ACHTERGROND - De SP is allang geen maoïstische partij meer. De afgelopen vijftien jaar zijn de standpunten van de partij en haar kiezers echter behoorlijk stabiel gebleven, signaleert Matthijs Rooduijn.
Afgelopen weekend was het precies 25 jaar geleden dat de Berlijnse Muur viel. Betekent de ‘overwinning’ van het kapitalisme destijds dat het radicaal linkse gedachtegoed helemaal is verdwenen? Nou, nee. De aan het bizarre grenzende aandacht die er vorige week was voor de komst van Thomas Piketty, en de daar mee samenhangende discussies over radicale inkomens- en vermogensherverdeling geven mooi weer dat de radicaal linkse geluiden in ons land allesbehalve verstomd zijn.
Het duidelijkste voorbeeld dat radicaal links alive and kicking is, is natuurlijk het electorale succes van de SP de afgelopen decennia. In 1994 kwam de partij met twee zetels in de Tweede Kamer. Dit aantal heeft de SP langzaam weten uit te breiden tot 25 zetels in 2006. In 2010 en 2012 wist de partij vijftien zetels te bemachtigen, en nu schommelt de partij in de peilingen rond de twintig zetels.
Maar hoe radicaal is de SP eigenlijk nog? Zijn de partij en haar kiezers met de jaren niet steeds gematigder geworden?
De standpunten van de partij
In de jaren zeventig was de SP nog een Maoïstische partij. Dit is echter steeds meer verwaterd. Begin jaren negentig wees de partij het Marxisme-Leninisme in het algemeen af en omarmde de partij met de verkiezingsslogan ‘Stem tegen, stem SP’ het populisme. Maar ook dit populisme is langzaamaan minder sterk geworden. Zoals ik eerder heb laten zien, kan de SP op zijn hoogst nog maar lichtjes populistisch genoemd worden.
Inmiddels is de partij wat Luke March een ‘democratisch socialistische’ partij noemt. De SP is nog steeds veel sterker links dan de PvdA in de zin dat de partij voorstander is van radicale inkomensherverdeling. Maar het klassieke linkse gedachtegoed is aangevuld met allerlei andere elementen zoals pleidooien voor meer directe democratie en aandacht voor minderheidsrechten.
Verder is de partij minder radicaal geworden met betrekking tot buitenlands beleid (niet meer tegen NAVO-lidmaatschap) en het Koningshuis (minder radicaal republikeins). De partij is, in andere woorden, sinds haar oprichting in de jaren zeventig een stuk gematigder geworden. De laatste pakweg tien jaar lijkt de partij haar draai te hebben gevonden als democratisch socialistische partij.
De standpunten van de kiezers
Maar hoe zit het met de kiezers van de SP? Zijn zij minder radicaal geworden? Om die vraag te beantwoorden heb ik aan de hand van het Nationaal Kiezersonderzoek (NKO) gekeken of de opvattingen van SP-stemmers veranderd zijn. De resultaten staan in onderstaande tabel. Helaas kon ik niet verder terug dan 1998 aangezien het aantal SP-stemmers daarvóór te klein was om betekenisvolle analyses op los te laten.
Tabel. Gemiddelde opvattingen SP-kiezers
De resultaten laten mooi zien dat het electoraat van de SP de afgelopen vijftien jaar nauwelijks is veranderd qua opvattingen. In de tabel zie je de gemiddelde opvattingen van het SP-electoraat met betrekking tot inkomensherverdeling (hoe hoger de score hoe minder men voorstander is van herverdeling), de EU (hoe hoger de score hoe Eurosceptischer), immigratie (hoe hoger de score hoe sterker iemand gekant is tegen de komst van meer immigranten), euthanasie (hoe hoger de score hoe sterker voorstander van euthanasie) en politiek cynisme (hoe hoger de score hoe cynischer). Alle opvattingen zijn weergegeven op een schaal van 1 tot 10.
De houding ten opzichte van inkomensherverdeling is iets negatiever geworden wanneer we 1998 (3.2) vergelijken met 2012 (3.5). SP-ers zijn licht Eurosceptischer geworden over de jaren (6.3 in 1998 en 6.7 in 2012), en iets sterker voorstander van euthanasie (van 8.3 naar 8.8). Geen van deze veranderingen is echter statistisch significant. Met betrekking tot politiek cynisme (helaas is er geen score in 2012) is er vrijwel niets veranderd. De score is afgenomen van 6.2 naar 6.1.
Alleen bij immigratie zien we een verschuiving optreden. In 1998 waren SP-ers aanzienlijk sterker pro-immigratie (5.4) dan in 2012 (6.4). Deze verschuiving is ook statistisch significant. Daar moet wel bij worden aangetekend dat de publieke opinie in het algemeen ook steeds negatiever is geworden over immigranten (hier niet weergegeven). De verschuiving op dit vlak is bij SP-stemmers wel iets groter dan bij andere kiezers.
Conclusie
De SP is een radicaal linkse partij in de zin dat ze linkser is dan de sociaaldemocraten en een sterke nadruk legt op inkomensherverdeling. De partij is echter allang geen communistische/Maoïstische partij meer en heeft veel van haar standpunten over buitenlands beleid, monarchie en het ‘politieke establishment’ gematigd. De laatste tien tot vijftien jaar is de SP inhoudelijk echter behoorlijk stabiel een ‘democratisch socialistische’ partij. Hetzelfde geldt eigenlijk voor haar kiezers. De opvattingen van het SP-electoraat zijn het laatste anderhalve decennium nauwelijks veranderd. Alleen met betrekking tot immigratie zijn SP-stemmers wat ‘rechtser’ geworden. Al geldt dit, in iets minder sterke mate, ook voor de rest van de kiezers.
Via Stuk Rood Vlees
Reacties (14)
??? Dat is klassiek links gedachtegoed.
Om SP democratische socialisten te noemen vind ik nogal vergezocht. Democratische socialisten streven naar de socialistische heilstaat via de democratische weg. Door veel van de huidige structuren te accepteren zoals de politieke establishment en de monarchie wijken ze sterk af van deze stroming. Als je er een label op moet plakken, dan is dat eerder klassieke sociaal-democraat.
De SP is te links voor het poldermodel, net zoals de PVV te rechts is voor het poldermodel, en daarmee zullen ze altijd tot een rol in de marge van de landelijke politiek veroordeeld zijn.
De hoofdrollen zullen altijd weggelegd zijn voor de partijen die net links en rechts van het midden zitten.
“De SP is een radicaal linkse partij in de zin dat ze linkser is dan de sociaaldemocraten”
Wie zijn toch die ‘sociaaldemocraten’? De PvdA is al tientallen jaren geen linkse partij meer, alleen rond verkiezingstijd of als ze in de oppositie zitten doen ze nog een beetje of ze sociaal of democratisch zijn. Maar zodra ze in een kabinet zitten zijn ze niet veel linkser meer dan de VVD of het CDA. Ik zie ze dan ook eerder als een midden-rechtse partij.
Die drie midden-rechtse partijen verdelen al sinds jaar en dag de macht onder elkaar. Ooit was er nog sprake van dat een burgemeester enige band met de desbetreffende plaats moest hebben, en het liefst ook bestuurservaring, nu is lidmaatschap van PvdA, VVD of CDA genoeg om zo’n baantje te kunnen krijgen. De SP viel de vorige kabinetsverkiezingen sterk in de peilingen niet omdat ze opeens iets slechts deden, maar omdat de VVD en de PvdA deden of het tussen hun zou gaan, en dat een stem op een andere partij een verloren stem zou zijn. De PvdA is doodsbang dat mensen een echt links alternatief zien, en de VVD en het CDA willen niet de huididge situatie veranderen tenzij ze de macht echt kwijtraken.
@2:
Zo geredeneerd bestaat het socialisme in Nederland alleen nog in oude geschriften.
Ik heb toch het vermoeden dat veel SP-kiezers voor een deel PvdA-kiezers zijn, die in de gaten hebben, dat ze door de salonsocialisten van de PvdA verraden zijn.
Verder denk ik, dat ze bij de volgende verkiezingen weer een aantal “strategische PvdA kiezers” terug krijgen ;-)
@5 Nee, alleen buitenparlementair.
De SP is technisch gezien inderdaad niet socialistisch (dus ook niet democratisch socialistisch) simpelweg omdat ze niet langer streven naar een socialistisch ingerichte samenleving (dus ook niet naar een democratisch socialistisch ingerichte samenleving).
Wie de SP gunstig gezind is zou ze sociaaldemocraten kunnen noemen (want wat de PvdA tegenwoordig ook is, sociaaldemocratisch zijn ze allang niet meer) en wie ze ongunstig gezind is zou ze ‘sociaalpopulisten’ (o.i.d.) kunnen noemen.
Maar dus geen “socialisten” of “democratisch socialisten” – wie een biet geeft om technische nauwkeurigheid of feitelijke juistheid tenminste – want dat zijn ze gewoon niet.
(wie trouwens een idee wil krijgen hoe in elk geval één democratisch socialist de samenleving zou inrichten kan the lion and the unicorn lezen van george orwell – een daadwerkelijke democratisch socialist. wie dat leest zal zien dat orwell er bij de sp met 100% zekerheid uitgetrapt zou worden wegens te radicaal; hij wil bv. helemaal een einde aan het winstprincipe maken etc. … )
– E I N D E – C O M M U N I C A T I E –
@3
De PVV heeft 3/4 hetzelfde programma als de SP en het is tegenwoordig op sociaal/economisch gebied linkser dan de PvdA Op buitenlands gebied zijn ze meer pro Rode Plein dan pro Witte Huis en ook de anti EU houding vinden we in Europa voornamelijk terug bij extreem links. In de 2e kamer trekken ze dan ook vooral op met de SP en de PvdD en zelden met de rechtse partijen.
Het enigst rechtse punt dat de PVV nog heeft, is nog immigratie en de vraag is hoe rechts dat helemaal is gezien de linkse doelgroep hier de meeste nadelen van ondervindt en de klassiek rechtse de meeste voordelen. De SP trekt zoals het onderzoek aantoont op dat punt steeds meer naar die PVV en had b.v. ook al een Polenmeldpunt lang voordat Wilders die kopieerde.
We kunnen de PVV dus gerust onder links scharen, hooguit onder een 3e categorie n.l. populistisch. Van te rechts kan in ieder geval geen sprake zijn.
@8, het verschil is dat dat net de 3/4 van het programma is die de PVV met liefde verkwanselt als het erop aankomt. Kijk hun stemgedrag maar na. Voor zover ik weet hebben ze nog niets waargemaakt van die sociale beloften. (Niet meer handen aan het bed, wel belastingverlaging voor de allerhoogste inkomens. Heel sociaal ja.) Op buitenlands gebied zijn ze voor zover ik weet vooral Pro Le Pen en Vlaams Blok.
En de PvdA is niet links.
@8 De PVV is vooral extreem nationalistisch, wat ze met twee benen in de rechtse kamp zetten. Verder zijn veel van hun “sociale’ kanten slechts windowdressing die bij de eerste de beste onderhandelingen bij het grof vuil worden gezet. De praktijk hebben we gezien bij Rutte I. Daar werden zonder problemen ‘harde’ eisen zoals pensioenleeftijd ingeruild voor regeringsdeelname. Vergeet niet dat Wilders jarenlang geen enkel moeite had met het pluche te bekleden voor de VVD.
@8: tsja… daarom staan ze op 30 zetels. Dat haal je niet met het sociaal economisch rechtse programma dat die draaikonten eerst hadden. Maar als ik jou was, zou ik maar eens goed op gaan letten hoe ze stemmen, want verkiezingsprogramma’s bestaan bij veel partijen uit verkiezingsbeloftes. Het stemgedrag van de PVV is niet links hoor.
@0: “De laatste 10 / 15 jaar is de SP inhoudelijk behoorlijk stabiel”
Toch is deze partij bij verkiezingen verre van stabiel!
Pikant dat velen het zo gretig over de PVV hebben.
@12: ga maar bij le redoutable klagen die dit off topic onderwerp aan kaartte over de PVV.
En velen? Hoe tel jij? 1, 2, veel?
— edit: verkeerde topic —