De grenzen van Europa

Terwijl de stroom Libische bootvluchtelingen net wat begon op te drogen, slaagde een verslaggever van het Italiaanse weekblad l’Espresso er eind augustus in het opvang- en detentiecentrum op het eilandje Lampedusa heimelijk binnen te komen. Ondanks eerder toegezegde maatregelen van de Italiaanse overheid blijken de immigranten nog altijd onder erbarmelijke omstandigheden te verblijven op de drempel van Europa. De agenda van Berlusconi is immers gevuld met belangrijker zaken.

Het was niet de eerste keer dat de pers voet kon zetten in het omstreden centrum, hoewel de toegang voor hen streng verboden is.  Al in 2005 beschreven twee journalisten, die wisten binnen te komen in het kielzog van een delegatie van het Europees Parlement, de mensonterende situatie van nabij. Een jaar later liet een medewerker van l’Espresso zich vermomd als vluchteling in het kamp opsluiten en slaagde er zo opnieuw in ernstige humanitaire misstanden aan de kaak te stellen. Sindsdien is een aantal zaken verbeterd. Zo kunnen de vluchtelingen tegenwoordig worden bezocht door vertegenwoordigers van VN Vluchtelingenorganisatie UNHCR. In het artikel in l’Espresso van afgelopen weekend komen echter diverse nieuwe misstanden aan het licht.

Op de verschillende opvanglocaties van Lampedusa, dat ongeveer half zo groot is als Schiermonnikoog, bleken eind augustus zo’n 225 minderjarigen te zijn ingesloten, onder wie een aanzienlijk aantal kinderen jonger dan 13 jaar en zelfs baby’s en peuters, vaak zonder ouders. Een paar jaar geleden werden minderjarige vluchtelingen nog binnen enkele uren overgebracht naar andere centra, maar momenteel verblijven zij, soms zelfs wekenlang, tussen de vele honderden andere tijdelijke bewoners van het complex.

Op heimelijk gemaakte videobeelden is te zien dat de vluchtelingen dicht op elkaar slapen op matrassen van schuimrubber in donkere, nauwelijks afgewerkte ruimtes. De brandende Mediterraanse zon maakt zowel de binnen- als buitenruimtes overdag tot een oven. Het is dan ook niet verwonderlijk dat de spanningen in het kamp snel oplopen. In de afgelopen maanden waren er talloze kleine en grotere opstanden in en rond de opvang. Afgelopen donderdag nog wist een honderdtal Tunesische immigranten het centrum te ontvluchten om een paar kilometer verderop te protesteren tegen de omstandigheden van hun verblijf. Een oplossing lijkt intussen verder weg dan ooit.

In het immigrantenvraagstuk wordt de Italiaanse regering van meerdere kanten onder druk gezet. Enerzijds is er de binnenlandse politieke situatie. De separatistische coalitiepartij Lega Nord heeft haar belangrijke bijdrage aan de laatste verkiezingsoverwinning van Berlusconi’s Popolo della Libertà weten te verzilveren door een hard immigratiebeleid te eisen. Tegelijkertijd worden de communautaire buitengrenzen onder druk van (Noord-) Europese landen, bevreesd voor een toestroom van Afrikaanse vluchtelingen, verder afgesloten. De heilloze weg van gedwongen, grootschalige repatriëring, in 2004 in het geheim met Kadhafi overeengekomen, werd na een berisping door de UNHCR al snel gestaakt. En de stroom vluchtelingen die de kusten van Lampedusa bereikt houdt nog steeds onverminderd aan.

Wat in deze situatie in ieder geval niet helpt zijn populistische oplossingen. In maart, toen tienduizenden Tunesische vluchtelingen Lampedusa overstroomden, bracht Berlusconi een bezoek aan het eiland en beloofde de bewoners dat zij binnen 60 uur ‘vrij zouden zijn van immigranten’. Die deadline is bij lange na niet gehaald en de kans dat het alsnog gebeurt is buitengewoon klein. De prioriteiten zijn namelijk verlegd. De economische crisis, de persoonlijke vervolging om de vermeende seksuele contacten met de destijds minderjarige nachtclubdanseres Ruby en de onverklaarbare sommen geld die de premier betaalde aan een Zuid-Italiaanse zakenman trekken de aandacht weg van het eiland. Terwijl Berlusconi geen kans onbenut laat om zijn eigen hachje te redden, spelen zich aan de grens van zijn land, op de drempel van de Europese Unie, nog altijd mensonterende toestanden af. Vooralsnog lijkt Europa dat helaas te accepteren.