ACHTERGROND - ‘Help, de democratie is in nood’. Dit hoort men de laatste jaren steeds vaker. De democratie wordt uitgehold omdat de burger steeds minder invloed heeft op de politiek, of zij is gekaapt door populisten. Valt wel mee, zegt Tom van der Meer want de oproep om hervorming van de democratie is van alle tijden. In de jaren zestig wilde D66 dat al.
Nieuwe partijen willen de democratie hervormen. Ze willen meer ‘echte democratie’ wat meestal neerkomt op referenda en meer verkiezingen. Dit jaar zijn er twee partijen die ‘democratie’ als belangrijkste programmapunt hebben: Geenpeil en Plasman’s Partij voor de Niet-stemmer (PvdN) [1]. Ze hebben geen inhoudelijke beleidsvoorstellen maar willen wat veranderen aan de manier waarop onze democratie werkt.
Wat is democratie eigenlijk, wat is ‘echte democratie’ en hoe krijg je daar meer van? Is er wel sprake van een crisis of moeten we gewoon meer vertrouwen hebben in de democratie zoals Tom van der Meer denkt. Ik begin met de voorstellen van de nieuwe partijen.
Geenpeil
Wie de programma’s – of wat daarvoor doorgaat – van deze nieuwe partijen bekijkt, zou kunnen denken dat het om slechte satire gaat. Geenpeil is een politieke partij zonder politieke standpunten, zoals Martijn Tonies onlangs op Sargasso liet zien. Ze hebben dan ook geen lijst van standpunten maar een zogenaamde FAQ, wat staat voor Frequently Asked Questions. FAQ’s zijn gebruikelijk in de IT-wereld als aanvulling op de gebrekkige manuals die toch niemand leest. En inderdaad in de FAQ van Geenpeil staat dat het geen gewone partij is maar een partij met een app – een computerprogramma op je telefoon – waarmee je Kamerleden kan besturen:
… de GeenPeilstemmers, besturen onze Kamerleden op afstand via een app.
Volg de link, het staat er echt! Geenpeil is de Uber van de democratie. “Beleid nodig? App uw Vertegenwoordiger!” Het is een extreme vorm van directe democratie want de politiek wordt overgeslagen. De leden van de partij hebben 100% controle over hun vertegenwoordigers.
De Partij van de niet-Stemmer
Nog bonter maakt Peter Plasman het met zijn Partij voor de Niet-stemmer. Het blijkt dat je de naam letterlijk moet nemen. Zijn markt is het kwart van de bevolking dat niet stemt. Volgens Plasman stemmen mensen niet omdat zij zich niet in de bestaande partijen herkennen. Hij wil de gevestigde partijen met hun neus op dit feit drukken door deze niet-stemmers te vertegenwoordigen. Hij denkt deze mensen wel over te kunnen halen op hem te stemmen omdat hij, anders dan de bestaande partijen, wel zijn belofte zal nakomen: hij belooft namelijk – letterlijk – niets met hun stem te doen.
Wie overweegt om zich door Plasman te laten vertegenwoordigen raad ik aan zijn redenatie [2] goed te bestuderen: deze is sluitend maar tegelijkertijd inhoudsloos. Mogelijk is dat het waarmerk van een goed advocaat, maar niet voor een goed politicus. De PvdN is een ludieke democratie-hervormer die net als Geenpeil een nihilistische kijk heeft op politiek en politici.
Depolitisering van de politiek
Kenmerkend voor deze hervormers is hun aversie tegen politiek. Ik hoor het ook regelmatig in mijn eigen omgeving: als men vindt dat een verkeerde beslissing is genomen – niet alleen in de politiek – dan wordt verklaard ‘oh, dat is politiek’. Niet goede argumenten maar ‘politiek’ heeft de doorslag gegeven. Ook politici laten regelmatig merken dat ze eigenlijk niets hebben met politiek. Ze zijn niet ‘links of rechts maar recht door zee’, hebben geen visie en nemen alleen beslissingen op grond van rationele argumenten waarbij ze zich niet baseren op ideologie. Dat is Prinzipienreiterei waar toch nooit iets goeds van komt.
We hebben de politiek zelfs uit de economie gehaald. Economie wordt overgelaten aan technocraten als Mario Draghi en economische beslissingen worden niet meer genomen door politici maar worden met een computerprogramma berekend. Ook dit jaar zullen de plannen van de partijen weer doorgerekend worden door het CPB. De depolitisering van de economie is al jarenlang praktijk.
Eigenlijk willen we het liefst politiek, zonder ‘politiek’. Maar wat is dat ‘politiek’ zonder politiek? Wat is politiek eigenlijk?
Where the buck stops
Wie klaagt dat beslissingen niet genomen worden op grond van argumenten en wie denkt dat het CPB met een model een economische maatregel kan ‘berekenen’, vergeet een belangrijke vraag te stellen: hoe bepaal je wat een ‘goed’ argument of model is? Politici die economisch beleid laten afhangen van berekeningen van het CPB schuiven die keuze door naar het CPB. Je kunt die keuze niet eindeloos doorschuiven. Daar waar het doorschuiven stopt, daar waar de keuze wordt gemaakt, daar wordt politiek gemaakt. The buck stops here, stond op een bordje op het bureau van President Truman [3].
Politieke keuzes maken is moeilijk omdat de vragen waarop zij antwoord moet geven zelden één goed antwoord hebben. Wat goed is voor de een is slecht voor de ander [4]. We kunnen de keuze wel verstoppen in computermodellen, of het afschuiven naar ‘de politiek’, maar we komen er nooit vanaf. Anders geformuleerd: hoe vreselijk het ook stinkt, we kunnen nooit zonder politiek en wie het verstopt maakt de stank op termijn alleen maar erger.
Wat is democratie?
Democratie is geen manier om van politiek af te komen, maar democratie is wel een manier om politieke vragen te beantwoorden. Als we het niet aan politici, of aan computermodellen over kunnen laten, dan moeten we zorgen dat iedereen die er belang bij heeft, mee denkt en mee beslist. Democratie betekent letterlijk dat het volk (demos, δῆμος) regeert (krateo, κρατέω). De essentie van democratie is dat iedereen – het volk – mee denkt en mee beslist.
In een democratie wordt geregeld hoe de macht, van tijd tot tijd en op een geregelde en ordelijke wijze, wordt overgedragen aan ‘de andere partij’ die andere ideeën heeft over wat goed en slecht is. Bij democratie hoort ook dat de oppositie ‘loyaal is’ en dat de regerende partij de oppositie respecteert. Essentieel is dat macht nooit boven de wet staat (‘rechtstaat’). Om over de beslissingen te kunnen oordelen moet het bestuur transparant zijn. Daarbij is een belangrijke rol weggelegd voor journalisten. Zij moeten hun werk kunnen uitvoeren zonder last en ruggespraak met machthebbers [5]. Vrijheid van meningsuiting en vrijheid om je te organiseren zijn daarom essentiële voorwaarden. En ten slotte: het is belangrijk dat de burger zelf politiek actief is en deelneemt aan het bestuur en debatten. Alleen door debat en gesprek met andere burgers kan iedereen een mening vormen. De burger beslist, want the buck stops at the people’s desk, your desk.
Democratie als formule
Dit is u allemaal natuurlijk bekend van de les maatschappijleer, maar wat ik wil zeggen, is dat meer democratie niet synoniem is met meer verkiezingen. Democratie is meer dan stemmen. Democratie is geen ‘markt’, waar burgers ‘opdrachten’ geven aan bestuurders die deze dan vervolgens, liefst zo letterlijk mogelijk, moeten uitvoeren [6]. De kiezer is geen consument die beleid ‘koopt’ met een stem. Er is immers ook geen ‘consumentenbond voor bedrogen kiezers’, al gedragen de PVV en populisten zich in het algemeen wel zo.
De nieuwe partijen die de democratie willen verbeteren, hanteren echter wel deze nauwe definitie van democratie. Voor hen betekent meer democratie letterlijk ‘meer directe verkiezingen’. Democratie is voor hen een formule die antwoord geeft op de vraag ‘wat wil het volk?’ De burger moet zo vaak mogelijk geraadpleegd worden en wat het juiste antwoord is, wordt bepaald met een simpele formule: “50% +1”.
Directe democratie
De vernieuwers klagen ook altijd dat politici hun beloftes nooit na komen. Zij willen hen daarom door middel van referenda, webfora of apps ‘aansturen’. Maar het idee dat je bestuurders elke vorm van beslissingsbevoegdheid kunt ontnemen, laat zien dat men niets heeft begrepen van management. Een werkgever die zijn werknemers geen ruimte geeft voor eigen inzicht en creativiteit, die alleen concrete opdrachten geeft en wil dat deze letterlijk worden uitgevoerd, zal snel failliet gaan. Ik ben geen militair expert, maar volgens mij worden zelfs militaire operaties niet meer op die manier uitgevoerd. Het idee dat de burger politici volledig onder controle heeft via een app, zoals Geenpeil wil, is gevaarlijk naïef.
Een land en elk instituut of systeem, dat democratisch wil zijn, kan daarom niet zonder representatie: volksvertegenwoordigers, ministers, politici, of hoe je ze ook noemt. Directe democratie doorkruist dit systeem: aan de politiek wordt een opdracht gegeven om iets te doen dat regelrecht in kan gaan tegen het door haar gevoerde beleid. Brexit en het nee tegen het verdrag met de Oekraïne zijn daar voorbeelden van, of je het daar nou wel of niet mee eens bent, maakt niet uit [7].
Onwijze menigten
Door sommige wordt ook wel voorgesteld om democratie te zien als een soort wisdom of the crowds, een manier om het probleem van de politiek – wie bepaalt wat goed of slecht is – op te lossen. Het belangrijkste bezwaar hiertegen is dat niet alle menigten wijze antwoorden geven. Om wisdom of the crowd goed te laten werken mogen individuen alleen kiezen op basis van eigen en onafhankelijk verkregen, informatie [8]. Dit betekent dat men voor meningsvorming niet te raden mag gaan bij andere kiezers. Vrije uitwisseling van informatie en debat, beiden essentieel voor democratie, staan daar haaks op: er zal misschien wel een antwoord uit komen maar het is allerminst gegarandeerd dat dit een verstandig antwoord is omdat mensen nu eenmaal geneigd zijn met de menigte mee te lopen.
En er is nog een ander fundamenteel probleem. Ik citeer Surowiecki (via Jay Rosen, benadrukking van mij):
Collective wisdom is a good way of coming up with an answer when there is a right or wrong answer (in a kind of Platonic sense) to the question.
Met andere woorden, de wijsheid van de menigte is dan misschien wel geschikt om de vraag te beantwoorden hoeveel erwten een pot bevat, maar zij is juist niet geschikt om politieke problemen op te lossen want die worden juist gekenmerkt door het feit dat zij meer dan één juist antwoord hebben ik hierboven heb laten zien.
De crisis van de democratie
Er is volgens mij wel degelijk sprake van een crisis van de democratie, en niet, zoals Tom van der Meer voorstelt slechts een crisis van de gevestigde partijen. Dat de democratie niet goed werkt is een feitelijke constatering: door het neoliberale beleid van de afgelopen decennia voelen grote delen van de bevolking zich uitgesloten van de politiek en economie door werkloosheid en bezuinigingen. In vrijwel alle westerse democratieën is een kleine elite in staat om zich een steeds groter aandeel van het nationaal product toe te eigenen. Behalve in Griekenland is het in geen enkel westers land gelukt om hiertegen een coalitie te formeren (en we weten hoe dat is afgelopen).
Het deel van de bevolking dat zich buitengesloten voelt, is een lucratieve ‘markt’ voor politieke ondernemers die hun ‘klanten’ bedienen met een mengsel van afkeer van politiek, economische beloftes en angst voor verdere neergang. Men heeft simpele oplossingen die iedereen kan begrijpen: herstel van soevereiniteit (grenzen dicht, uit de EU), terug naar de eigen munt en deportatie van gelukzoekers. Het is een mengsel van halve waarheden en hele leugens. De politiek van deze partijen is meestal van dien aard dat er met hen geen stabiele regering gevormd kan worden, maar deze partijen zijn wel zo groot dat zij de vorming van een regering moeilijk maken. De PVV in Nederland is een goed voorbeeld: door haar omvang maakt deze partij vorming van een stabiele regeringscoalitie moeilijk.
Democratie, ‘nu met verbeterde formule’?
Wat moeten we doen om de democratie weer te repareren? Meer democratie en strakker aansturen van politici, zoals de populisten willen, helpt niet omdat dit een te beperkte opvatting is van wat democratie is. Democratie meer is dan verkiezingen. Meer ‘shoppen’ door de burger door meer verkiezingen zal niet helpen, want waarop moet de burger haar keuze baseren? Bovendien gaat het niet alleen om gebroken beloftes maar vooral om foute keuzes. Wat wel zou helpen, is wat te doen aan de gebrekkige informatievoorziening (media), het gebrek aan transparantie van bestuur en de geringe betrokkenheid van de burger. Nieuws is tegenwoordig vooral vermaak en sensatie. Politieke verslagen lijken meer op sportverslaggeving. Politici verkondigen meningen maar of deze op feiten zijn gebaseerd lijkt niet meer uit te maken (fact-free politics). Een flamboyante leugenaar kan President van de Verenigde Staten worden omdat zijn leugens onvoldoende ontmaskerd worden.
Het belangrijkste is dat er wat wordt gedaan aan de werkloosheid en toenemende ongelijkheid door verandering van het economisch beleid. Het huidige beleid leidt tot deflatie en stagnatie, wat gunstig is voor de rijke elite. Centrumlinkse partijen (sociaaldemocraten, groene partijen en sociaalliberalen) hebben op dit gebied de afgelopen decennia compleet gefaald.
Deze laatste punten zijn inhoudelijke maatregelen en geen hervorming van ‘het proces’, van de democratie [9]. Deze crisis lost zich niet vanzelf, op ‘democratische manier’ op. Democratie is geen ‘formule voor goede antwoorden’. Het probleem met democratie is dat de echte ‘bestuurder’ uiteindelijk altijd de burger zelf is, en deze zal zelf moeten inzien wat er moet veranderen. Er is geen makkelijke oplossing, geen ‘nieuwe, verbeterde formule’ voor democratie, om uit de crisis te komen.
Noten
[1] De Piraten partij heb ik niet in het lijstje opgenomen omdat het natuurlijk geen nieuwe partij meer is, maar ook omdat deze partij wel inhoudelijk stellingnames heeft, zoals over burgerrechten, transparantie en zaken als patentrecht. Maar veel van hun punten hebben te maken met ‘proces’, de manier van bestuur zoals transparantie en vrijheid van meningsuiting. Ook deze partij stelt expliciet als doel ‘meer democratie’ en interpreteert dit als ‘directe democratie’. Zij heeft het volgende punt opgenomen in haar standpunten overzicht: Liquid Feedback als hulpmiddel om de bevolking inspraak te geven in het politieke proces. Directe Democratie is het einddoel. De Vijf Sterren Beweging in Italië is ook een goed voorbeeld: minder vergaand dan Geenpeil maar ook deze partij streeft een extreme vorm van directe democratie na.[2] Plasman: 25% blijft thuis. Ik denk dat een groot gedeelte daarvan bewust thuis blijft omdat ze hun stem niet willen geven aan iemand waar ze niet achter staan of niet voor een belangrijk deel achter kunnen staan [… ] Wij worden gekozen door mensen die van ons verwachten dat wij niet gaan stemmen, anders stemmen ze niet op ons en dat is wat wij gaan doen, zo simpel is het […] Voor mij is […] het wezenlijke van de democratie, dat je gekozen kunt worden door mensen die willen wat jij belooft, en dat je je dan ook aan die belofte houdt. Plasman bedoelt het letterlijk dus. Het volledige transcript staat hier.
[3] Buck betekent mogelijk ‘mes’ volgens dit artikel. De uitdrukking komt van het Amerikaanse gezegde passing the buck, dat afschuiven van verantwoording betekent. Men zegt dat het woord ‘buck’ uit de poker wereld komt: het is een teken voor wie aan de beurt was (?): een mes met heft van ‘buckhorn’.
[4] Zie Isaiah Berlins The originality of Machiavelli. Machiavelli wordt meestal gezien als de meedogenloze analist van immorele reaal politiek, waarbij het doel elk middel heiligt. Dat was hij misschien ook wel maar in dit essay betoogt hij dat Machiavelli als eerste liet zien dat er niet één systeem denkbaar is, zonder ethische conflicten. Platonisch, Christelijk of gebaseerd op welk ander wereldbeeld dan ook. Niet het ontbreken van moraal is kenmerkend voor goede politiek, maar het maken van morele keuzes. In de woorden van Berlin: Machiavelli had unintentionally, almost casually uncovered […] the uncomfortable truth […] that not all ultimate values are necessarily compatible with one another – that there might be conceptual (what used to be called ‘philosophical’) and not merely a material obstacle to the notion of the single ultimate solution which, if it were only realised, would establish the perfect society’. Met andere woorden: niet alles wat goed is, is altijd compatibel met elkaar, en we moeten keuzes maken.
[5] Zoals ik in deel 6 van mijn serie Links en Rechts heb betoogd gaat het daarbij niet alleen om staatsmacht maar ook om de macht van de bezittende klasse. Als de journalist voor zijn boterham afhankelijk is van de uitgever die ook politieke belangen heeft, kan de journalist niet onafhankelijk werken. Het media-imperium van Rupert Murdoch is hiervan een notoir voorbeeld.
[6] Ik heb in dit stukje elementen verwerkt die ik heb opgestoken op een lezing die ik onlangs heb bijgewoond: Studium Generale, bij de WUR, gehouden op 10 januari door Prof Evert van der Zweerde van de Radboud Universiteit over democratie: Democracy under Pressure (part 1) waarin hij onder andere probeerde de vraag te beantwoorden: wat is democratie? Het was een inspirerende lezing. Voor de duidelijkheid: dit is geen weergave van zijn verhaal die avond, maar b.v. het punt over de burger als consument van democratie jat ik van hem.
[7] Er zijn nog meer bezwaren tegen referenda. Ook een referendum kan misbruikt worden door de elite. Wie genoeg geld heeft kan een campagne starten (handtekeningen werven) om een referendum af te dwingen, en de media bespelen om de gewenste uitslag te regelen. Bovendien hebben referenda het nadeel dat complexe problemen terug gebracht moeten worden tot een vraag die alleen maar met Ja of Nee beantwoord kan worden.
[8] Volgens Surowiecki moet aan vier voorwaarden voldaan worden:
- Diversity of opinion: Each person should have private information even if it’s just an eccentric interpretation of the known facts.
- Independence: People’s opinions aren’t determined by the opinions of those around them.
- Decentralization: People are able to specialize and draw on local knowledge.
- Aggregation: Some mechanism exists for turning private judgments into a collective decision.
Reacties (42)
De vluchtelingencrisis is voorbij. Geen haan kraait meer om dat associatieverdrag met de Oekraïne. Er heerst nu duidelijk een klaag-vacuüm. Ik stel een nieuw woord van het jaar voor voor 2017: ‘ophitscultuur’—jezelf druk maken om dingen die niet echt een probleem zijn omdat het te goed met je gaat maar toch de behoefte blijft houden om ergens tegenaan te schoppen, zoals in dit geval: de teloorgang van de democratie.
De democratie werkt prima in Nederland. Ja er moeten coalities gesmeed worden en daardoor compromissen gesloten worden, maar dit voorkomt extreme slingerbewegingen wat uiteindelijk voor iedereen slecht is. Is zo het heel erg dat PvdA en VVD kiezers beide de helft van hun wensen gerealiseerd hebben gezien i.p.v. de ene partij alles en de ander niets? Natuurlijk baalt de overige minderheid dat niet hun agenda wordt uitgevoerd, dat geld net zo goed voor de PVV als voor diegene die consequent met het Neoliberale complot aan komen dragen, merk op dat beide het consequent over samenzweringen van de “elite” hebben. Dat probleem is echter niet op te lossen, ook al leg je alles dagelijks voor aan de kiezer, dan blijft er een ontevreden minderheid.
Als het waar zou zijn dat een kleine elite zich alles toegeëigend, dan is dat maximaal voor 4 jaar. Een kleine elite kan inmiddels nooit een meerderheid aan zetels vasthouden, bij de volgende verkiezingen zouden ze weggevaagd worden door de ontevreden meerderheid. Griekenland als lichtend voorbeeld van hoe het beter zou moeten is niet bepaald overtuigend. Ik denk dat de meeste kiezers dan toch gaan voor de huidige strategie van de “elite”, waarbij de economie bovengemiddeld stijgt, de werkloosheid daalt, de inkomens in verhouding gelijk blijven en de inflatie bijna nul is. Ik garandeer je dat 99% van de Grieken zo zou willen ruilen van resultaat.
Het probleem is dat door de globalisatie politiek een stuk ingewikkelder is geworden, Jan met de Pet kan niet of nauwelijks meer overzien wat de voor en tegens zijn van een besluit. Een punt als niet bezuinigen klinkt voor hem heel leuk en hij zal in een referendum meteen tegen stemmen. Over 10 jaar krijgt hij dan de consequenties voor zijn kiezen en heeft hij dan opeens toestanden als in Griekenland en Venezuela. Aan de andere kant krijg je dan toestanden als met Trump of de Brexit. Laten we het dus maar lekker bij de representatieve democratie houden, die ons veel voorspoed heeft gebracht. Dan zit er maar een beetje elite op de zetels, het voordeel is dat die meestal gestudeerd hebben en dus een redelijk overwogen besluit kunnen nemen. Laat gehypte referenda maar over aan bananenrepublieken en dictators als Putin.
Ik zit al een tijdje na te denken over een goede reactie op Tom van der Meer’s boek. Op zich deel ik zijn analyse wel, in zoverre dat ik niet veel verwacht van al die democratische hervormingsideeen. Maar er is, volgens mij, wel degelijk iets aan de hand. Als je ziet hoe makkelijk politici als Trump of Wilders met leugens en bedrog de macht in handen kunnen krijgen, dan moet je toch concluderen dat er iets niet helemaal goed gaat in ons huidige systeem. Het is wat te makkelijk om dit aan partijen toe te schrijven, volgens mij. Ik zou eerder stellen, dat dit het gevolg is van de commercialisering van de media, waarbij inhoudelijke debatten worden omgevormd tot een soort Idols.
@2: Als het waar zou zijn dat een kleine elite zich alles toegeëigend, dan is dat maximaal voor 4 jaar. Een kleine elite kan inmiddels nooit een meerderheid aan zetels vasthouden, bij de volgende verkiezingen zouden ze weggevaagd worden door de ontevreden meerderheid.
Het gaat niet zozeer om het zelf verrijken door middel van controle over de regering – dat zou betekenen dat men volledige controle heeft over de partijen. Dat is helemaal niet nodig: ze – mensen met voldoende middelen en invloed – kunnen de politiek voldoende beïnvloeden om er voor te zorgen dat het beleid goed voor hun uitpakt (bezuinigen om begrotingstekorten te voorkomen, niet fiscaal stimuleren, wel monetaire stimulering, de entre in de euro – dan heb ik het over de jaren negentig dus – tegenhouden van effectief beleid tegen klimaatverandering, enz. enz. …)
@3 eens. Ik noem dat ook inderdaad als een belangrijk punt voor verbetering. Commercialisering van de media speelt een belangrijke rol. Ook in het algemeen is de invloed van TV (en ‘ontlezing’) niet te onderschatten, zie mijn link naar Neil Postman.
Misschien een soort van examen begrijpend lezen, retoriek en argumenteren met valide argumenten afleggen om een certificaat voor stemgerechtigheid te krijgen?
@5: Wat jij beschrijft is wat ze in de VS deden om zwarten te verhinderen om te stemmen. Het is racistisch en discriminerend en ondemocratisch. Geen ‘democratie met verbeterde formule’ maar ‘nep-democratie’
Oh, ik vergat nog: wie bepaalt wat valide argumenten zijn, hoe slim je moet zijn, wie faalt en wie niet? Hmm … dat is politiek.
@3: Wat vaak verkeerd gaat is dat ontevredenheid over de uitkomst van het systeem wordt toegeschreven aan het systeem. Populistisch rechts is on the rise, en dat zie je over allerlei systemen heen.
Twee dingen die je je moet afvragen voordat je de crisis van het systeem uitroept zijn enerzijds:
– is het nu wel erger dan in het verleden? Berlusconi is gekomen en gegaan, de perikelen rond het koningshuis zijn jarenlang ook keurig in een doofpot verdwenen, demagogie is ook niet nieuw.
– Zijn de problemen wel hetzelfde? Het Amerikaanse systeem zit heel anders in elkaar dan het Nederlandse, en dus zijn de problemen van het systeem in de VS ook anders dan in Nederland.
Het is in de VS natuurlijk bizar dat de kandidaat met de meeste stemmen niet de president wordt, om maar een voorbeeld te noemen, terwijl we in Nederland juist last hebben van flinke kiezersbewegingen en de opkomst van veel middelgrote partijen.
@6
Wij hadden hier de afgelopen honderd jaar helemaal geen seggregatie en geen enkele reden om minderheden te onthouden van stemrecht, dus ik weet niet wat je hier nou mee wil zeggen: dat ‘gekleurde mensen’ door zo’n maatregel ineens niet meer kunnen stemmen in Nederland?
En ja, ik geef ruiterlijk toe dat het discriminatie is—tegen ongeïnformeerde burgers die geen verstandige besluiten kunnen nemen. Reken maar dat ik daar he-le-maal voor ben. Kinderen onder de 18 hebben per slot van rekening ook geen stemrecht. Wat dat betreft is een rijbewijs ook discriminerend.
En ondemocratisch? You betcha! Noem het maar ‘Informed Democracy’.
@7
Nou, Wikipedia bijvoorbeeld: https://en.wikipedia.org/wiki/Argument Of het Cito-bureau. Een clubje mensen met het talent om examens te maken. Zo moeilijk is dat echt niet.
Meer informatie over hoe we als Piratenpartij het democratische proces te hervormen, om zo – van onderop – tot betere beslissingen te komen: https://programma.piratenpartij.nl/kernpunten#democratie_en_invloed_burger
En een uitgebreidere uitleg:
http://motherboard.vice.com/nl/read/de-toekomst-van-democratie-volgens-matthijs-pontier-van-de-piratenpartij
http://motherboard.vice.com/nl/read/ex-lijsttrekker-piratenpartij-referenda-zijn-ouderwets
https://piratenpartij.nl/geennoodrem/
@11: Matthijs, verwacht jij echt veel van die E-democracy ? Er is al heel veel gedaan op dat vlak. Burgers kunnen al meepraten bij het wetgevingsproces, bijvoorbeeld:
https://www.internetconsultatie.nl/
En je hebt natuurlijk het burgerinitiatief, dat door OnsGeld gebruikt is.
Dat soort systemen zou je misschien wat bekender en gebruiksvriendelijker kunnen maken, maar het probleem blijft dat er maar een hele beperkte groep kiezers actief mee zal doen. Er is niks mis mee, maar ik verwacht er ook geen wonderen van, om eerlijk te zijn.
@11: Meer directe, minder representatieve democratie begrijp ik. Geen kiesdrempels, etc. Klopt dat?
Deze ‘pure democratie’ zal er toe leiden dat er geen stabiel beleid meer is. Zoals ik hierboven betoog kun je een land (organisatie, etc) niet op die manier besturen. Slechts een klein deel van de bevolking zal de tijd en aandacht hebben voor om zich intensief met de issues te bemoeien, en deze mensen zullen een onevenredig grote invloed krijgen op het beleid. Of – zoals de Vijf Sterren Beweging laat zijn – het beleid wordt ‘van de hak op de tak’. Niemand weet waar je aan toe bent bij die partij.
Hier is een goed voorbeeld van een dergelijke goed bedoelde maximale democratisering in Californië
Ik heb een tijd geleden ook eens iets gezien over de democratie in Californië, mogelijk zelfs deze documentaire, daarin lieten ze zien hoe je een referendum ‘kon regelen’. Als je voldoende geld hebt huur je een bedrijf in dat is gespecialiseerd in het verzamelen van handtekeningen voor een referendum. Als de vraag goed framed en je organiseert de nodige publiciteit, dan kun je zo wetgeving regelen.
[edit: wat @12 zegt]
@3 Dat stuk over Tom van der Meer’s boek is onbegrijpelijk (of ik lees het niet goed). Als 70% van de volksvertegenwoordigers hun achterban op het hart drukken om voor een Europese grondwet te stemmen en 70% van de kiezers stemt tegen, dan betekent dat voor mij dat er in Den Haag een ander soort discours plaatsvindt, dan men daarvoor (bij de verkiezingen) de kiezers heeft wijs gemaakt. Anders zou het verschil niet zo flagrant groot zijn. ‘Politiek’ heeft plaatsgemaakt voor ‘bestuur.’ Balkenende was zo boos omdat a.h.w. zijn ‘personeel’ (de kiezers dus) de bestaande problemen ‘niet begreep’; hoe kon men dan verwachten dat hij die problemen moest gaan ‘oplossen’? Een ander voorbeeld waren de verontwaardigde reacties van links tot rechts op het Nationaal Zorgfonds van de SP: dit kon geen fatsoenlijk ‘bestuur’ zijn. Er werd nauwelijks gereageerd vanuit de notie van ideologische tegenstellingen. Er zijn vele andere voorbeelden.
Als Van der Meer stelt dat uit bijna al het wetenschappelijk onderzoek blijkt dat die vertrouwenscrisis niet bestaat, dan baart me dat zorgen. Geen vertrouwenscrisis = goed werkende democratie is me verder iets te simpel. Het kan ook zijn zoals @1 stelt: als je tevreden bent, waarom zou je je dan afvragen of de democratie goed functioneert? Of; als je tevreden bent, dan vind je bezuinigingen al gauw verstandig zie @2 (ja, ja, de kost gaat voor de baat uit). Dat Bas Jabobs dan in ‘De rekening van Rutte’ met andere cijfers komt zal je een zorg zijn. Dat is niet een democratie met ‘politiek bewuste kiezers’ die het functioneren van die democratie intact houdt, zoals Hannah Arendt dat ooit stelde. Schone taak voor Van der Meer om dat politieke bewustzijn maar eens te testen voordat hij spreekt over een goed werkende democratie.
Willem Schinkel:
‘De nieuwe democratie’ p.76
Dat doorgloort de politiek nog steeds. De enige keus is dus die tussen de ‘elite’ (die de problemen begrijpen) en de ‘populisten’ (….), zo zegt het politieke collectieve bewustzijn anno nu. Democratie? Tsja.
@8: Ik ben wel geneigd om te stellen dat het erger is dan vroeger. Berlusconi was, wat dat betreft, slechts een voorbode van wat ons te wachten staat. Uiteindelijk hebben ze hem met strafrecht eronder gekregen, maar de mechanismes die hij gebruikte om aan de macht te blijven zijn alleen maar sterker geworden.
Dat Trump president is geworden ligt inderdaad aan het Amerikaanse verkiezingssysteem, maar dat neemt niet weg dat hij toch pakweg 40 % van de stemmen wist te binnen te halen. Je ziet eigenlijk overal, dat campagnes van rechts populisten op dezelfde manier gevoerd worden. Ze creeeren een soort wereldbeeld, waarin de Echte Vaderlander wordt onderdrukt door de Corrupte Elite. En het huidige medialandschap, dat zijn geld verdient met aandacht, versterkt dat alleen maar.
NB. Het is lang omdat ik gelijk op tal van reacties reageer…
Ik vind het een vaag stuk van @michel waar ik vooral uit haal dat hij zeer tevreden is met de representatieve democratie en met de huidige partijen en geen benul heeft waar de onvrede onder veel burgers vandaan komt (gelet op zijn aanval op ‘inhoudsloze’ partijen als GeenPeil en de Partij voor Niet-Stemmers) of zelfs wat politiek is. Politiek is simpelweg collectieve besluitvorming en directe democratie is net zo goed een wijze van politiek bedrijven als representatieve democratie dat is. De dominante politieke (!) strijd van dit moment is nota bene de strijd over de vraag wat de juiste vorm van democratie is. Het getuigt van grote minachting voor de helft van de bevolking, die verandering wel, om die anti-politiek of anti-democratisch te noemen omdat jij zo extreem conservatief (in feite: extreem-rechts) bent dat jij vindt dat de burger zich niet met politiek beleid moet bemoeien. Juist verandering willen is politiek bedrijven!
Ikzelf onderscheid twee soorten of uitersten van democratie. De dunne of zuinige vorm van democratie berust op slechts instemming van de burger en betekent dat de beroepspolitici geheel vrij zijn in het ontwikkelen van hun politieke beleid (men denke aan het Burke-citaat) en dat de burger eens in de vier jaar mag zeggen of die beroepspolitici mogen doorgaan of moeten worden vervangen door een andere club beroepspolitici. De dikke of gulle vorm van democratie is die waarin de burger zelf het politieke beleid bepaalt. Bij de eerste zit de inhoud bij de beroepspolitici/volksvertegenwoordigers, bij de tweede bij de burger/kiezer: logisch dus dat GeenPeil en de Partij voor Niet-Stemmers zelf geen inhoud inbrengen.
Jullie zijn voorstander van een dunne/zuinige vorm van democratie omdat jullie vinden dat de burger te dom is om politieke beslissingen te laten nemen (een extreem conservatief standpunt dat zelfs de conservatieven al lang niet meer openlijk durfden uiten), maar het bevat als een verdediging van de representatieve democratie ook een verborgen en valse premisse: de bestaande politieke partijen omvatten het gehele spectrum aan bestaande opvattingen zodat iedereen een min of meer passende partij kan vinden waarop hij met een gerust geweten kan stemmen. Het bekende ‘wie niet stemt mag niet klagen over de politiek’ berust op dezelfde valse premisse. Zij is vals want niet alle niet-stemmers zijn niet geïnteresseerd in politiek en vinden dus elke regering wel prima (waar ook de beroepspolitici altijd vanuit gaan!): er zijn heel veel niet-stemmers die wel degelijk politiek geëngageerd zijn maar op geen enkele partij met een gerust geweten kunnen stemmen.
Zij stemmen dus niet omdat ze elke partij wel best vinden maar omdat zij geen enkele partij best vinden. Uiteraard is dat verrassend, gelet op het grote aantal politieke partijen waar men op kan stemmen. Maar er zijn ook bv. eindeloos veel commerciële TV-zenders (RTL4 t/m oneindig) zodat je zou denken dat iedereen wel bij een RTL aan z’n trekken komt, maar ikzelf kijk naar geen enkele RTL: ik vind ze niet alleen allemaal vreselijk veel op elkaar lijken maar ik vind ze ook allemaal waardeloos. Zo ook is er geen enkele partij waarvan ik meen dat zij Nederland beter maakt bij uitvoering van hun partijprogramma, zodat ik mijn stem aan geen enkele bestaande partij kan geven.
Bij nadere beschouwing moet men twee soorten partijen onderscheiden. De relatief onbekende en kleinere partijen zijn vaak van een onwaarschijnlijk hoog mafklappersniveau. En de wel serieus te nemen c.q. grotere partijen zijn als RTL4 t/m oneindig: ze dragen ieder een ander jasje maar de inhoud is min of meer hetzelfde en als je er niet van houdt zijn ze dus allemaal onkiesbaar. De reden ervan lijkt te zijn dat het allemaal typische bestuurders- c.q. elitaire partijen zijn: veel burgers herkennen zich niet meer in deze eenheidsworst der gevestigde partijen, niet omdat ze te dom zijn om de briljante ideeën van deze partijen op waarde te schatten, maar omdat die beroepspolitici letterlijk in een andere leefwereld vertoeven dan de gewone burgers en door de huidige politiek alleen maar in een soort bestuurdersparadigma kunnen denken dat geheel is losgezongen van de werkelijkheid.
Voor veel burgers is de keuze tussen de bestaande partijen als die van een atheïst die moet kiezen tussen twee interpretaties van Gods Woord als de juiste: hij kan niet kiezen omdat hij de premisse die alle keuzemogelijkheden gemeenschappelijk hebben (dat God en zijn Woord bestaat) niet eens deelt. Zo ook is de bandbreedte waarin de gevestigde partijen bewegen zo smal, dat veel burgers niet geïnteresseerd zijn in een debat of onderhandeling tussen bv. PvdA en VVD maar niet omdat zij niet geïnteresseerd zijn in politiek! Doordat de media op de hand zijn van de gevestigde partijen, doen zij wel steevast of het debat tussen PvdA en VVD de hele politiek omvat, waardoor we in feite in net zo’n schijndemocratie als bv. Iran leven: de kiezer krijgt wel een keuzemenu maar dat menu is qua inhoud zo beperkt (gemaskeerd door juist heel veel partijen en kandidaten aan te bieden) dat veel burgers demonstratief niet stemmen. Niet stemmen is dus geen uiting van apathie maar juist van het allergrootste politieke engagement!
Daarom is zo’n Partij voor de Niet-Stemmers politiek noodzakelijk geworden: de (huidige) beroepspolitici vertegenwoordigen het volk niet meer en om dat te corrigeren zal men zich eerst bewust moeten worden van die kloof hetgeen alleen maar lukt als de Niet-Stemmers een vertegenwoordiging in de Tweede Kamer krijgen zodat de beroepspolitici niet meer kunnen doen alsof deze groep burgers niet bestaat.
De democratie functioneert naar behoren in Nederland. Democratie wordt overschat, dat is het probleem.
Beter als wat we hebben kan het nauwelijks worden en daar helpen mallotige partijtjes als zo’ n partij van de niet-stemmers ook niks aan.
In ons ingenieuze systeem zit consensus zoeken ingebakken. En dat heeft bijvoorbeeld iemand als Rutte tot kunst verheven. Dat verklaart ook zijn succes. (want inhoudelijk stelt de VVD niet veel voor) Dat maakt dat links en rechts gebroederlijk de rit uitzingen. Kom daar in andere landen eens om!
Keerzijde van die consensus is dat bijna niemand tevreden is. Dus nu krijgen we het merkwaardige verschijnsel dat populisten het gelijk aan hun zijde krijgen. En diezelfde populisten verdwijnen vervolgens weer in de oppositie.
Wat we dus nodig hebben is veel kleine partijtjes. En ziet! Dat is ook wat er gebeurd. CDA, D66, GL, CU, SGP en straks de PvdA zijn de junior partners van de toekomst.
@16: In mijn betoog heb ik ten onrechte GeenPeil en de Partij voor Niet-Stemmers – gelijk @michel doet – op één hoop gegooid. Ze zijn beide vanuit dezelfde onvrede ontstaan, maar hun oplossing is geheel anders. GeenPeil wil gewoonweg directe democratie als oplossing voor de kloof tussen burger en politiek. De Partij voor Niet-Stemmers lijkt echter de representatieve democratie te willen bevestigen en slechts de gevestigde partijen bewust te willen maken dat zij niet (meer) het volk representeren. De Partij voor Niet-Stemmers lijkt zo de analyse van Tom van der Meer te delen dat de massale onvrede niet is gericht op de representatieve democratie als zodanig maar op de huidige partijen. Een analyse die ik ook deel, zodat niet GeenPeil maar wel de Partij voor Niet-Stemmers mijn partij is!
Waarom gaat dit nu weer over populisten. De Democratie heeft hier kennnelijk nooit gewerkt. De burger komt hier nu juist pas achter.
Sargasso, vast de zoveelste spindokter propaganda outlet van de staat.
@18: Dat systeem wat jij in stand wilt houden. Dat zogenaamde represenatatieve Democratie. Zonder directe invloed van het volk. Zal ook een nieuwe lichting neo-liberalen, salonsocialisten, farizeers, en zogenaamde millieuhippies niet verantwoordelijk kunnen houden voor wanbeleid. Dat is wat nu gaande is.
@16:
In de eerste plaats: waar lees je dat ik tevreden ben met de representatieve democratie en met de huidige partijen . Ik heb duidelijk uitgelegd waarom ik denk dat directe democratie niet zal werken.
Je argument is dat ik geen benul heb waar de onvrede onder veel burgers vandaan komt (gelet op zijn aanval op ‘inhoudsloze’ partijen als GeenPeil en de Partij voor Niet-Stemmers) of zelfs [weet] wat politiek is.
Dat ik dat niet weet komt omdat jij je eigen definitie hebt: Politiek is simpelweg collectieve besluitvorming en directe democratie is net zo goed een wijze van politiek bedrijven als representatieve democratie dat is.
Zoals ik heb proberen uit te leggen is democratie niet het zelfde als politiek maar een manier om politieke vragen te beantwoorden. Ook heb ik duidelijk uitgelegd wat het probleem is: het beleid, met name het economische beleid dat leidt grote ongelijkheid omdat een kleine groep in mensen in de samenleving (a.k. elite, maar ik zou niet zeggen ‘de elite’ alsof het één hechte, goed georganiseerde groep is, het zijn gewoon mensen met een groot vermogen en daardoor veel macht) ik heb in deel 6 van mijn serie over Links en Rechts uitgelegd hoe belangrijk ongelijkheid is, en hoe slecht dat is voor de rechtsstaat en de democratie – en uiteindelijk dus ook voor onze vrijheid. Dat is wat de democratie ondermijnt en dat is waar het om gaat.
En dan deze quote: Het getuigt van grote minachting voor de helft van de bevolking, die verandering wel, om die anti-politiek of anti-democratisch te noemen omdat jij zo extreem conservatief (in feite: extreem-rechts) bent dat jij vindt dat de burger zich niet met politiek beleid moet bemoeien. Juist verandering willen is politiek bedrijven!
Waar haal je dat vandaan? Heb je het wel gelezen vraag ik me af dan. Ik heb nota bene nog gewezen op de rol van de media: het over grote deel van de media heeft of moeite om het hoofd boven water te houden en niet genoeg middelen, en voor de rest is men maar met een ding bezig: zoveel mogelijk lezers, kijkers en clicks krijgen. Dat is een belangrijke oorzaak van het populisme: er is geld mee te verdienen. Dat is nog het beste te zien aan Trump: de baas van CBS was zo blij met die man!.
@20: Ik ben het helemaal met je eens dat de huidige politiek is gegijzeld door neo-liberalen, salonsocialisten, farizeers en zogenaamde millieuhippies en dat Nederland daar niet mooier van wordt, maar dat is volgens mij geen tekortkoming van de representatieve democratie maar van de huidige partijen die vol zitten met neo-liberalen, salonsocialisten, farizeers, zogenaamde millieuhippies en andere volidioten (het politieke bedrijf lijkt een enorme aantrekkingskracht op precies de mafketels van de samenleving uit te oefenen). Directe democratie is hooguit noodzakelijk als noodrem, maar is niet bruikbaar als structurele oplossing.
@21: Ik begrijp nu dat we het fundamenteel eens zijn: het probleem is niet de representatieve democratie maar de huidige partijen. Maar je vult dat op een sociaal-economische SP-wijze in: de huidige partijen voeren een neoliberaal beleid dat mensen uitsluit zodat de problemen worden opgelost als iedereen op de SP stemt (blijkbaar is de SP wel een goede partij). Zoals al door zo vele commentatoren betoogd is dat een wat enge analyse (cultuur – identity politics en politieke correctheid – speelt een zeker zo belangrijke rol bij de huidige volksopstand), maar dan kom je ook nog met dat de media misinformeren als verklaring waardoor de burger helaas niet op de SP maar op de PVV en andere “politieke ondernemers” stemt. Ik vind dat een veel te kortzichtige en arrogante visie: de (laagopgeleide) burger is niet zo dom als je denkt c.q. de hoogopgeleiden zitten net zo in hun eigen verzonnen wereldje als de onderklasse. Het is precies die minachting van de burger waardoor hij niet op de SP maar op de PVV stemt…
@16: Om mijn stelling over directe democratie nog wat te verduidelijken (ik kwam dit nu net toevallig tegen). Lees hier Ewald Engelen over hoe politici zich in het ootje laten nemen door door bankiers. Dan kun je wel klagen dat ze corrupt zijn en dat ze gecorrigeerd moeten worden, maar hoe wil jij dit uitleggen aan de iedereen? Want in een directe democratie is die stap van de politiek uitgeschakeld. De burger zal daar over moeten beslissen. Ik vraag me af hoeveel mensen voldoende inzicht hebben in deze materie. Ik denk niet veel. Ik probeer er regelmatig wat aan te doen op Sargasso in mijn stukjes (niet specifiek over reserves van banken maar in het algemeen over economie) maar vrees dat ik niet veel mensen zal bereiken.
Dat is het probleem: als het in een representatieve democratie niet werkt, zal het in een directe democratie ook niet werken, integendeel.
Dit verhaal van E.E. betreft twee CDA Kamerleden, maar het merendeel van wat doorgaat voor links, is nauwelijks beter. Dat is waar links in de politiek faalt: ze pakken dit niet op, integendeel, ze laten zich een luur draaien door de bankiers. Een figuren als Dijsselbloem vertrouw ik al helemaal niet, zie zijn optreden tijdens de crisis met Griekenland. in plaats daarvan willen ze (PvdA, Groenen, D66) mee spelen, regeren met de VVD, en zetten al hun principes over boord. De pers staat er bij te juichen: links en rechts werken samen. De ideologie voorbij. Niets is minder waar.
[edit zag na posten van dit @23 pas]
Ik las net een artikel op vox.com waarin Fareed Zakaria een nuttig onderscheid maakt tussen ‘illiberal democracy’ en ‘liberal democracy’. Daarbij zou ik ‘liberal’ in dit verband vertalen met rechtstatelijkheid. De kop van het artikel dekt niet de lading. Het is lang, maar een interessante en genuanceerde blik op de ontwikkelingen die we zien.
@23: Heel kort:
Ja ik stem SP. Ben geen lid, en ben zeker niet kritiekloos, maar je kent het adagium wel: je moet op de minst slechte stemmen.
En verder: ik denk niet dat mensen dom zijn, maar wel dat ze slecht geïnformeerd zijn. Ik (en mijn collega’s hier op Sargasso) proberen daar met ons ‘marge blogje’ wat aan te doen, maar het moet natuurlijk van de grote media, en vooral van TV komen. Dat is inderdaad een van de oorzaken van het populisme ja.
En tenslotte, je kan van ons zeggen wat je wilt, maar wij minachten – behalve trollen – niemand. Ik neem iedereen die integer is en uit overtuiging een menig heeft, ook al is ie niet de mijne serieus. Ik weet maar al te goed dat ik er zelf ook wel eens naast kan zitten. Ik leer daar altijd van, al was het maar omdat ik dan besef dat ik iets niet goed heb uitgelegd, en dat ik het de volgende keer beter moet doen.
@26: Daar heb je gelijk in. De SP respecteert elke burger, jij ongetwijfeld ook, en dat siert jullie. De SP is niet de reden waarom de PVV zo groot is geworden. Maar de SP zit te veel op sociaal-economische factoren en zwijgt over thema’s als islam. Dat maakt de SP een beetje een fossiel uit oudere tijden (toen er nog niet zo veel moslims en terreuraanslagen waren) in plaats van dat zij nu de mensen ten volle kan aanspreken.
De SP verwijt andere linkse partijen dat die de neoliberale agenda omarmen, maar zelf omarmt de SP inmiddels ook de liberale agenda in culturele zin in de vorm van het multiculturalisme. Zelfs Jan Marijnissen kon eens niet weerstaan om Wilders indirect met Hitler te vergelijken, zodat voor de gewone man er geen verschil meer is tussen de SP en de VVD/PvdA … Als de SP had vastgehouden aan haar oorspronkelijke anti-islamstandpunt, dan was nu de SP i.p.v. de PVV de grootste partij.
@25: Ik was gisteren bij een lezing van Matthijs Rooduijn (Studium Genere van de WUR). Hij legde uit dat ons syteem op twee pilaren berust: een democratische en een liberale. Ofwel we leven in een ‘liberale democratie’.
De democratische pilaar: het volk regeert. Populisten zijn een uitgesproken expressie daarvan.
De liberale pilaar: wantrouw de staat, pluralisme, de trias politica, vrijheid van mening en dergelijke zaken. Hij had een goede en heldere uitleg over wat populisme is. Het was een heel boeiende lezing.
(Hierna mijn ideeën daarover, dus niet van Rooduijn om misverstanden te voorkomen:) Die twee zijn gecombineerd in ons systeem. In de VS zie je dat de liberale component heel sterk is: daar kan een kleine minderheid (met name in de Senaat) alle wetgeving tegen houden. Dat is ‘by design’ zo ingericht door de stichters van de VS. Dat waren uitgesproken liberalen. In die tijd was democratie niet zo populair als nu, integendeel zelfs misschien wel. Het idee dat iedereen kon stemmen werd als iets gevaarlijks gezien. Daarom moesten er allerlei ‘checks and balances’ ingebouwd worden. Bij ons was dat bijvoorbeeld de 1e kamer. Conservatieven maken daar goed gebruik van en ze hebben Obama effectief kunnen bestrijden bij zijn poging om de economie op orde te brengen. Nu zelf regeren zul je zien dat ze gaan wel gaan stimuleren, vooral in militaire uitgaven. (Obama heeft grote tactische fouten gemaakt…. maar nu dwaal ik af)
@26: Hannah Arendt had wel een interressante kijk op nepnieuws en bullshit. Want die zaken waren er ook al in de jaren ’20 en ’30; er is wat dat betreft niets nieuws onder de zon. Wat ze observeerde, was dat mensen dat nepnieuws nog niet eens echt geloofden, maar het toch zeer enthousiast lazen en doorgaven. Want dat nepnieuws beschreef eigenlijk hoe zij wilden dat de wereld in elkaar zat; en door het maar vaak genoeg te herhalen lijkt het vanzelf alsof de wereld inderdaad zo in elkaar zit, natuurlijk.
Wat Geband op Joop hier doet is precies dat, volgens mij. Door steeds maar weer de regressieve dogma’s hier te herhalen hoopt hij een wereld te schappen waarin die dogma’s kloppen. Dat is ook de reden dat hij dat hier op Sargasso doet: om het regressieve wereldbeeld geloofwaardig te maken moet het natuurlijk wel overal aanwezig zijn. Dat is ook de reden dat je op alle progressieve websites vanzelf rechtse trollen krijgt. Ze komen niet voor discussie, ze komen om de indruk te wekken dat hun wereldbeeld domineert. Quod Non, haast ik hier toe te voegen. Maar Geband’s nick spreekt boekdelen, want joop.nl is precies zo’n site die helemaal verpest is door de vele regressieve onzinposters. Jammer dat ze niet meer mensen hebben geband een paar jaar geleden.
Geband’s posts lijken heel intellectueel te zijn, maar dat is slechts schijn. Wat Geband doet is gewoon een trucje; hij produceert een enorme woordenbrij waar hij allemaal verborgen aannames in verwerkt. Als je dan vervolgens iets uit die brij pakt om op te reageren, dan bevestig je daar eigenlijk de verborgen aannames mee. Voorbeeld: in #27 heeft hij het over een zogenaamd “Anti-Islam” standpunt van de SP. Dat is natuurlijk idiote onzin, want de SP is nooit anti-Islam geweest en zal dat ook nooit worden. Maar door te stellen dat dat wel zo is kan hij van de PVV een veel minder extreme partij maken; immers, de SP zou bijna hetzelfde zijn geweest, volgens hem. Onderdrukken van moslims is dus helemaal niet zo extreem, want de SP zou het ook willen. Alweer haast ik mij om Quod Non toe te voegen.
@28: Populisme is, volgens mij, een stroming die politiek bedrijft door te stellen dat er een corrupte elite is, die het contact met het Echte Volk heeft verloren, en dat daarom de Populistische Politicus aan de macht moet komen, omdat die wel de Volkswil zou belichamen.
Dit is dus een bepaald wereldbeeld. En dat is waar de media belangrijk worden. Want hoe vormen mensen hun wereldbeeld ? Voor een belangrijk deel via de media. Media moet je hier natuurlijk breed zien, want ook Facebook is hier een medium. Wat er de afgelopen 30 jaar in die media gebeurt is dat alle businessmodellen zijn veranderd. De rol van internet is hier duidelijk; bad information drives out good, met als gevolg dat je veel meer geld kunt verdienen met opvallende onzin, dan met het laten zien dat iets onzin is. Maar je moet fusies en overnames ook niet vergeten. Kijk maar naar de grote Nederlandse kranten; die zijn tegenwoordig allemaal van grote investeerders, maar net na de oorlog waren de eigenaars stichtingen en vakbonden. Of kijk naar het Ruptert Murdoch imperium, dat zelfs in staat is om een land als Groot-Brittannie ervan te overtuigen dat het zich in de ellende moet storten. Kort samengevat, de media zitten op dit moment zo in elkaar, dat onzin en bedrog versterkt wordt, in plaats van verzwakt.
Het is echter verschrikkelijk moeiljk om dit soort issues onder de aandacht te brengen. Neem nu de publieke omroep; die is in de afgelopen jaren steeds meer gecommercialiseerd, en als je naar de huidige plannen kijkt, dan wordt dat alleen nog maar erger. Bij NLZiet moet je zelfs betalen voor PO content, terwijl je dat al lang met belastiginggeld hebt gefinancierd. En dat zie je inhoudelijk ook terug; Pauw is zo ongeveer de vaste plek geworden voor volksmennertjes als Wierd Duk en Ebru Umar, bijvoorbeeld. Terwijl RTL Zwarte Piet in de ban doet, mag hij van onze “staatsomroep” gewoon blijven. Ik denk dus, dat het heel belangrijk is om de reclame en abonnementen weg te halen bij de publieke omroep. Daarmee valt de prikkel weg om alleen op kijkcijfers en populariteit te letten, en kan het aanbod weer inhoudelijker en diverser worden. Sowieso, een abonnementsmodel voor een Publieke Omroep slaat natuurlijk nergens op, en dat zou dan ook zo snel mogelijk moeten verdwijnen. Maar dit is totaal geen politiek issue; partijen hebben het niet over de PO, en je krijgt het idee dat iedereen de huidige koers wel prima vindt. Niemand ziet, dat die huidige koers zo negatief uitpakt voor onze democratie.
@29: Interessante link naar Arendt. Ik was al van plan eens wat van haar te lezen, vooral het latere werk. Wat andere commentatoren betreft: ik probeer altijd in gesprek te blijven en ga uit van de de goede bedoelingen van mensen (zal wel mijn linkse inslag zijn ;-). Pas als anders blijkt, houdt het op.
@30: Helemaal eens met wat je zegt over media, Wat ik in noot 5 probeer uit te leggen en zie ook CBS bijvoorbeeld. Vooral de manier waarop de Publieke Omroep wordt uitgekleed is schandalig. Dat is regelrechte ondermijning van de democratie, allemaal in naam van de vrijheid – “liberale vrijheid” dan, wat iets anders is dan ik daaronder versta.
Over Rooduijn nog: hij zei het niet met zo veel woorden, maar ik concludeerde dat er een feedback loop is tussen media en populisten. Media verdienen aan de hype en de belangstelling en geven zo weer voeding aan de de populisten. Ook vertelde hij dat uit onderzoek blijkt – opleidingsniveau maakt niets uit – dat de populistische framing (volk vs. elite) de onvrede over politiek toeneemt. Veel stof om over na te denken. De vorige lezing van Van der Zweerde was ook al zo goed.
@31: Hannah Arendt is ook een grote favoriet van mij. Sterker nog, terwijl ik een rasechte seksist ben die gelooft dat vrouwen minderwaardige wezens zijn of op z’n minst van een andere planeet komen dan wij mannen, moet ik toegeven dat Arendt’s The Human Condition mijn favoriete boek van de 20ste eeuw is. Meestal spreekt men alleen van haar meer politieke boeken zoals The Origins of Totalitarianism en Eichmann in Jerusalem, maar als je geïnteresseerd bent in filosofie dan moet je haar meesterwerk The Human Condition lezen. Weliswaar zwaar beïnvloed door haar mentor Heidegger maar dat vind ik geen probleem.
Lees Arendt als je nog eens duidelijk wil krijgen wat democratie nu eigenlijk betekent, of zou moeten betekenen.
Zij is wat mij betreft zo ongeveer de enige moderne denker die mij hier inzicht in heeft kunnen geven, en geeft, zojuist weer een boek gekocht, over ‘oordelen’
Arendt heeft een bijzondere kijk op politiek, denkt vanuit originele posities en weet begrippen helder te verwoorden.
Ze is nu relevanter dan ooit.
Dat ‘zwaar beinvloed door Heidegger’ is nogal overtrokken, ze is vooral ook geschoold in de klassieke (Griekse) filosofie.
Dat ze met hem het bed gedeeld heeft is weer wat anders.
Verder is Plasmans idee uitstekend.
Uitstekende protest partij, ik loop ook al jaren met hetzelfde plan rond, geef de mensen die het circus zat zijn, die geen partij van hun gading kunnen vinden of anderszins willen ‘protesteren’ een gezicht.
Verzamel zetels en laat deze leeg, zodat je fysiek in het parlement kunt zien hoeveel burgers het zat zijn, zodat hun protest niet verloren gaat, laat die lege zetels zien zodat de zittende partijen beseffen dat ze stemmen terug moeten halen, dat er werk aan de winkel is.
@33: Wat een onzin: in het parlement gaan zitten om te laten zien dat je niet vertegenwoordigd wordt. Zie je de grap daarvan niet in? Je begin een partij om niets te doen. Wat bewijs je daarmee? Dat je niets kunt doen. Wat een bewijs! Je bewijst alleen maar dat politici alleen maar hun beloftes na kunnen komen als ze niets beloven. Cynischer en nihilistischer kan bijna niet.
Ik zou zeggen, als je iets te zeggen hebt, iets wil of beter weet, en je constateert dat er geen politici zijn die dat ook willen vertegenwoordigen, richt daarvoor een partij op.
@31: In gesprek blijven is altijd goed, maar op een gegeven moment moet je concluderen dat een gesprek geen inhoud meer heeft en eigenlijk een ongewenst doel dient. Dat is voor mij het moment om het gesprek te stoppen.
Er is inderdaad een feedbackloop tussen media en politiek. Politiek is een businessmodel geworden; de reden dat GeenPeil (voor het referendum) is opgericht is omdat GeenStijl verlies draaide, en TMG een stunt nodig had om meer pageviews te krijgen.
Conflicten, ruzies, en onfatsoenlijke uitspraken trekken aandacht. Meer aandacht is meer pageviews/kijkcijfers, en dat is op zijn beurt meer inkomsten. Ons huidige medialandschap lijkt wel zo ongeveer ontworpen te zijn om de politiek flink te laten polariseren. Wat dat betreft heeft Van der Meer volkomen gelijk. Het probleem zit hem niet in de inrichting van ons politieke systeem; het probleem zit hem in de manier waarop we de media hebben georganiseerd.
Elders deed iemand een voorstel, om elke Nederlandse burger een soort mediategoed te geven. Dat tegoed kan hij dan uitgeven aan een advertentievrij medium naar keuze. Dat zou nog niet eens zo gek zijn, volgens mij.
@35: Weinig aan toe te voegen. Punt is dat onze media werken op de manier waarop wij onze maatschappij hebben ingericht: volgens het markt principe. Een voorstel als ‘mediategoed’ verandert daar niets aan, integendeel, het gaat alleen maar mee in dat frame.
Nieuwsvoorziening, net als onderwijs, gezondheidszorg, verdediging (ook tegen water!), nou ja het bekende rijtje public goods moeten op een andere manier in voorzien worden. Dat is wortel van het probleem volgens mij. Wij leven in Hayek’s utopia, of beter distopia.
@36: Ja, maar op dit moment is de mediamarkt (pun not intended, obviously) voor een belangrijk deel geen consumentenmarkt. De hele televisiemarkt, bijvoorbeeld, is puur business-to-business. Om de paar jaar hoor je mensen als Remarque weer komen met het verhaaltje dat de PO zou concurreren met de commerciele media, omdat ze kijkers trekken. Maar dat klopt niet. De PO concurreert met commerciele media omdat ze advertenties tonen, niet omdat ze kijkers trekken. Op het moment dat de PO stopt met reclame is het geen concurrent meer voor RTL. Maar ja, ga dat vandaag de dag maar eens uitleggen …
In ieder geval, ik denk dat het al heel wat zou schelen als het wel een consumentenmarkt was. Als ik een of ander roddelbericht op de Telegraaf zie, dan ben ik geneigd om erop te klikken, puur uit nieuwsgierigheid. Maar als ik ervoor zou moeten betalen zou ik dat nooit doen. Of kijk naar zoiets als De Correspondent. Kwalitatief goede media hoeven geen staatsinstellingen te zijn; integendeel, er zijn hele goede redenen om dat niet te doen.
@37: Inderdaad, de gebruiker is niet de klant (*), daar heb je gelijk in. Dat geldt meest ook voor al die andere kunstmatige markten die gemaakt worden zoals voor gezondheidszorg en openbaar vervoer bijvoorbeeld. Ik zeg ook niet dat het nooit werkt, maar het is volgens mij toch geen goed idee om deze voorzieningen als markt te organiseren, goed functionerend of niet. Gezondheid, onderwijs, nieuws en dergelijke zaken zijn geen ‘diensten die je consumeert’. Misschien dat het soms wel werk, dan ok, maar we moeten veel kritischer omgaan met dit marktmodel. Dit markt model zit nu zo diep in ons denken dat wij zelfs de politiek op die manier bekijken.
(*) Goed voorbeeld van de vreemde constructie van dit soort markten zijn social media: de gebruiker is niet de klant maar is ‘grondstof’ – zij levert de informatie die Google, FaceBook, Twitter, etc (producent) levert aan bedrijven (klanten).
In aansluiting op voorgaande nog een interview met Willem Schinkel dat eigenlijk bedoeld was om de vluchtelingenproblematiek te bespreken, maar al gauw overgaat naar ingebakken a priori’s in het Nederlandse politieke discours die uitsluiting tot doel hebben. Schinkel delegtimeert wat uitgangspunten:
Dit in antwoord op een vraag van een journalist die vrolijk meedeint op uitsluitingspraktijken waar Wilders niet het patent op heeft. Ook beleidsmakers hebben moeite met de concepten van het CBS.
Toch wordt in het artikel over Ton van der Meer verwezen naar bestuurkundigen die vinden dat er niets mis is met de democratie.
Dit is niet het enige punt wat aansluit bij het idee van Michel over ‘depolitisering,’ zoals in het artikel te lezen valt. Schinkel wijt het aan gebrek aan antagonisme. Of het puur uit verveling is dat al die rare rechtse friemelpartijtjes ontstaan weet ik niet, maar dat zou best kunnen.
Omdat Nederlanders kennelijk meer geinteresseerd zijn in integratie en al die ‘rare’ vluchtelingen dan nog maar een verwijzing naar het volgende blog met een m.i. goede interpretatie van het stuk van Schinkel en wat uitwijdingen over Hannah Arendt en Walter Benjamin met de volgende tekst:
Het gebrek aan antagonisme en de lamlendigheid van de media toont zich ook bij uitlatingen van Mark Rutte die als zoete koek worden geslikt en waar nogal eens niets van klopt. Een aantal filosofen gaan er van uit dat onze wil tot waarheid is geboren bij de Grieken. Michel Foucault ziet een scheiding ontstaan in de beleving van het woord voor en na deze tijd bij de Grieken. Voor de scheiding was het woord van de aangewezen macht niet alleen de waarheid maar werd ook de toekomstige waarheid (selffulfilling prophecy). Na de scheiding werd het woord meer een beschrijving, een analyse, en werd het niet meer verbonden aan macht, omdat het woord kon worden gewogen als waar of onwaar. Zie “De orde van het vertoog” (1971). En zie vervolgens de volgende factcheck over Brexit. Foucault beschreef het neoliberalisme in 1979 al als een massabeweging in “De geboorte van de biopolitiek.” In Nederland hebben we een premier die je vertelt hoe je daarbij moet denken, los van de feiten. Wat dat nog met liberalisme te maken heeft, weet ik niet.
Ik hoop dat Michel bij zijn volgende verhandelingen dit artikel over de verborgen eurocrisis meeneemt.
@36: Maar het blokkeren van die vermarkting van de politiek en media is de reden waarom elk socialistische regering een dictatuur wordt. Er is een fundamentele overeenkomst tussen democratie en markt: het idee is dat de klant (burger) koning is. De socialist is inherent paternalistisch in z’n opvatting als het meent dat hij beter weet dan de burger zelf wat goed voor de burger is dus als hij meent dat de burger, zonder sturing van bovenaf, keuzes maakt die tegen zijn belang in gaan zodat de burger niet zelf zou mogen kiezen (zoals je ook nu weer de hele tijd hoort: de Trump-kiezers zullen de grootste slachtoffers van Trump’s beleid worden!). Daarom gaat het socialistische gelijkheidsstreven (of positieve vrijheid) niet samen met (negatieve) vrijheid.
Je kunt het probleem wel verschuiven naar de media c.q. onderwijs c.q. opvoeding dus naar de opvatting dat als je de burgers maar de juiste informatie geeft die burger wel de juiste keuzes zal maken (zodat je dan de burger vrij kunt laten), maar dan verleg je de autoriteit slechts naar een pre-politiek stadium waardoor je alles politiseert zodat je een totalitaire en indoctrinaire Staat krijgt die bepaalt hoe iedereen moet worden opgevoed, welke boeken mensen mogen lezen, etc.
@39: Dank voor die link naar Willem Schinkel. Dit is precies wat ik ook, op mijn onbeholpen manier probeer te zeggen:
‘Onderdeel van de depolitisering die we nu zien, is de opvatting dat politiek alleen maar probleemmanagement is. Wilders is een probleemmanager in het kwadraat.
Idem zijn idee over strijd, en de verrechtsing van links in de jaren 90 met Paars, de neonliberalisering van de PvdA (Wilders zegt wat PvdA-ers denken).
En verder: ja ik ben van plan weer te gaan schrijven over economie, zoals ik hierboven ook al zeg. Economie, politiek, de crisis van de democratie, je kunt het niet los van elkaar zien.
@40:
Ik ken de analogie tussen markt en democratie. In de democratie kiest de burger met haar stem, in de markt kiest zij met haar euro. Dat leidt tot grote ongelijkheid, en grote machtsverschillen. Ik volsta daarom met de verwijzing naar deel 6 van mijn serie over links-rechts, en dan met name mijn analyse van het begrip vrijheid.
Ik zie overigens niet in waarom een socialist ‘inherent paternalistisch’ is. Waarom zijn liberalen dat niet? Elke politicus is ‘inherent paternalistisch’, want men wil de maatschappij inrichten volgens eigen inzicht. Wat jij formuleert is uiteindelijk een afgeleide van het links-rechts argument dat ik ook in deel 6 geef.
Ik ‘verschuif geen probleem’ ik constateer dat er een probleem is: om beslissingen te kunnen nemen, ongeacht in wat voor situatie, politiek, maar ook in andere situaties, moet je goed geïnformeerd zijn. Ons informatiesysteem wordt overgelaten aan marktwerking dat daar ongeschikt voor is. Bovendien, vraag je eens af wie de klant is. Zie discussie @37 en @38.