Vooropgesteld dat ik niet behoor tot de sociaal democratische achterban, wil ik toch proberen een verklaring te geven voor de enorme electorale klappen die de PvdA bij de Europese verkiezingen heeft gekregen. De PvdA zichzelf natuurlijk overduidelijk in de voet geschoten door draaikonterij, gebroken verkiezingsbeloftes (JSF, Irak-onderzoek) en falende en graaiende bestuurders (Vogelaar, Herfkens). Hieronder zal ik een aantal minder voor de hand liggende mogelijke oorzaken bespreken die in samenhang met het bovenstaande een desastreuze combinatie blijken te zijn.
Economische welvaart
De PvdA verliest de helft van haar kiezers. Deels is dit te wijten aan een niet langer noodzakelijk gedachtegoed. Tot vijftien jaar geleden waren er overzichtelijke overkoepelende ideologieën waaruit de maatschappelijke inrichting in grote lijnen eenvoudig ontleend kon worden. Met het verdwijnen van de verzuiling en het eindigen van de Koude Oorlog en de (economische en feitelijk ook sociale) bloei van einde jaren negentig en het begin van deze eeuw verdween de urgentie van het sociaal democratische gedachtegoed. De belangrijkste sociaal democratische idealen zijn ideeën over de economische inrichting van de maatschappij, collectiviteit en daaruit vloeit ook de meeste electorale aantrekkingskracht voort. Te grote welvaart en meer individualisme leiden tot minder sociaal democratische aanhang. De tijdelijke electorale opleving na de ineenstorting van de LPF verhulde dit gegeven nog enigszins, maar met het Europa-brede afhaken van de sociaal democratische achterban kan niemand hier nog onderuit.
Fukuyama en Huntington
Hoewel Fukuyama’s idee over de liberale westerse democratie als eindpunt van de geschiedenis buiten de waard genaamd Huntington gerekend had, had hij in zoverre gelijk dat er geen werkbaar alternatief voor in de plaats is gekomen. Er is sprake van een devolutie in de politieke waarden van de dag. Het was in Nederland al even geleden maar zaken als racisme, xenofobie en het afschaffen van democratische verworvenheden worden door een aanzienlijk deel van het publiek de normaalste zaak van de wereld gevonden. De opkomst van vele rechts nationalistische partijen in heel Europa is het bewijs hiervoor. Zoals diverse critici van Huntington al vreesden lijkt de Clash deels ook een self-fulfilling prophecy te zijn geweest. De binaire indeling van de wereld tussen moslims en niet-moslims zoals nu vaak geschetst, valt te zien als het uitvloeisel van zijn concept van onverenigbare waarden en daaruit voortvloeiende culturele conflicten. Voor sociaal democraten een moeilijk op te lossen probleem. Door de traditioneel sterke basis bij de hele arbeidersklasse denkt men te moeten kiezen tussen het allochtone en het autochtone deel van de achterban. Denk maar aan het schizofrene gedoe rond de integratienota van Ploumen. De echte keuze is echter de keuze tussen vierkant voor de rechtsstaat en democratische waarden gaan staan of er diametraal tegenover. Zolang de doemscenarioaanhangers geen gelijk krijgen met hun donkere voorspellingen over een Totaler Krieg tussen de Westerse en moslimwereld is er uiteindelijk geen andere keuze mogelijk dan de eerste. Nu moet de PvdA zich dat nog realiseren.
Informatieparadox
Als nieuwsgierig (en naïef, links) mens dacht ik dat de democratisering van informatie zou leiden tot burgers die zichzelf beter informeren, maar dit verheffingsideaal is tot nu toe een utopie. De informatiesnelweg heeft er weliswaar toe geleid dat mensen vaker en meer informatie tot zich nemen, maar ook dat dit slechts gaat om kwantiteit en niet om kwaliteit. Mensen zien door de zwarte gaten van het internet het bos niet meer. Zelfs zogenaamde kwaliteitsmedia lijken zich, in het zog van digitale succesverhalen, bewust van het feit dat de consument vraagt om eenhapsinformatie. Nieuws als trigger voor emotie en niet als poging gebeurtenissen in de wereld te verslaan en om mensen te informeren. Continue overdreven aandacht voor incidenten waardoor deze incidenten uiteindelijk de ruggegraat van het nieuws worden. Zo schijnt het in Nederland een groot al dan niet multicultureel drama te zijn. Mensen durven de deur niet meer uit want op elke straathoek bevindt zich een groep straatterroristen die klaar staan om je te beroven, verkrachten of beide tegelijkertijd. Ik zal tot voor kort wel in de verkeerde Vogelaarwijk (De Kolenkitbuurt) hebben gewoond, maar anders overdrijven we met zijn allen een beetje. Of anders gezegd, we zijn slecht geïnformeerd.
Zwartepieten
Ten slotte, wie krijgt de schuld van de bestaande maatschappelijke problemen? De ongezonde fixatie op incidenten heeft ertoe geleid dat er ook behoefte is aan een schuldige. Duidelijk is dat voor een aanzienlijk deel van de kiezers alle schuldigen kunnen worden gevonden in de Linkse Kerk De linkse en lakse elite heeft in het hoofd van deze kiezers alle problemen veroorzaakt. En ja, wie zijn er altijd de voorgangers in die Linkse Kerk en de grootste congregatie geweest? Overigens dat in Nederland vrijwel altijd centrum-rechts gestemd (1998 uitgezonderd) en geregeerd wordt, doet niet ter zake. Het PvdA-kader zou er verstandig aan doen juist dit laatste gegeven goed tot zich te laten doordringen.
En nu dan…
Thijs Berman was teleurgesteld dat de kiezer het genuanceerde verhaal van zijn partij niet had opgepikt. Zijn teleurstelling is begrijpelijk, die voel je nou eenmaal na een enorm electoraal pak op de broek, maar hij zou zich beter kunnen realiseren dat het verhaal niet het juiste is. Al veel eerder had zijn partij zich moeten realiseren dat het tijd was voor het maken van keuzes, als ze tenminste ooit nog het vertrouwen van de kiezer willen terugwinnen. De keuze voor duidelijke standpunten, consistent zijn, linkser en progressiever zijn. Het verlies van de PvdA zit namelijk niet aan de rechterkant, maar aan de linkerkant. De Linkse Kerk krijgt weliswaar van vrijwel alles de schuld, maar tegelijkertijd komen er grosso modo nog altijd evenveel mensen naar diezelfde Linkse Kerk. Eerst moet de PvdA de linkse kiezer weer voor zich zien te winnen en dan komen die paar naar rechts afgedwaalde schaapjes ook vanzelf weer terug.
Reacties (43)
Goed verhaal, met naar mijn idee toch een hiaat. De PvdA (en voorganger SDAP) was een partij van de mensen die zichzelf wilde emanciperen en ontwikkelen. Toen dat goed en wel gelukt was bestond het partijkader uit gegoede middenklassers die anderen gingen emanciperen. Zo is, langzaam aan, emancipatie van middel doel geworden. En de PvdA de partij van de goede bedoelingen, niet van de resultaten. Resultaten zouden immers de partij overbodig, en haar gegoede middenklasse kader werkeloos, maken.
Goed punt, maar dat is ook deels mijn punt. Dat het ze (samen met centrum-rechts) ergens gelukt is zichzelf deels overbodig te maken. Ze hebben zichzelf vooralsnog niet kunnen heruitvinden.
@hal: het blijft een beetje het probleem vergelijkbaar met een goede systeembeheerder die zichzelf overbodig maakt. Totdat de boel langzaam –door gebrek aan onderhoud– uitelkaar begint te vallen.
Het is als sterven door duizend kleine prikjes; de PvdA heeft stelselmatig talloze kleine affaires over zich heen laten komen, zonder aan pleistertjes te denken. Ze heeft een soort Jezus-syndroom; we bedoelen het toch goed ? En zo stelden ze allemaal in het debat totaal geen respect afdwingende, stotterende, al zette je ze een pistool op het hoofd niet real politik bedrijven kunnende Joris Goedbloeds op. Zelfs het argument dat de PvdA in de laatste dertig jaar nauwelijks aan de macht is geweest, zou nu alleen nog maar als een totaal loser-bod worden uitgelegd. De dood van de PvdA, net zoals de opkomst van de PVV, is hierdoor een self-fullfilling prophesy geworden.
Naast natuurlijk het feit dat het programma – qua links – harige ezelsballen zuigt, de werwezenlijking ervan is gepaard gegaan met oeverloos, haast masochistisch gedraai, en dat de diverse momenten waarop de PvdA gewoon volkomen platvloers had kunnen schitteren (Nekschot, Irak, de weigering van de SP om te regeren, het fraaie werk op onderwijs en kinderopvang – ik bedoel dat allemaal als fraaie good-cop-bad-cop een-tweetjes tussen de fractie en de regering) vakkundig door Wouter de boskabouter de nek om zijn gedraaid (waarschijnlijk).
@Gronk
“@hal: het blijft een beetje het probleem vergelijkbaar met een goede systeembeheerder die zichzelf overbodig maakt. Totdat de boel langzaam –door gebrek aan onderhoud– uitelkaar begint te vallen.”
Zelfs al zou dat zo zijn dan is de PVDA een systeem beheerder die enkel nog maar met Dos kan werken en geen enkele notie meer heeft van de veranderde tijden.
@5: ander voorbeeld, dan begrijp je verweekte hersentjes het misschien beter: om een onveilige buurt veilig te maken heb je een hoop politieagenten nodig. Als een buurt eenmaal veilig *is* kun je met veel minder toe. Tot een zekere ondergrens, en dan moet je weer helemaal opnieuw beginnen.
@Gronk
“@5: ander voorbeeld, dan begrijp je verweekte hersentjes het misschien beter: om een onveilige buurt veilig te maken heb je een hoop politieagenten nodig. Als een buurt eenmaal veilig *is* kun je met veel minder toe. Tot een zekere ondergrens, en dan moet je weer helemaal opnieuw beginnen.”
In dat geval is de PVDA de agent die nog steeds niet doorheeft dat de ondergrens 20 jaar geleden al is door schreden waar de buurt dat allang door heeft.
Misschien dat jou benevelde hersentjes dan door krijgen dat de PVDA volgens de kiezers allang geen onderdeel meer is van de oplossing maar onderdeel is van het probleem.
Ja joh, Het Volk heeft altijd gelijk. Schreeuw vooral lekker door joh.
M.A.W.
De sociaal-democratie heeft een hoop problemen van vroeger opgelost maar daarvoor in haar beurt weer een hoop nieuwe problemen gecreëerd waar de sociaal-democratie geen antwoord meer op heeft omdat de oplossingen daarvoor de kern van het sociaal-democratie aantasten.
Daardoor is de sociaal-democratie langzaam van oplossing van het probleem tot onderdeel van het probleem verworden.
@Gronk.
“Ja joh, Het Volk heeft altijd gelijk. Schreeuw vooral lekker door joh.”
Ja lekker de “Ik ben van de PVDA en ik heb gelijk want het volk is dom” mentaliteit zal nog veel gaan helpen.
En ja het volk (de kiezer) heeft ALTIJD gelijk.
Non-democraat die u d’r bent.
De uitslag van democratische verkiezingen is altijd de juiste, maar dat betekent niet dat “het volk” altijd gelijk heeft.
Zeg bolke, ik heb helemaal niets met de PvdA, en als je boven je eigen vooroordelen uit kan lezen dan zul je zien dat ik iets heel anders bedoel als hoe jij het opvat. Maar als je zo nodig dwangmatig moet PvdA-bashen, ga vooral je gang.
De uitslag van democratische verkiezingen is altijd de juiste
Nee, d’r is een uitslag. Niet meer en niet minder.
@gronk
Dat bedoelde ik. (Kwestie van tellen enzo.)
Overigens krijg ik ontzettend jeuk van die ‘de kiezer heeft altijd gelijk’-roepers. Dat valt wat mij betreft in dezelfde categorie als mensen die bleren dat ‘de klant koning is’. Da’s ook zoiets wat alleen maar waar is als de klant zich ook zo *gedraagt*, en dan nog maar tot beperkte hoogte. Iets willen wil nog niet zeggen dat je het dan ook maar moet krijgen, ook al ben je in de meerderheid.
@gronk | 14 June 2009 | 17:31
Die kiezer heeft ook niet altijd gelijk, maar wel altijd het laatste woord en dat komt praktisch op het zelfde neer.
Wel, in een restaurant of een winkel heb je de keuze om naar een ander restaurant of winkel te gaan. Met landen kun je emigreren. Wat let je?
Typische psychologie van een PvdA-er, visieloos, inzichtelijk oppervlakkig, en herhaling van andermans meningen. De psychologie van de PvdA-leiding moet bestudeerd worden. Wat voor type mensen hebben daar de leiding. De huidige politiek is een charisma gedreven democratie. De sterke charisma’s in de Europese/Amerikaanse politiek boeken allemaal winst: Obama, Sarkozy, Berlusconi, etc.
Als we daar eens een bovenbouw/onderbouw analyse op loslaten, dan zie je dat in de PvdA heeeeel veeeel middelmatige intellectuelen rondlopen met middelmatig succesvolle maatschappelijke carrieres, maar met de pretentie van heel succesvolle en charismatische leiders, een zelfoverschatting, overschatting van het eigen intellect en persoon dat typisch is voor de bourgeoisie. Dat is niet zo erg voor de meeste partijen, maar voor een partij wiens achterban uit de arbeidende klasse moet komen, natuurlijk een mismatch. Voor de CDA is dat geen ramp, dat is een partij voor middelmatigheid met middelmatige mensen die dat van zichzelf inzien en er geluk in vinden, voor de VVD ook niet zo, die hebben klasse historisch gezien meer zelf ontwikkeling en inzicht, maar bij de PvdA zijn het grotendeels rijtjeshuissukkels.
De Nederlandse middenklasse is niet opgebouwd uit charismatische mensen, maar uit zelf-overschatte burgerlijk klootjesvolk zonder ruggegraat en durf, en daar hebben ze er bij de PvdA genoeg van.
@Bolke: ‘het volk heeft altijd gelijk’ FOUT: het volk is dom, jij waarschijnlijk ook.
@18
Gold dit commentaar mij?
Mag ik erop wijzen dat bij de EU verkiezing de grote meerderheid NIET gestemd heeft! Hoezo mandaat van de kiezer?
Ook bij de laatst gehouden gemeenteraadsverkiezingen was het aantal NIET-stemmer in mijn stad beduidend groter dan de stemmers! Hoeveel lege zetels telt de raadszaal?
Er is een zeer substantieel deel van het ‘electoraat’ dat met het hele zooitje NIKS te maken wil hebben! Hoeveel lege zetels telt de Tweede- en Eerste Kamer? Hoezo democratie!
@jip
Als je geen gebruik maakt van je stemrecht, dan mag je ook niet verwachten dat je vertegenwoordigd wordt. Zo werkt het nu eenmaal.
Het probleem van de PvdA is, dat wat je ook vindt, er altijd een partij is die je standpunt beter en scherper verwoordt dan de PvdA.
Voor Europa? Je kan beter naar GL of D66.
Tegen Europa? Ga voor PVV of SP.
Voor behoudt van de verzorgingsstaat? SP.
Verzorgingsstaat moet gemoderniseerd worden? GL of D66.
Strengere straffen en meer politie? VVD of PVV.
Het is veilig genoeg zo? D66 of GL.
Meer milieu? GL
Minder milieu? PVV of VVD
enz, enz.
@martijn, en zelfs als je van die standpunten de gemene deler zou nemen, kun je beter D66 stemmen.
@caprio | 14 June 2009 | 17:45
Doet niet ter zake of het volk dom is of niet, aan het eind van de dag heeft het volk het laatste woord d.m.v. verkiezingen en niet jij slimmerik ;)
Gelijk hebben en gelijk krijgen zijn 2 verschillende dingen hoor.
Na hetgeen wat ik aan den lijve met de Pvda heb mogen ervaren, schep ik behoorlijk wat genoegen in de teloorgang van de Pvda.
En wat mij betreft mogen ze zich bij de Pvda kapot analyseren.
Overigens, het is net als bij private ondernemingen met een lange bestaansgeschiedenis. Die gaan ook niet in één keer failliet, dat is het resultaat van langdurig wanbeleid.
Weer PvdA-kaderlid dat is gaan muiten: http://www.kajleers.nl/index.php/2009/06/pvda-statenlid-eist-aftreden-bos/
@harry: maar dan weet je ook dat het probleem ‘m niet zit in de leider, maar in het middenkader.
@ 1; Resultaten? Knap, in 2 jaar tijd:
STERK
De voortgaande privatisering van staatsdeelnemingen is een halt toegeroepen
De privatisering van Schiphol is van de baan
Regeling werkende armen
Subsidie loonkosten langdurig werklozen
Tienduizend brugbanen om WAO’ers makkelijker aan een baan te helpen
Meer microkredieten voor startende ondernemers
Vrouwelijke zelfstandigen krijgen een wettelijk recht op een zwangerschaps- en bevallingsuitkering van minimaal zestien weken
Werkleerplicht voor jongeren onder de 27 jaar
Verbod op ‘naked short selling’
SOCIAAL
De pardonregeling is ingevoerd
De WAO herkeuringen vanaf 45 jaar zijn stopgezet
De WAO uitkeringen zijn van 70 procent omhoog gegaan naar 75 procent van het laatst verdiende loon
80 miljoen extra voor armoedebeleid
Het ontslagrecht blijft ongewijzigd
Maatregelen tegen excessieve topinkomens
Bestuurssalarissen verlaagd
Eigenaren van heel dure huizen (één miljoen euro) gaan daarover meer belasting betalen
GOEDE EN BETAALBARE ZORG
5000 tot 6000 extra handen aan het bed
No-claim afgeschaft
Pil terug in basispakket
Positie gehandicapten en chronisch zieken versterkt
Positie cliënten en medewerkers thuiszorg verbeterd
Sterkere positie cliënten in de zorg
KRACHTWIJKEN
De laagste huurverhoging sinds 25 jaar
De huren gaan de komende vier jaar met niet meer dan inflatie omhoog
Aanpak aandachtswijken
500 extra wijkagenten
Maatregelen tegen illegale verhuur woningen
6,5 miljoen euro voor een offensief tegen toenemend asociaal gedrag tegen mensen die werken in een publieke functie
Gemeenten krijgen 28 miljoen euro extra voor het bestrijden van radicalisering van jongeren
16 miljoen voor tien expertisecentra die aanpak georganiseerde misdaad ondersteunen.
GOED ONDERWIJS VOOR IEDEREEN
Een miljard euro voor verhoging lerarensalarissen
70 miljoen euro extra voor onderwijs aan achterstandsleerlingen
275 euro netto extra in de maand voor schoolleiders
2500 extra conciërges
1,6 miljard extra voor kinderopvang
GROEN
Investeringen in schone lucht
500 miljoen om ontwikkelingslanden te helpen zich aan te passen aan klimaatveranderingen, die juist hen het zwaarst treffen
Subsidies voor twee- a driehonderd windturbines
Geen nieuwe kerncentrales
STERK EN SOCIAAL IN HET BUITENLAND
Kabinet zet zich in voor gezondheid en rechten van vrouwen in ontwikkelingslanden
Europees verdrag dat Europa slagvaardiger en democratischer maakt
Investeringen in sport in ontwikkelingslanden
BESCHERMING VAN DE CONSUMENT
Het automatisch langdurig verlengen van een internet- of telefoonabonnement is niet meer toegestaan
Bellen van en naar het buitenland is aanzienlijk goedkoper geworden
Ringtoneterreur aangepakt
Er is een ‘bel-me-niet-register’ gerealiseerd, waarmee een halt wordt toegeroepen aan ongevraagde telefonische verkooppraatjes een halt toe te roepen
Spam aan bedrijven wordt strafbaar gesteld
Ach, 27, Noord-Holland; wat moet je er nog over zeggen…
Dat statenlid kan zijn verkiesbare plek ook wel vergeten denk ik.
Zielig dat polariseren H.I.; Eerst moet de PvdA de linkse kiezer weer voor zich zien te winnen en dan komen die paar naar rechts afgedwaalde schaapjes ook vanzelf weer terug.
Asjeblieft zeg: Eerst het hok met het bordje “links” terugwinnen…ondertussen vooral het hok “rechts” gesloten houden, anders raken we het overzicht kwijt.
Als je op straat loopt, denk je dan ook: “wie zou rechtsdragend, wie linksdragend, wie moslim, wie katholiek, protestand of gereformeerd zijn? Tjonge dan ben jij er maar druk mee, met dat stickertjesplakken. Misschien kan kleefstiffie (die MarCk met al die C’s) van de stijllozen je wel helpen.
Jachtige Godin, 31, klinkt als SP schop en natrap-insinuaties…
@dick: je hebt minstens 2, 3 soorten links, als het er niet meer zijn, die elkaar gedeeltelijk uitsluiten. Om mezelf even te beperken tot sociale zekerheid:
*mensen die wel ruime sociale voorzieningen willen, maar dan wel ‘fair’ en betaalbaar.
*mensen die *voor hun populatie* alles bij het oude willen laten, en hoe dat betaald moet worden is niet hun probleem (denk: oude-stijl-WAO’ers, babyboomers)
*in het verlengde van 2): mensen met van de pot gerukte ideeen mbt de verzorgingstaat (onbeperkte gratis zorg voor iedereen, basisloon, onbeperkte immigratie voor kanslozen, etc.)
Welke groep wil je terugwinnen? Wil je sommige groepen uberhaupt wel terugwinnen?
Pleit ook voor meer nuance in de aanduidingen 34. Zie nixxx in strategische bullshit, waarin eerst voorzichtig de ene groep terug moet worden gewonnen….de ander ff geparkeerd om tegen de verkiezingen groep 3 terug te winnen.
Waarom moeten/willen politici zaken altijd ingewikkelder maken als ze zijn?
Ze hebben de Europese Verkiezingen verloren, dik ook.
– zeer matige opkomst
– slechte campagne
– onzichtbare campagne
– lijsttrekker die ongeveer een D’66 standpunt heeft, terwijl nr. 5 (goed opinieschijver geweest bij VK, tot hij Europees zijn best wilde doen) veel meer mijn mening ventileerde. Als stemmer (geen lid) wist ik dat niet eens!
Als ik politicus was was Brussel voor mij ook geen uitdaging. Stroperige besluitvorming, veel te groot, veel te onvergaderbaar, veel te ver weg. Lastig om een uithangbord te vinden
– Persoonlijk vind ik bijvoorbeeld Bos, Plasterk, Albayrak, Heerts, Spekman, Dijsselbloem, Klijnsma, Bussemaker (moet erg kunnen schipperen), van der Laan erg sterk overkomen. Aan de standpunten mankeert ook weinig.
Bij ons lopen ook goede PvdA-ers rond; er zijn zat goede PvdA-ers in het land. Concentreer je daar op! Vind het mooi dat men binnen de PvdA zo vrij voor zijn/haar mening uit mag komen. Dat zie je bij geen andere partij. Mooi dat de partijleider de verantwoordelijkheid voor de nederlaag ruiterlijk naar zich toetrekt. Leren van deze negatieve ervaring en vol goede moed en vertrouwen de toekomst tegemoet.
@Martijn, #23:
“Voor behoudt van de verzorgingsstaat? SP.”
Op de korte termijn, misschien. Maar op de lange termijn, neuh. Wordt onbetaalbaar. Dan liever wat realistischer.
De SP. Maakt meer kapot dan je lief is.
“Verzorgingsstaat moet gemoderniseerd worden? GL of D66.”
Wat een onzin. PvdA net zo goed.
Strengere straffen en meer politie? VVD of PVV.
Wederom onzin. Er komt onder dit kabinet, en onder deze PvdA-ministers (Ter Horst, Van der Laan) een hele reut wetgeving aan die ‘verder gaat’ dan de VVD ooit gegaan is. (Als dat je ding is.)
Er komt onder dit kabinet, en onder deze PvdA-ministers (Ter Horst, Van der Laan) een hele reut wetgeving aan die ‘verder gaat’ dan de VVD ooit gegaan is.
Oh hoi, da’s pas een motivatie om PvdA te stemmen: ze zijn rechtser dan de VVD qua veiligheid. OMFG.
@35 – lol at ‘nix’
Wat maakt het nu uit hoe de PvdA zijn einde vindt?Als het maar opschiet!
Opvallend is dat geen enkele van de “sterk overkomende PvdA’ers” ook maar een poot uitsteekt om de economie uit het slop te trekken… (doet de rest van het kabinet ook niet)
Kortom: gebrek aan inzicht, kennis, kracht en steun uit het volk.
Vuilnisman! Kunnen deze Z****n ook mee???!!!
Dit was het laatste woord.
veel onoprechte carriere- en baantjes jagers bij de pvda.. raar dat het niet goed doen in de peilingen.. toch?
Gelukkig bij andere partijen geen onoprechte carriere- en baantjes jagers. – beeldvorming bepaald peilingen.