Onlangs werd hier een lans gebroken voor “zachtmoedigen”. De auteur noemde mensen zachtmoedig als zij niet alles interpreteerden als een mogelijkheid te verdienen, met de financierbaarheid of de euro’s winst als uiteindelijk criterium voor een beslissing om in actie te komen. Draait alles om geld?
De reacties daarop liepen wat uiteen. Zeker, er is meer dan geld, maar waar precies? Wat bepaalt de ruimte waarbinnen je achter geld aan mag jakkeren? Het stelde mij wat teleur. Is Sargasso ook een vehikel voor wat serieuzere bezinning? Ik probeer daarover een paar denkbeelden te ventileren, alvorens tot een betoogje te komen.
Het nut van Sargasso
Heeft Sargasso nut? Ik ben een prille blogger, vandaar de vraag. Ik stel hem, omdat een lezer mij voorhield dat ik zo professoraal reageer. Ik schoot in de lach en zei dat ik altijd al professor had willen worden. Maar toen begon het nadenken.
Wat schrijf ik eigenlijk en hoe en waarom wordt er gereageerd? Ik probeer de werkelijkheid van de dag te koppelen aan theorie en litteratuur. Ik probeer dat een beetje leesbaar en educatief te doen, soms ook speels. Ik probeer daarbij ook mijn eigen twijfels en onzekerheden te laten zien, in de hoop dat reacties van onbekende lezers mij inzichten aanscherpen.
Lukt dat een beetje? Een beetje: posten is nog vluchtiger dan een stukje in de krant, meer een uren en minuten zaak dan een hele dag. Zo wordt ook gereageerd: prompt, impulsief.
Is de ambitie te hoog? Democratie is verscheidenheid, pluriformiteit en ingewikkeldheid. Wie bevestiging zoekt voor zijn oordelen, kan die op internet overal vinden. Maar diegene kan mij beter overslaan. Ik wil gestalte geven aan de democratische uitwisseling van meningen en redeneringen. Het betekent dat ik graag verweer en tegenbetogen oproep. Weinig verheffende ruzie is er al genoeg. In die zin zoek ik lezers.
Markt en overheid
Het onderscheid tussen markt en overheid is oud: de steen van Rosetta, de eerste overlevering in geschreven tekst, gaat over een weegvoorschrift. Op de markt werden kooplieden kennelijk gefopt met foute weegschalen. Daarom kwam een gezagsdrager met een standaard.
Het is een voorbeeld van Jane Jacobs (Systems of survival) die de wereld verdeelt in “wachters” en “kooplieden”, zij die het maatschappelijk verkeer proberen te regelen en zij die handel drijven en winst maken. Het lijkt een onderscheid te zijn dat het millenia volhoudt: marktwerking wordt nog steeds als de manier beschouwd om de overbelaste overheid te ontzien.
Dat idee leeft sinds de tachtiger jaren, waar Reagan en Thatcher eerst de overtuiging deden postvatten, dat alleen de markt onze ordening bepaalde. Maar dat was politieke retoriek. De omvang van de staat was wel te groot, de staat overbelast geraakt. Dat kon worden verminderd door neo-corporatieve arrangementen, door zelfregulering binnen sectoren.
Zo ontstonden zelfregulering en toezichthoudende systemen: b.v. in het bank en verzekeringswezen, (DNB en AFM), post en telecom (Opta), sociale woningbouw (CFV). Zo ontstond ook een anti-kartelbeleid of een concurrentiebeleid, met nationale en europese toezichthouders.
Het heeft ons niet echt geholpen bij het vermijden van een crisis, ook niet bij het inkrimpen van de rijksoverheid; de wet stond onvoldoende ruimte toe, volgens de toezichthouders. En de politiek verzon steeds nieuwe taken voor ambtenaren, die zij al zes keer hadden moeten ontslaan. Iedereen wil bezuinigen op ambtenaren, maar niemand heeft serieuze plannen om dat echt te realiseren.
De derde sfeer
Niet alles draait om geld. Arjo Klamer verzucht dat vraag en aanbodcurven zijn geëtst op onze brillenglazen. Zo zien we de wereld in een simpel model van vraag, aanbod en prijs.
Het is natuurlijk ingewikkelder. Ook een rechtse geldverdiener brengt zijn kind en vriendjes naar het voetbalveld zonder daarvoor een rekening te presenteren. Ook een linkse idealist gaat op koopjesjacht. Er is meer dan de jacht op gewin en rendement.
Klamer noemt het de “derde sfeer”; het is het bereik van je huishouden, maar ook van idealen. Iedereen heeft delen van zijn dag, die gevuld zijn met activiteiten, die geen geldoriëntatie hebben, omdat zij om zichzelf worden bedreven (kunst, hobby), uit liefde (zorg), uit idealisme (politiek). Het lijkt geen grote verrassing, maar wat te denken van de poging om zorg en wonen uit elkaar te halen? Zoals A. de Swaan ooit zei: “de helft van een mensenleven verloopt in hulpbehoevendheid”. Ruwweg maar strikt geredeneerd is de helft van de bevolking dus zorg afhankelijk. Bij vergrijzing neemt dat aandeel toe. Daar moeten deze redeneringen niet naar toe. Goed dat er een derde sfeer is, waarin je ook oplossingen kunt zoeken.
Politieke actualiteit
Dat kabinet Wilders 1 komt er niet: de meerderheid is te klein, de verschillen over de basis zijn te groot. Een kamerlid met karakter en de meerderheid van 76 is verdwenen; de kans dat Klink of het CDA-congres alsnog voor ongelukken zorgt lijkt mij groot. Anders bestaat ook de Eerste Kamer nog.
Maar het zal niet helpen. De miljardenrekening van de crisis ligt voor elke andere coalitie ook klaar. Het betekent dat er nagedacht moet worden over de verhoudingen tussen de sferen. Het Zorg InnovatiePlatform heeft al eens berekend dat de arbeidsvraag in de zorg volledig zal vastlopen. We zullen moeten nadenken over de inrichting van onze verzorgingsstaat.
Het is voor mij de reden om de radiostilte rond de formatie onverdraaglijk te vinden. Er is veel te bespreken en te overdenken, maar we luisteren nog steeds naar nietszeggende dooddoeners van ijdele mannen.
Reacties (19)
Jammer dat de betrokkenen meer bezig zijn met de partij-politiek dan met de landelijke. Ach, nu is in elk geval duidelijk waar hun prioriteiten liggen. Het doet mij een beetje denken aan het VVD-standpunt over onderwijs:”Het niveau is te laag en daar moet wat aan gedaan worden”. Maar de vragen Hoe, waarom, waarmee en door wie, worden door de VVD niet beantwoord.
Deze stukjes zijn zo doordrenkt van een taal die voortkomt uit wereldbeeld dat voor iedereen hier maar begrijpelijk zou moeten zijn, maar die dat niet is. Het is, met andere woorden, geschreven vanuit het perspectief van een ‘zachtmoedige’ (of iemand die denkt dat hij dat is, en omdat we kennelijk hier allemaal de definitie in ons hoofd daarvan delen, zullen we dat, de schrijvers inziens, beamen). Het stukje probeert te vragen: ik ben zo, jullie zijn zo, waarom is niet iedereen dat ?
Ik zou zeggen: probeer eens wat meer naar het midden op te schuiven. Wat zijn de nadelen van zachtmoedigheid ? Hoe zou een niet-zachtmoedige zachtmoedigheid definieren ? Zelfs als hij er een positieve draai aan zou moeten geven ? Ik mis nuance.
Van Rosetta naar robots, de ruimte voor interpretatie verdwijnt.
Kabinet Wilders 1 komt er net zo min als kabinet Cohen 1 er komt. Die twee blijven namelijk gezellig naast elkaar zitten in de 2e kamer, tot op de centimeter net zo ver van het torentje. Je kan hooguit spreken van oppositie Wilders 1 of oppositie Cohen 1, afhankelijk van of je de oppositie leider als verbaal sterkste of zetelmatig grootste ziet.
Althans tenzij het fout loopt met minderheidskabinet Rutte 1, dan komt Wilders 1 er alsnog. Laten we dat maar niet hopen.
Zelf ben ik meer geneigd Marcuse’s Eros and civilization kant op te gaan. De pot op met de scheppende Prometheus en leve Eros. Maar om maar even bij het stuk stil te staan. Het denken in de vorm van “sferen” lijkt mij evenzeer een denkwereld vanuit een economisch prisma, de allocatie van het schaarse middel tijd is op zichzelf ook maar een “currency” om waarde in uit te drukken. Ik vraag mij dan ook af wat deze derde sfeer toevoegd, behalve dan een andere formele noemer.
Dat iedere reductie van de mens tot een homo economicus gedoemd is tot falen lijkt mij duidelijk. Al wordt in de politiek momenteel wel een grote nadruk gelegd op de economische kant van het menselijk bestaan.
@KJ #2: >> Het stukje probeert te vragen: ik ben zo, jullie zijn zo, waarom is niet iedereen dat ? << Dan lees jij dit stukje duidelijk anders dan ik. Jij probeert gewoon stelselmatig de artikelen op deze site in je eigen bekrompen bipolaire "wij" "zij" wereldbeeld te proppen. Jij mist nuance? J'accuse! @Miki #5: Dank, mooi gesproken. Ik geloof ook niet zo zeer in 'sferen'. Ik vind het eerlijk gezegd een beetje een politiek marketing truukje. Het probleem is in mijn ogen, wat ik in mijn eerste stukje ook heb geprobeerd aan te geven, is dat er sprake is van een verschuiving. In mijn ogen zou beleid moeten worden gemaakt om een maatschappelijk probleem op te lossen. We signaleren iets waarvan we vinden dat het in positieve of negatieve zin moet veranderen, en we denken na over hoe dit kan. Beleid is er voor de mensen. Dat beleid moet worden bekostigd, en daarom geven wij daar geld aan uit. Tegenwoordig lijkt het vaak, alsof beleid er helemaal niet meer is voor de mensen, maar voor het beleid zelf. Het beleid heeft ten doel niet meer het oplossen van een maatschappelijk probleem, maar het genereren van kostenefficiëntie. Een mooi voorbeeld is de huidige integratiekosten. De staat betaalt nu geld, omdat zij ervan overtuigd is, dat het zinvol is als asielzoekers en allochtonen integreren in de samenleving. Wrok 1 wil dat niet meer. Wrok 1 vindt dat namelijk helemaal niet kostenefficiënt. De allochtonen leveren na de inburgeringscursus namelijk helemaal niet meer op, dus die cusus verdient zichzelf niet terug. Gevolg: wrok 1 zegt dat iedereen zelf die cursus maar moet gaan betalen. Gevolg: minder mensen volgen de cursus, want dat kost ze geld dat ze zelf hard nodig hebben. Gevolg: minder mensen integreren. Minder mensen doen mee. . Conclusie: slecht beleid. Slecht plan. Moeten we niet doen. Beter plan: slimmere mensen het land laten regeren die meer oog hebben voor de menselijke maat. Dat is niet rechts, dat is niet links, dat is humaan. Het kan mij dan ook niet schelen of de VVD of de PVV fatsoenlijk en slim beleid maakt dat de mensheid een fijnere soort maakt, of de SP of godbetert PvdA. Zo lang we maar niet uit het oog verliezen wat er bij het maken van beleid werkelijk toe doet. En dat dat dan soms geld kost ja.
@2 ? Ik begrijp de strekking van dit stukje ook niet echt, maar een wereldbeeld kan ik er niet uit opmaken. Maar hoe kun jij daaruit opmaken dat de schrijver een “zachtmoedige” is?
En waarom zou een “zachtmoedige” naar het midden moeten opschuiven? Heeft een zachtmoedige dan een plek in een spectrum buiten het centrum?
Je hebt tamelijk zachtmoedige scherpschutters (anders gaat het niet), karate beoefenaars zijn ook veelal zachtmoedig, net als judoka’s een politieke kleur associeer ik er niet meteen mee. In sommige films worden maffiosi ook zo geportretteerd.
De opmerking die je maakt over “ik ben zo, jullie zijn zo, waarom is niet iedereen dat ?” slaat zo’n beetje op iedereen die kijkt naar medestanders. Berlusconi kan ook zo om zich heen kijken…
@6: Politiek doet aan ‘cherrypicken’ mbt economie. In de academische wereld is het allang duidelijk dat ‘de markt’ lang niet altijd perfect is en dat er de nodige issues zijn bij prijsbepaling van dingen en diensten, alleen willen die inzichten bij politici niet doorkomen (terwijl inzichten die wel in hun straatje passen wel worden opgepikt).
Met zachtmoedigheid of niet heeft het allemaal weinig te maken. Het is een feit dat de belangrijkste politieke doctrine van de laatste dertig jaar een economische manier van redeneren is. Die heeft ook in hoge mate de politiek beinvloed. Jan-met-de-pet (wij dus) neemt die manier van denken van het politieke domein over naar het publieke domein.
Mensen hebben helemaal geen woorden meer, geen begrippenkader, geen notie meer van het feit dat politiek ook iets anders is dan een machtsspel om de centen. Om Klink te citeren “de dieptelaag doet er toe in de politiek”. Joh! Maar zo wordt die discussie in het poltieke domein, van links naar rechts, all over the board niet gevoerd. Die notie ontbreekt met name bij de middenpartijen; er is helemaal geen taal om het te benoemen (niet mijn idee, o.m. Tony Judt). Marijnissen en Fortuyn hebben het aangeraakt, Wilders is zich er bewust van; Halsema doet haar best. Maar de kaalslag in een groot stuk van de politiek en de media is enorm, dus volgens mij duurt het nog wel even voor de politiek zich ook weer met politiek bezig gaat houden i.p.v. economie-van-de-koude-grond, creatief boekhouden en het luisteren naar een vermeende volkswil.
@6 Daniel
Het ligt er maar aan welk beleid uit welk oogpunt correct is.
Volgens mij is er niet zo veel mis met de Nederlandse-democratie-als-systeem, als je je erin verdiept (Thorbecke) kom je er achter: dat zit best goed doortimmerd in elkaar. Dat is op zich niet zo erg: Het Nederlands elftal heeft ook wel eens een mindere periode gehad. Probleem is dat de opleiding ernstig verwaarloosd is, vanwege het stelselmatig kapotbombarderen van het onderwijssysteem. De laatste dertig jaar zijn de kindertjes grootgebracht in hetzelfde puur-economisch denken. Tja, probeer daar nog maar eens iets als “tot nut van ’t algemeen” aan uit te leggen. Vandaar het tribalisme.
@Daniel; Nee, ik probeer juist af en toe mensen, wier wereldbeeld al te eenzijdig politiek gekleurd is, ook de andere kant te laten zien. Voor de rest wat mango zegt: net al immigratie-beleid is technocratie iets wat gedragen is door alle partijen over de afgelopen dertig jaar. We dachten slim te zijn door onze boedel te verkopen, en nu hebben we niks meer. Doen alsof het ‘money-counts’ principe iets is wat zojuist tijdens de nieuw te vormen regering uitgevonden is, is je geschiedenis niet kennen.
@KJ 11: Ah ik begrijp het. Je bent het met me eens dus.
“Een rechtse geldverdiener brengt zijn kind naar het voetbalveld zonder daarvoor een rekening te presenteren (…) een linkse idealist gaat op koopjesjacht“. Zeker, “er is meer dan de jacht op gewin en rendement“.
Maar de gang naar het voetbalveld en naar de winkels kost toch geld? Dat men de reis erheen op eigen kosten regelt, is zeer betrekkelijk. Het wordt betaald uit ‘eigen inkomen’. Nu kan de een zijn eigen inkomen tot stand komen door een ander wat te onthouden.
Even doldriest geredeneerd: het geld dat omgaat in de produktie van luchtverfrissers, is geld dat aan veel betere zaken besteed kan worden.
Ergo: het geld dat aan die produktie wordt besteed èn het geld dat consumenten eraan besteden, kan gezien worden als het onttrekken van geld aan de samenleving, die het hard nodig heeft om de zorg te betalen.
Maar ja, vrije markt en vrije keuzes.
@14: Nee, dat geld wordt ook weer gebruikt voor zorgtaken. De kinderen van lichtverfrisser-productie-medewerker worden gebracht met een auto die gefinancierd is door de luchtverfrissersmarkt.
De radiostilte naar het Nederlandse volk toe is zelfs onbeschoft te noemen.
Het is nog altijd de macht aan het volk en het volk mag weten wat ze van het belastinggeld bekokstoven.
http://www.youtube.com/watch?v=hhoE3OlAAm8
@Daniel; Ik ben blij dat jij het met mij eens bent dan, dat dit een vanuit een eenzijdig gezichtspunt geformuleerd stukje is.
Blij dat jullie ook technocraten zijn :-)
Inhakend op de discussie:
http://www.frontaalnaakt.nl/archives/desintegratie.html