Het begon eind 2024 met een aanval van een conservatieve denktank die schrijvers van Wikipedia wilde vervolgen. Stukje bij beetje komt het mooiste medium dat internet heeft voortgebracht onder druk te staan van de gure wind van Washington. In Nederland valt het (nu) nog mee.
The Heritage Foundation, een conservatieve denktank, die met Project 2025 de beleidsblauwdruk voor de tweede termijn Trump produceerde, lanceerde de eerste een politieke aanval op Wikipedia, direct met een ongekende felheid. Ze wilde gezichtsherkenning en een database van gehackte gebruikersnamen en wachtwoorden gebruiken om bijdragers aan de online encyclopedie te identificeren en vervolgen.
De inhoudelijk beschuldiging luidde “antisemitisme”, een etiket dat vaak direct instemming oproept. Dat hangt samen met de weergave van de strijd in Gaza tussen Hamas en de regering-Netanyahu Israël, de oorlog in Gaza en de gevolgen daarvan.
Concreet: In juni 2024 verklaarde een panel van Wikipedia-redacteuren de Anti-Defamation League tot een onbetrouwbare bron van informatie over het conflict, waardoor de organisatie slechts beperkt kan worden geciteerd in Wikipedia-artikelen. En afgelopen najaar ontstond er verontwaardiging onder Joodse professoren in de VS en pro-Israël activisten over bewerkingen van Wikipedia's item zionisme met verwijzingen naar "kolonisatie".
Bij het lemma Zionism op de Engelstalige pagina staat een uitgebreide paragraaf Zionism and colonialism. In de discussie over dit onderwerp is een aanhoudende strijd zichtbaar. In het Nederlandse lemma Zionisme op Wikipedia komt het woord ‘kolonialisme’ in het geheel niet voor, wat ook opvallend is. In de Geschiedenis van dit onderwerp staat wel dat het bijdragen beveiligd (= beperkt) is vanwege “Voortdurend vandalisme”.
Nederlandse zorgen
The Heritage Foundation reageert niet op vragen over de actie tegen Wikipedia. Sandra Rientjes, sinds 2012 directeur van Wikimedia Nederland, reageert wel: “Het klimaat rond vrije kennis wordt zeker grimmiger. De Wikimedia Foundation besteedt al een paar jaar extra aandacht aan de online en fysieke veiligheid van Wikipediabewerkers, en dat zal niet snel minder worden.
Vanuit de Nederlandse gemeenschap heb ik nog geen signalen gekregen dat bewerkers worden lastiggevallen in verband met hun Wikipedia-activiteit.”
Druk en spanningen zijn euvels die volgens Rientjes niet exclusief van deze tijd zijn. In een artikel in Trouw van september 2024 maak ik melding van de lijst van beveiligde Nederlandse lemma’s die tijdelijk door een beperkte groep medewerkers bewerkt mag worden. De lijst groeide snel in 2024, met onderwerpen als Amazoneregenwoud, Antisemitisme, Chocozoen, Coöperatie Laatste Wil, Middel X, Joost Klein, Kanye West, Lewis Hamilton, Marco Borsato, Slavernij, Varkens, Thierry Baudet en Dick Schoof. Op de lijst stonden al de onderwerpen Adolf Hitler, Aids, Allah, Ajax, Feijenoord, Elon Musk, Geert Wilders, Mohammed, Albert Einstein en Anne Frank.
Elon Musk vindt Wikipedia gekleurd want onderhevig aan vooroordelen van redacteuren die hoger in de pikorde staan, schreef hij vorig jaar. Daarom is X democratischer volgens Musk. Nadat het lemma over hem met zijn vermeende Hitlergroet was aangevuld, twitterde hij in een reactie op een grafiek waaruit zou blijken dat op Wikipedia extreemrechts veel harder wordt aangepakt dan extreemlinks: “Stop het financieren van Wikipedia tot het evenwicht hersteld is!”
Genderoogpunt
Wikipedia is, ook in Nederland, juist afgelopen jaren met meer aandacht vanuit genderkwesties gaan werken, bijvoorbeeld met het Gendergap-project dat zich richt op meer diversiteit in het korps van auteurs van Wikipedia, en de selectie en inhoud van onderwerpen. Musk twitterde al: “Stop donating to Wokepedia”.
Dit staat in een artikel in The Atlantic van vorige week over de aanvallen van radicaal-rechts op Wikipedia in de VS. Afgelopen week speelde The Wikipedian daarop in met een opsomming van de recente aanvallen op Wikipedia. Vooral het in de ban doen van (rechtse) media als Breitbart en de Britse krant Daily Mail als betrouwbare bronnen heeft kwaad bloed gezet.
De aanval op Wikipedia doet terugdenken aan de jaren vijftig in de VS toen onder leiding van de Republikeinse politicus Joseph McCarthy een heksenjacht op gang kwam tegen (vermeende) communisten in de VS en media die als links werden gezien.
De “flood the zone with shit” strategie van Steve Bannon om media te overspoelen met onzin om verwarring te zaaien, staat in stil en schril contrast met de principes van Wikipedia. Maar de gure wind kan de principes van de encyclopedie op de proef stellen, net als bij de wetenschap die over een breed front wordt aangevallen
[eerder gepubliceerd op Netkwesties]
