Wie literatuur over de Tweede Wereldoorlog verzamelt, moet een behoorlijk groot huis hebben om de stapels verhalen over dappere koeriersters, doodgeschoten WA-mannen, verstopte joodse kindertjes en satanisch kwaadaardige Moffen en NSB’ers in op te slaan. Hermans, Mulisch, Wolkers, Vestdijk – ze overspoelden ons tot diep in de 20ste eeuw met boeken over “het enige grote trauma van ons land”. Niemand raakte de zogeheten “Politionele Acties” aan – behalve de gisteravond overleden schrijfster Hella Haasse.
Maar ook wie informatieve werken zoekt over de koloniale oorlog van Nederland in Indonesië, wordt slecht bediend. Ik heb een paar geschiedenisboeken die de term nauwelijks waard zijn, zoals het propagandawerkje De Mariniersbrigade van Wim Hornman (Verba, 1995):
Het inpel [infanteriepeloton] van A-inco [infanteriecompagnie A], ingedeeld bij het verkenningsorgaan onder leiding van luitenant Van Landewijk, nam deel aan dit “cleanen” waarbij Van Landewijk nog snel moest reageren toen plotseling een TNI-soldaat vanuit een koffietuin, gewapend voor hem sprong. Van Landewijk was zijn aanvaller echter een fractie van een seconde voor!
Over Rawagede geen woord (Logisch, want dat was de Landmacht, waarover in dit boek vooral minachtend wordt gesproken), en over Bondowoso vooral verbolgenheid dat de pers zo negatief berichtte over de dood van 46 gevangen “opstandelingen” in twee goederenwagons (in 1947!) door “een wel zeer ongelukkige samenloop van omstandigheden”. Honderd man de hele dag in twee gesloten wagons zonder water of voedsel, in de Indonesische zon. Wat je noemt “ongelukkig”.
Voor de rest is het toch hoofdzakelijk tempo doeloe wat de klok slaat, want Indonesië was vooral gezellig. Tussen het “cleanen” van de kampongs door ging men passagieren in Soerabaja en adoe het was toch zo’n mooie tijd ja? Mijn “fotodocumentaire over het dagelijks leven van het koloniale leger in Nederlands-Indië”, KNIL van C.A. Heshusius (De Haan Indië-document, 1986), staat er vol mee:
In enkele Indische garnizoensplaatsen werd de Vierdaagse gelopen volgens het Nijmeegs model. Deenemers aan de mars te Batavia krijgen in de tuin van Sociëteit Concordia hun lintjes uitgereikt.
Indië is ons met de paplepel ingegoten – voor Nederlands gold het op de HAVO als apart literair onderwerp om je in te specialiseren – maar op het vrijwel onleesbare Max Havelaar na is het allemaal niet erg kritisch. Het mysterieuze Indië, vol goena-goena om de lezers te doen griezelen met op de koop toe natuurlijk een handvol duistere inlanders, voert te boventoon.
Na de onafhankelijkheid van Indonesië is ons land grondig vertanteliend. Allemaal op de koempoelan en maar zingen over Den Haag, de weduwe van Indië ben jij. Zo mooi ja? Als het al eens over minder fraaie herinneringen ging, dan waren het toch vooral de kampen waar de Nederlanders leden – Jeroen Brouwers, Rudy Kousbroek, Wim Kan – maar liever niet te veel en te vaak, want Indië was een tropisch paradijs en geen ijzige Poolse vlakte.
We hebben alleen Haasse’s Oeroeg, geschreven nog tijdens de onafhankelijkheidsoorlog in 1948. Het is bij die ene dappere poging gebleven.
Reacties (22)
Zelfs betrokkenen (militairen die daar gestationeerd werden) hebben er bij mijn weten nauwelijks over gesproken. Niet in mijn omgeving.
Dat informatie over deze koloniale oorlog nauwelijks naar buiten komt geeft me een moeizaam vermoeden dat er heel wat “fout” zat in die tijd.
‘Max Havelaar’ onleesbaar?
Meer dan 140 karakters.
Dat moet het zijn ja.
Ik weet nog dat ik hem destijds op de middelbare school heb gelezen in de vijfde druk van 18-zoveel uit de verzameling van mijn grootvader.
Wat Krekel vraagt. Max Havelaar onleesbaar???
Edit: En ik zie nu aan de andere commentaren, dat ik niet de enige was die die zin met enige verbazing las.
Van Indonesische kant is het wel prachtig in diverse romans gegoten door Pramoedya Ananta Toer.
Max Havelaar onleesbaar noemen. dan neem ik iemand niet serieus meer.
maar op het vrijwel onleesbare Max Havelaar na is het allemaal niet erg kritisch
En z’n koffie is ook niet te zuipen.
In dit verband kan ik twee romans van Madelon Szekely-Lulofs aanbevelen (Rubber/Doekoen), maar vergeet niet om ook alle boeken van Hella Haasse te lezen!
In memoriam Hella Haasse, zij was een bijzonder schrijfster.
Maar daar gaat het niet om.
Verder wat Cycloop zegt.
broehaha, Max Havelaar onleesbaar. Tja, als je alleen maar het korte Oeroeg kent…
Max Havelaar is een verwarrend geheel, geschreven door een ongelofelijk egomane schrijver -let eens op hoe hij zichzelf beschrijft. Het is geen slecht boek, maar het is ook zeker geen helder boek.
U mag mij “niet meer serieus” nemen, maar ik neem commenters die “onleesbaar” maar op één manier kunnen uitleggen, ook niet erg serieus. Goed beschouwd is de Havelaar een draak. Een dappere, belangrijke en historische draak, maar toch een draak.
Nederlanders lezen nauwelijks dode schrijvers. In Duitsland, Frankrijk of Engeland is dat wel anders. De hele 19de eeuw heeft maar één prozaïst opgeleverd die nog wel een gelezen wordt en dat is Multatuli. Zeker geen romanschrijver. En de Max Havelaar is dus ook geen echte roman maar bevat geweldig proza. Multatuli schreef proza dat altijd nog weet te boeien en niet doods aandoet zoals veel proza uit de 19de eeuw: Nederlands is minder stijlvast dan het Duits , Engels of Frans. Het proza van Huizinga staat verder van ons af dan het proza van Goethe een Duitser. Maar voor mij blijft Multatuli overeind staan. Maar dat is niet genoeg voor een dode schrijver in Nederland; of die nou wel of niet kon schrijven, gelezen wordt hij of zij toch niet meer. Paar uitzonderingen daargelaten (Nescio of Elsschot). Dat ook Multatuli nog een sneer krijgt in een stukje gewijd aan een pas gestorven schrijfster voorspelt niet veel goeds. Wordt Haase nog gelezen over 20 jaar. Kijk wat er gebeurt met Hermans.s
Max Havelaar is goed beschouwd een geweldig boek. Who cares dat het door een egomane schrijver is geschreven. “Goed beschouwd” is Mulisch ook egomaan, en dus kan de Aanslag ook weggeMOFfeld worden.
In WO2 woonden er een paar miljoen mensen in Nederland. Tijdens de onafhankelijkheidsstrijd woonden er een paar duizend Nederlanders in Indie. Wat is dan veel?
En wat kan je verwachten van iemand die niet de moeite neemt om buiten de grenzen te kijken. Lees idd eens Pramoedya Ananta Toer. In het algemeen schrijven mensen over erge dingen die hen zijn overkomen, niet over wat zij andere mensen hebben aangedaan. Wereldwijd, lijkt me.
Rare conclusie dus, Rob, welbeschouwd.
“iemand die niet de moeite neemt om buiten de grenzen te kijken”
Grappig wel. Ik woon niet eens in Nederland.
tragisch. Iemand die niet in Nederland woont, maar voorts alleen binnen de Nederlandse grenzen kan kijken. Hoe overleef je, vraag ik me af? Of betrek je een rooskleurig pensioen uit Nederland?
Het is niet snel goed he? Hoe ik “overleef”, zijn mijn zaken. Wie denk je wel dat je bent? Denk je nou echt dat ik verantwoording ga afleggen tegenover een anoniem zuigerdje? Idioot.
Ach, de onwetende broekies hier hebben makkelijk praten 50 jaar na dato. Verder ook niets in te brengen behalve wat items op de verplichte boekenlijst. We zaten tot onze oksels in een vuile oorlog met de commies ja!!!
Bij andere oorlogen, vroegere en huidige, lees je geregeld over verkrachtingen. Die heb ik in Indonesië gezien noch meegemaakt. Mogelijk zullen ze er geweest zijn, maar ik merkte daar op de buitenposten waar ik was niets van. Het was ook een andere oorlog. Geen hevige straatgevechten waar na lange strijd soldaten een stad innemen, vele tegenstanders doden en maats zien sneuvelen. Door de verschrikkingen zullen die weinig gevoel voor normen en waarden hebben overgehouden. Daaraan kan een oorlogstribunaal weinig veranderen. Ja, als oorlogen zouden kunnen worden uitgebannen, maar die zijn zo oud als de wereld.
De moraal in die tijd was ‘geen seks voor het huwelijk’. Niet dat ieder zich daaraan hield. In Nederland moesten nog al wat jonge paartjes trouwen. De meeste dienstplichtigen in Indonesië waren, toen ze er kwamen, jong zo tussen de 19 en 20 jaar. De meeste zagen er ook erg jong uit. Als je naar oude foto’s uit die tijd kijkt, dan lijken we jongens van 16 á 17 jaar van nu. We hadden ook net een Tweede Wereldoorlog achter de rug, waarin velen in West-Nederland in het laatste oorlogsjaar honger leden en ondervoed waren. We hadden door de oorlogshandelingen ook nauwelijks een ‘normale’ jeugd gekend. Een beperkt aantal had al verkering en enkele waren getrouwd voor ze naar Indonesië gingen. Seks met een andere vrouw was onder de bestaande huwelijks- en verlovingstrouw bedrog en dus overspel. Geen seks betekende echter in de vaak drie jaar, dat je in het v.m. Nederlands-Indië verbleef, volledige onthouding en dat was een moeilijke opgave. Veel seksuele voorlichting kregen we niet. Thuis in Nederland hadden we dat trouwens ook niet gehad. En er waren er die, net als ik, nog zo groen waren als gras. Zo rond mijn 12e had ik wel met vriendjes ‘spelletjes gespeeld’ en wat later met meisjes ‘gerotzooid’, maar dat was toch meer ‘aanklooien’ dan serieus werk. Op het eerste appèl in Indonesië vertelde een officier, dat we ‘van de vrouwen af moesten blijven wilden we weer gezond in Nederland komen’. Voorbehoedsmiddelen werden niet uitgedeeld. Als je die wilde dan moest je ze vragen bij de hospik. Die had in beperkte mate ‘v-pakketjes’, waarin een tube met een smeerseltje zat waar je na afloop je piemel mee kon insmeren om seksueel overdraagbare ziekten te voorkomen en condooms. De meeste schaamden zich om voorbehoedsmiddelen te vragen. Het werd bij de commandant bekend. In 1948, toen we zo’n anderhalf jaar in Indië waren, werd er in Indaroen in de buurt van Padang waar we bij de grote cementfabriek lagen tweemaal een ‘pikkeninspectie’ gehouden. Er werd gekeken of je een geslachtsziekte had. De legerleiding was bezig aan de voorbereiding van de 2e politionele actie en wilde die beginnen met gezonde manschappen. We werden in een rij opgesteld in de straat voor ons onderkomen, een rij kleine huisjes die bestemd leken voor employees van de cementfabriek. Als de arts bij je kwam moest je je broek laten zakken en stond je met je broek op de schoenen in je blote kont. De arts schoof de voorhuid over je eikel terug, kneep er even in en daarna in je ballen waarbij je telkens op je vuist moest blazen. Hij liet je omkeren en bukken zodat hij in je achterwerk kon kijken. Een moedervlekje hoog in de bilnaad ontging hem niet. Aan de kant van de weg keek ´volk´ mee: luitenant, sergeants en korporaals en het gevolg van de arts. Het was een gênante vertoning. Na het uitvoeren van de 2e politionele actie werden er bij ons, 12 jongens zonder hospik op een buitenpost, geen ‘pikkeninspectie’ meer gehouden. De mogelijkheid voor seks op een buitenpost was beperkt en ook buiten de post lagen de mogelijkheden niet voor het oprapen. We zaten meestal met 12 jongens min of meer ‘opgesloten’ op een buitenpost met geen ander vrouwelijk gezelschap dan twee baboes, die de was deden. Enkele, de seksueel actiefsten, hadden daar soms seksueel contact mee. Het gebeurde op alle buitenposten waar plukjes Nederlandse soldaten betrekkelijk geïsoleerd bijeen zaten. Een enkele keer werd een kind verwekt, die met de moeder in Indonesië opgroeide. Een enkeling werd op een baboe verliefd, trouwde met haar en nam zijn verovering mee naar Nederland. Die was van lekker Indisch eten verzekerd. Maar het bleef vaak bij zelfbevrediging. Ook dat gebeurde stiekem. Het Katholieke deel van ons was wel opgevoed ‘met de handjes boven de deken slapen’, maar dat was al geen succes gebleken. We sliepen trouwens op een deken en onder de klamboe (muskietennet). Op een gezamenlijke slaapzaal was er weinig privacy. Een knaap die in een gekke bui zich in het openbaar bevredigde, werd niet meer voor vol aangezien. Dat deed je niet. Ongetwijfeld zullen er in een enkel geval en in het diepste geheim jongens wat seksueels met elkaar hebben gehad, maar het zal weinig zijn voorgekomen. Bij de militaire keuring werden homoseksuele jongens, waarvan dat bekend was, afgekeurd en het militaire bedrijf was en is bij uitstek een machocultuur. We keken al met verachting naar jonge Indonesiërs, die hand in hand over straat liepen, wat daar normaal was. Dat waren ‘mietjes’.
Ik was inmiddels 20 jaar en hoewel ik het idee (een puberaal ideaal droombeeld) had om later in Nederland met een lieve, jonge en goed uitziende vrouw te trouwen, vond ik dat hét er maar eens van moest komen. We waren bij Chinesche mensen uitgenodigd voor een feestje. De reden van het feestje weet ik niet meer. We hadden begrepen dat er vrouwen zouden zijn. Het was kort na het begin van de 1e politionele acties in Perbaoengan. Tijdens en kort na de politieke acties kregen we gratis bier. De kadiwagen (rijdende voorraadwinkel) was pas langs geweest en ik kon over voldoende bier beschikken om me moed in te drinken. Als de politionele acties voorbij waren konden we bier mondjesmaat kopen en betalen van de soldij. Die was niet hoog. Een gulden per dag, twee gulden als je in vijandelijk gebied zat. Dat laatste was steeds het geval. De tweede gulden stuurde ik naar huis. Toen we, mijn vrouw en ik, vier jaar na mijn terugkeer trouwden konden we er de meubels van betalen. We waren, toen we bij de Chinesche familie aankwamen, niet stomdronken, maar wel in een lichte roes. Dat had ik wel nodig om mijn onzekerheid te overwinnen. Al gauw kroop een, waarschijnlijk publieke, vrouw bij me op schoot. Ik raakte onmiskenbaar opgewonden en vroeg me al af waar ik me met de rouw kon afzonderen. Maar iets aan de vrouw begon me te irriteren. Ze voldeed op geen enkele wijze aan mijn ideaal beeld. Ze was niet jong, geen schoonheid en ze pruimde sirih (betelnoten). Even onmiskenbaar verslapte mijn opgewondenheid. Ik had er dan ook geen bezwaar tegen dat een korporaal, die een stuk ouder was, haar van me aftroggelde. Officieren en onderofficieren waren oorlogsvrijwilligers en meestal voor ze naar Indië gingen in Schotland, Glascow, opgeleid en een stuk ouder. Hij had kennelijk meer ervaring, maar toch onvoldoende wat pas later bleek.
Lacherig van de drank en over mijn mislukking ging ik met een paar maats naar ‘huis’, een school. Onderweg werd er wat gestoeid en thuis, om me blijkbaar in te wrijven dat ik nog maar een jochie was, probeerden ze mijn broek uit te trekken, wat in adolescenten terminologie burgemeestermaken heette. Het was niet meer dan een stoeipartij, maar het voelt als een vernedering en als een nederlaag als ze daar inslagen. Een zinloze handeling, want twee maal per dag stonden we naakt met elkaar te mandiën (water scheppen uit een vat en over je heen gooien om je te wassen). Mijn eerste poging om te neuken was wel erg klungelig verlopen. Achteraf bleek de korporaal bij die vrouw een druiper te hebben opgelopen.
Wat had ik met vrouwen die bij me op schoot wilden? Een vrouw van een planter, mevrouw Deeleman, die als zangeres een recital gaf ‘voor onze jongens in de tropen’, zong voor de pauze aria’s uit opera’s, die ik pas later ben gaan waarderen en daarna hield ze het bij het wat lichtere genre: liefdes- en slaapliedjes. Blijkbaar schatte ze me jonger in dan ik was. Ze kroop bij me op schoot, me als decor gebruikend bij een van haar slaapliedjes. Het wond me niet op; integendeel ik had de pest in. Trauma’s heb ik er niet aan overgehouden. Al heeft de Nederlandse regering drie jaar van mijn jeugd in beslag genomen en belemmerd dat ik ook in seksueel opzicht in normale omstandigheden van jongen tot volwassene kon opgroeien. Spijt heb ik niet. Het kwam allemaal op zijn pootjes terecht. De tweede poging om met een vrouw te vrijen verliep minder klungelig. Het verdere verhaal over seks in de tropen hoeft niet verteld te worden. De meeste mensen hebben eenzelfde soort ervaring. Wat die geschiedenis me leerde? Dat vele wegen naar Rome leiden en dat het ideale beeld, van met een jonge lieve welgevormde vrouw een gezinnetje stichten, ook een ideaal beeld is. Mijn inzicht is verrijkt. Harm Menger uit Alkmaar schreef enige jaren geleden in De Volkskrant: ‘Onze kindskinderen zullen zich plaatsvervangend schamen voor de verkramptheid waarmee hun voorouders hun seksuele obsessies najoegen en maar niet konden begrijpen waarom de werkelijkheid zich niet aan hun illusie wilde aanpassen’. Er was seks onder de dienstplichtige militairen in de tropen. Natuurlijk en zoals overal in vele vormen. Nog steeds wordt er in mijn generatie niet of nauwelijks over seks gesproken, dat zijn ‘bedgeheimen’ en daar praat je niet over. Maar waarom zou je niet schrijven en praten over seks in Nederlands-Indië, als er over onze echte en vermeende wandaden wel wordt gesproken?
Nou?
Bovenstaande is gekopieerd van http://members.chello.nl/pscheele/seksindetropen.html. Waarom het hier verschijnt is me onduidelijk.
Rudy Kousbroek kennelijk nooit gelezen.
Dacht dat het over Hella Haase ging,i.v.m Er zo weinig terug te vinden is over,ned-indie.
Ook in de literatuur; En de onllangs over leden helle Haasse,daar een uitzondering op was..
En multatullie van max havelaar.
Wat de eerste betreft,heb ik weinig van haar gelezen;
maar de afgelopen dagen, veel op de radio lange ,interveiuws,met bkende/vrienden van haar.en ook in allen kranten.
En dat vond ik ook interessant,toch iets van te weten…ook i.v.m ..de onerwerpen en hoe ze die in haar schrijven benaderden.
Wat max havelaar betreft; ieder,zo zijn mening, er staan,mooie stukken in.
En bouwdewijn,de groot heet ook nog wat liedjes over ned-indie geschreven..
Met geschiedenis op school NOP; kwam niet eens voor..in de lessen of, geschiedenis boeken..(Alleeen wij als helden..en “goeden”?slachtoffer van bezetting en oorlog..( niet als dader..bezetter..etc..
maar daT is bekend.
En @ 20 KLASSE!
Ik dacht ook dat je gewoon JOUW mening gaf op een boek;,
ongeacht..of een ander die niet deelt..
Maar appelflapdrol, vond het interessanter..dan helle haase, multatullie en ned-lands indie, effe,…In jouw leven,te duiken..en die naar projectie in te vullen..
Met wel recht en reden mag joost weten.
Maar de reactie ; spledid…lik op stuk; kort en krachtig;
en terrecht..
Daarna kon ik de draad van dit draadje niet meer volgen.
Toch, hulde aan helle Haase,…
en de geschiwedenis van nesd-inie;
Wie weet we er ooit meer van leren..
Via overleveringen..ze zijn hier nog genoeg; de 2,3,4 generatie..
Indische autochtonen…oh neen;
dat zijn gewoon nederlanders natuurlijk.
Gelukkig maar;nu de rest nog…
Over..binnen en buiten de grenzen gespproken..
In terms of speak
Egoomane nederlandse scvhrijvers genoeg ja..
En dan daarvan multatuli,wel de meest leesbare,boeiendste.
Dat dode, schrijvers niet gelezen worden?
Dante goethe spinoza rilke aristoteles, en velen velen andere.
of bedoelde je..puur ned. dode schrijvers?
Haase, kreeg zoal;de geluiden nu;
Niet de credits,daar ze te bescheiden en genuanceerd was,,,
in haar boeken;En alles behalve egomaan”
Moest constant opboksen;tegen de grote, 3 halfgoden schrijversm
Hermans..en nog 2..Die ik vrergheten ben..
O ja mulisch..
Omdat ik vestdijk,mulisch hermans, etc geen zak aan vindt..
Oke de aanslag,de avonden; (o ja reve,was,de andere van de 3..”concurenten,van helle)
En dat boekenbal wereldje; en argante, ego strijdjes…de meeste ook moderne ned.schrijfers…in vertoeven en bezigen..is ook niet aan mij besteedt; zoals \
Grunbergen etc.
Vond bieshevel wel aardig,piet paaltjes, van vught,renee souitendijk,,
maarten het hart, zelfs..
En nog wel een aantal; maar van de allergrooste, in ned, vroeger en nu;
kon me werkelijk n iet boeien.
ben wel fan van spinoza; tijdsloos,en zijn tijdsgenoten tussen de 16 de, en 19 de eeuw.
De nederalndse taal, is t.o.v de meeste anderen; vrij arm..
En dat, lees je terug,..in diepte en kwaliteit..vind ik.
Maar goed,nu we het toch over verkrachting hebben..zoals 15..naar verwees,en ik afhaakte,daar de lettertjes door mekaar,heen..dwarelde
Toch het linkje van 16 wat duidelijker was..
Omtrent ONZE wan-mis-oorlogsmisdaden.
Is dat nog steeds taboe dan…?
Verkrachtingen in nederland? net als in frankrijk..?
Ben weeer helemaal wakker…
Dat was ik al..en heb me vermaakt,met zeer interessante stukken en topic lezen alhier…film trials,..van een thrilller, christen fundamentalsieten.
De zaak , rechtszaak van moordenaar..in afghanistan.
amerika etc..
Boeiend en fijn leesvoer.
maar nu we het toch over misdaden,verkrachting en taboe..
waar we niet over praten,singen,of schrijven..
Daylight isn there,breek de dag tik mijn eitje,,
Neen een douche,,en..ga daar eens even voor zitten.
Want zag, 1 topic…nog niet gelezen…
DANSE!..yes ido love,,,
OOk programmaas als so u can dancel;
en die jury; dezelfde als..die van michael jaqckson ..so u can dance;
Op zijn echte cheograaf en medewerker na..
Maar die andrer,engelstalige en die rus..
Ik kijk graag naar dansen,dansen maakt vrij..en verbindt;
Een mooie film ook, iets met eliot,een boksertje wat wilde dansen;
En de godganse dag..danste.
zag die, 10 jaar geleden in het vliegtuig..
Naar griekenland..
Waarna ik een maat; tot een nachtbergwandeling..meesleepte;
en de film maaar niet uit mijn hoofd kreeg,en na deed;alles dansend..
TOCH de grondlegger van DANS…
En het taboe…misdaad- verkrachting….mooi samen komt.
Het is zondag..de perfecte dag..een taboe,te doorbreken.
“it was a sunday,o what a black day;
u could say, that she was unable; intimidation,
..DANSEND een kraakhelder, taboe item..uitbeeldenl;
dat is art.
en hard work met ijzersterke dicipline..en beheersing,controle,
and more.
I do love dance too MUCH!
Just cant stop,moving..
Leuk topic op een christelijke vrije zondag,in het zonnetje!
In het wonderschone zeeland;wat wil een mens nog meer,in holland;natuur,werk sport muziek en danse..
everywhere..maakt het leven,meer dan leuk.
Wow..eitje erbij,kop kofiie,
heerlijk.
maar eerst effe douche…
I