Bril in evenwicht

‘Het was niet makkelijk met Martin te leven, ik zou het niemand aanraden’, zegt Anneke Stehouwer, weduwe van schrijver Martin Bril, in een interview met NRC Handelsblad. Ze bundelde een selectie van zijn columns, aangevuld met brieven, e-mails en gedichten in Het evenwicht, ineens kanker. Zeker voor hen die ook nieuwsgierig zijn naar de perceptie van weduwe Bril is het boek zeer de moeite waard. Zij is per slot van rekening degene die een keuze heeft gemaakt uit al zijn stukken, en blijkbaar de lezer de soms zware spanningen in hun relatie niet wilde onthouden.

‘Ik heb eerder kanker gehad, was technisch genezen, maar nu is the bitch terug, en erger. Dat zet onze relatie onder zware spanning. Aan mijn kant voelt het bijvoorbeeld alsof ik mijn leven letterlijk heb verkankerd met mijn egocentrische levensstijl van drankzucht, onschuldige vrouwenjacht (jacht naar aanbidding en fans) en oeverloze werklust. Aan haar kant is er het diepgewortelde idee dat ze de constant bedrogen vrouw is. Zelf nu ik ziek ben, slaag ik erin mijn gelukkige momenten zonder haar door te brengen.’

De e-mail naar hun relatiecoach is ontluisterend. Dat Bril geen lieverdje was, wisten we allemaal. Deze paar zinnen lijken de kern te raken, het evenwicht precies te omschrijven. Het evenwicht tussen privé en publiek. Anneke Stehouwer maakt, door toevoeging van deze e-mail, in ieder geval duidelijk dat Bril niet enkel de leuke, grappige schrijver was zoals dat misschien naar de buitenwereld overkomt, maar ook een mens van vlees en bloed, inclusief problemen. Het evenwicht beschrijft het leven met kanker indringend en ernstig. Soms melancholiek. Vaker met humor, zoals in het onderstaand fragment te lezen is.

Telefoon.
‘Hé hallo! Ik hoor dat het heel slecht met je gaat!’
‘Hé hallo!’ Paul.
‘Ja Paul hier, Paul, je oude buurman. Zeg, ik hoor dat het heel slecht met je gaat.’
‘Nou, eh…’
‘Ik heb een gitaar gekocht. Een Rickenbacker. Ik zit de hele dag te oefenen. Te gek joh. Volgende week speel ik in het Vondelpark.’
‘Te gek Paul’
‘Ja, te gek hè. Zeg, ik hoor dat het slecht met je gaat…’
‘Ach… Hoe gaat het jou? Hoe is het met de kleine?’
‘Ongelooflijk, zoals een kleinkind je leven verrijkt. Ze kan al bijna gitaarspelen.’

Toch is de humor in Het evenwicht veelal ondergeschikt geraakt aan de ernst van het boek. Niet zo gek ook, gezien het een zoektocht betreft naar de vraag hoe nu verder te leven met een levensbedreigende ziekte. Kenmerkend voor zijn stukken is het optimisme – ‘ALLES KOMT GOED OUWE JONGEN, DON’T WORRY’ – waarmee hij vrienden, bekenden en artsen schrijft. Echter valt er ook een hoop angst te bespeuren: ‘De strijd is in volle gang, maar of hij winbaar is – ik weet het niet. Het is somberen geblazen dus, en werken. En dan weer vrolijk.’

De e-mails en brieven in het boek zijn naar mijn mening een waardevolle toevoeging, ondanks dat ze misschien door Bril niet waren bedoeld voor publicatie. De lezer krijgt op deze manier een goed beeld van hoe Bril, en daarmee zijn vrouw, de laatste jaren van zijn leven heeft beleefd. Een punt van kritiek is dat het boek een hoop herhaling bevat; veel zwaarmoedige e-mails die misschien niet allen gepubliceerd hadden hoeven worden. Het past in mijn optiek niet bij de vrolijke fatalist Bril, zoals hij zichzelf in het boek omschrijft.

Het evenwicht is een ontroerend, aangrijpend verhaal over een populair columnist die zijn ziekte te lijf ging zoals een schrijver dat doet: met zijn pen.

Bestel Het evenwicht.

Uitgeverij Prometheus
321 pagina’s