen.  Vier oud-politici uit het centrum schreven onlangs in de krant Dagens Nyheter dat het onverstandig is de derde partij van het land te negeren. “We moeten de maatschappelijke discussie over het asielbeleid niet overlaten aan de Zweden Democraten.” Er zijn nu eenmaal ook problemen met dat beleid en discussie daarover moet je niet uit de weg gaan. Maar Magdalena Andersson, een van de demissionaire sociaaldemocratische ministers, wijst deze redenering van de hand. We hebben hier te maken met neofascisten, zei zij, die afstand nemen van de fundamentele waarde van de gelijkheid van alle mensen. We laten hen de Zweedse politiek niet  dicteren.

De discussie is niet nieuw. Overal worden dezelfde argumenten gewisseld. Over het Vlaams Blok, over de PVV en al hun geestverwanten. Willen de Zweden en de Duitsers dit net als elders in eigen land proberen op te lossen? Het is pijnlijk om te zien dat het zoeken naar oplossingen voor een Europees-breed probleem nog steeds gestuurd wordt door enge binnenlandse politieke agenda’s.