Vraag zonder antwoord na de algemene beschouwingen van vorige week: waar is deze coalitie op uit? Welke ‘bruggen’ worden er eigenlijk gebouwd? Valt er een samenleving te schetsen, die deze coalitie nastreeft? Natuurlijk, het gaat na troonrede en begroting vooral over geld, dus een zeker “economisme” is nog wel acceptabel. Maar als je verder kijkt?
De kwaliteit van onze samenleving heeft ook een immateriële kant, zo liet Rutte de Koning verklaren: ons maatschappelijk kapitaal zit ook in de integriteit van ons bestuur, de kwaliteit van onze regels en wetten en de beperking van het eigen belang. Het is bijna schuldbewust, maar toch vooral oppervlakkig. Wat drijft de Haagse dames en heren? Ik kom er niet uit.
Angst
De rode draad lijkt angst. We zijn bang voor terroristen, voor Poetin, voor teveel vluchtelingen, gemengd met halfgare jihadisten, we vrezen de toestand in Jemen, Syrië, Mali, Oekraïne. Dus moet de AIVD er geld bij, zoals Steeph in deze kolommen liet zien, dus moet er weer geïnvesteerd worden in het leger, want onze piloten zijn prima, maar de aftandse F-16’s vormen wel een heel dun lijntje tegen de barbaren van de IS. En van de begroting van Veiligheid en Justitie deugt niks. Tja…
Angst is de ultieme vorm van sociale controle. De politiek in de V.S. lijkt gefundeerd op angst: zie de rampenfilms, zie de “war against terror”, of de speech van Powell over de massa vernietigingswapens van Saddam, die hij op de foto had, maar die toch niet aanwezig bleken. Die angst leidde tot de destabilisatie in het Midden Oosten, die ons nu met de stromen vluchtelingen confronteert. Misschien moet Dick Cheney, nog eens worden bevraagd over zijn visie op de heilzame effecten van zijn beleid.
Ons spreekwoord zegt dat angst een slechte raadgever is, maar het lijkt een motor in deze coalitie. Maar worden de liberalen door de socialisten opgeduwd om vrijheid te offeren op het hakblok van de veiligheid, die de staat levert? Neen, dat niet: de VVD is zelf van strenger straffen, meer blauw op straat, meer AIVD, een beetje extra geld voor het leger.
Veiligheid
De zogenaamde botsing tussen vrijheid en veiligheid is een hersenschim. Er is geen vrijheid, als die niet wordt geborgd door een sterke staat. En andersom ook: alleen een staat van vrije burgers, kan hen die gewenste veiligheid bieden.
Het is een inzicht en opdracht van Popper. Het is geen gangbare denker voor sociaal-democraten, maar het zou mij een accent hebben geleken dat Samsom had kunnen plaatsen bij alle angsten, die ons politieke sentiment sturen. Je had die 100 miljoen voor de AIVD tenslotte ook in de zorg kunnen stoppen: over-reactie op warhoofden in treinen kost ons genoeg, maar warhoofden zijn niet te vermijden, net zo min als de eenzame wolf, die zich eens zal manifesteren.
Kortom, waar is de ruimte voor de vrije burgers? Felix Rottenberg, vrije burger, had kritische woorden voor Samsom en voor Dijsselbloem. Toen dat keet gaf, noemde hij ze wel “heel bekwaam”, naar het voorbeeld van Wim Kan, maar dat hielp niet meer. Exit Felix, of hij nu gelijk had of niet.
Politieke kramp
In het debat vond een veelzeggend incidentje tussen Samsom en Roemer plaats. Roemer nam Rutte de maat over centen en procenten: een paar euro koopkracht voor de minima en duizenden extra als je al twee ton had, dat kun je toch niet evenwichtig noemen? Rutte kwam daar wel uit, maar werd ineens geholpen door Samsom. Als de SP zijn zin kreeg met een lager BTW tarief, dan zou de Porsche Panamera ineens duizenden goedkoper zijn, terwijl echt nodige koopwaar slechts euro’s in prijs zouden dalen. Dus was de SP het kabinet rechts aan het inhalen, zo snierde Samsom. Roemer vond het geen leuke interventie van zijn linkse broeder. Rutte zag het spinnend aan.
Wat had Roemer gezegd kunnen hebben tegen Samsom?
“Mevrouw de voorzitter, ik zie collega Samsom als een van de slimsten uit deze kamer. Maar de gedachte dat alle minima het aanschaffen van een Porsche als ideaal zien, kan ik niet volgen. Bij het mensbeeld van een VVD-er past dat misschien wel. De heer Samsom lijkt wat in de war door de intimiteit, die hij al jaren moet opbrengen met het denken van de VVD.
Het is een politiek onzindelijke vergelijking en hij is logisch krom. Bij onze linkse aanhang is een Porsche geen ultieme lotsbestemming; de bezwaren daartegen hoef ik niet op te sommen, al is de techniek en de vormgeving nog zo prachtig. De vergelijking van een koopkrachtbeeld met de prijseffecten van een BTW verlaging is zo krom als een hoepel. Het eerste gaat over inkomensbeleid, het tweede over prijseffecten van tarieven. Dat die tarieven eenvoudig moeten zijn, kan ik niet helpen”.
Sociaal-democratische angst
Waar staan de coalitiegenoten voor? Tony Judt sprak in zijn laatste college in 2009 vooral over de vorm, over het ‘discursieve’ probleem: we kunnen niet goed meer met elkaar praten over wat ons bezielt. Hij schreef het op in een boekje: “Ill fares the land”, (2010) Het gedicht waar de titel aan ontleend is, kon het motto van Emiel Roemer zijn.
Een zin in zijn tekst begreep ik niet: “Als de sociaal-democratie een toekomst heeft, dan als een sociaal-democratie van de angst.” (p. 221) Natuurlijk, de verdiensten van de sociaal democratie zitten in het onder controle krijgen van de gevaren van het alledaagse bestaan: werkloosheid, ziekte, invaliditeit, ouderdom, rechteloosheid, ongelijkheid. Maar bedoelde hij dat?
In een gereviseerde tekst in een essaybundel staat: “If social democracy has a future, it will be as a social democracy of fear.” (When the facts change, p. 336) Het blijft een wonderlijke formulering. Maar de historicus zegt dat we niet langer in het optimisme van vooruitgang moeten zwelgen, want onzekerheid is ons deel geworden. Gebrekkige verbeteringen van onbevredigende omstandigheden is het beste waarop we kunnen hopen en waarschijnlijk moeten we ook niet naar meer streven.
Liberale angst
De troonrede meldde veel om bang voor te zijn. De lichtzinnigheid van de financiële wereld zat daar niet bij. Toch is die lichtzinnigheid de voeding van veel van onze onzekerheid en de crisis: het beeld van Joris Luyendijk van een vliegtuig in nood, maar met een onbemande cockpit. De werkelijkheid overtrof die fantasie nog: de tweede vlieger van Germanwings, die zich opsloot in de cockpit en het leven van hemzelf en 150 passagiers met opzet beëindigde.
Misschien zou er ook een “liberalism of fear” moeten zijn? Zouden VVD en PvdA een gezamenlijke koers kunnen vinden, bij het reguleren van de financiële wereld tot een beheerste en gematigde marktwerking, bij het scheppen van een staat van echt vrije burgers die zelf de grenzen van inbreuken op hun vrijheid bepalen en de mate waarin zij veilig willen zijn?
Het incidentje tussen Roemer en Samsom illustreert de kramp, die de politieke breinen beheerst. Maar misschien moeten VVD en PvdA niet elkaar wat gunnen, maar wat meer naar elkaar luisteren. Het laat mij niet los. Echt populair zijn ze niet, maar Wilders is geen alternatief. Waar zijn de politieke denkers?
Reacties (17)
Griezelige opsomming!
Wat me echter het meeste trof:
Je moet maar durven als VVD-er ;-)
De enige terechte angst is angst voor de angst.
Het is het volk zelf wat zich bang laat maken.
En nu gaan we al een hele ontzettingsmacht op een verwarde treinpassagier uit Tunesie sturen. Want ja…het kan….
En als er een aanslag komt in Nederland dan zeggen de PVV-achtigen: zie je wel! En dan doet de angst (en Wilders) er weer een schepje boven op.
O ja. Ik slaap prima. Dank u.
de heerschappij van de angst kan ik helemaal beamen.
Maar over het BTW incident, daarbij heeft Samson ( los van wat ik verder van hem vind) gelijk.
Een BTW verlaging bevoordeeld opnieuw de rijken, BTW is de meest rechtvaardige belasting, want degene die meer consumeert betaald meer en degene die minder consumeert betaald minder.
De SP blijft dus hangen in het voorbijgestreefde “koopkracht”ideaal dat de minima aanspreekt en de groei moet bevorderen.
Vanuit een groen standpunt moet er juist minder geconsumeerd worden om de aarde te redden en is verder groei niet wenselijk.
Wat wel wenselijk is dat economisme meer ondergeschikt wordt aan welzijnsdenken, wat niet af te meten valt aan koopkracht, wel aan zorgkwaliteit en aan onderwijskwalitiet om maar wat te noemen.
@3: “BTW is de meest rechtvaardige belasting, want degene die meer consumeert betaald meer en degene die minder consumeert betaald minder.”
Wat maakt dat rechtvaardig? Een bepaalde hoeveelheid consumptie is niet te vermijden (je hebt eten, drinken, kleding en onderdak nodig en je bent wettelijk verplicht om een ID en een aantal verzekeringen te kopen). Als je inkomen laag is, neemt de BTW op onvermijdbare aankopen vaak een veel groter deel van dat inkomen in dan als je inkomen hoog is. Hoezo is dat rechtvaardig? Daaruit blijkt ook wel het ongelijk van Samsom, immers een paar euro vooruitgang voor de minima is voor hen een wezenlijke belastingverlichting, waar twee keer modaal en hoger er niets van zal merken (los van de vraag of die überhaupt veel zullen geven om het Nederlandse BTW-tarief, aangezien ze een aanzienlijk groter deel van hun inkomen in het buitenland uitgeven en dus veel minder te maken hebben met de Nederlandse BTW).
@4
Daarom is er ook hoog en laag tarief….
Juist. Eten en drinken en zo. Hoewel je natuurlijk kan twisten over wat onvermijdelijk is.
@4:
Dat de meer vermogende meer uitwegen vinden om aan hun verantwoordelijkheid t.o.v. de staatskas te ontsnappen is zondermeer waar.
Maar Wat Btw betreft is het puur cijfermatig toch duidlijk:
Je hebt bijvoorbeeld iemand met een minimum, werkeloosheids of bijstandsuitkering? Die geeft honderd procent van zijn inkomen uit aan levensnoodzakelijkheden. Het gaat over( om het makkelijk te maken) 1000€ per maand daar tegenover staat iemand met een inkomen van pak weg 5000€/maand die zal geen 100% van zijn inkomen opverteren maar toch wel pakweg 4000€ per maand. Neem van die uitgaven een % , dat maakt dat de bijdrage aan de staatskas van die grootverdiener 4x zo groot als die van de kleinverdiener.
Als je daar een percentje af haalt geef je aan die grootverdiener 4x zoveel als aan die kleinverdiener, ten koste van de staatskas, dat moet dan weer ergens wegbezuinigd worden en raad eens waar?
Als je een rechtvaardigere belasting wil verwezenlijken is BTW-verlaging niet de manier.
@6: “raad eens waar?”
Een hogere inkomstenbelasting vanaf €1000 natuurlijk. Daarmee heeft degene met €1000 meer te besteden (want BTW-verlaging), zonder dat de staat inkomsten misloopt. Dus ik zeg BTW verlagen, inkomstenbelasting omhoog, dat is dé manier om een rechtvaardigere belasting te realiseren. Voor de duidelijkheid: Elke cent belasting die je laat betalen door iemand met een uitkering is totaal mesjogge, omdat je diezelfde cent namelijk weer in de uitkering terug moet geven, inclusief overbodige administratie.
De PvdA is de weg kwijt. Geen idee wat die nog willen.
De VVD gebruikt ondertussen angst om meer zetels en macht te krijgen om het grootkapitaal ons land te laten plunderen. (Halbe Zijlstra verdedigde TTIP bij de algemene beschouwingen nogmaals).
Ook vandaag een tenenkrommend stuk op BNR dat we Schiphol vooral zoveel mogelijk ruimte moesten geven om te “ondernemen” volgens de VVD. http://www.bnr.nl/nieuws/617924-1509/vvd-wil-minder-beperkingen-voor-schiphol Alsof de vliegindustrie hier niets te zeggen heeft… Moest even denken aan Camiel Eurlings die zo overduidelijk gekocht is door Schiphol en KLM.
@0, kun je ALSJEBLIEFT stoppen met de VVD liberaal te noemen?
Met uw aller commentaar valt wel te leven, maar ik had ook een politieke boodschap. Ik ben ook bang voor angst, maar vroeg me af of die angst niet zo algemeen was dat het een grondslag kon zijn voor echte toenadering tussen VVD en PvdA?
Als iedereen het einde van de PvdA aankondigt en het doortrapte elitisme van de VVD hekelt, ga ik juist weer iets in die coalitie zien. Dat iedereen een beetje meedoet aan dat economistische gezwatel stelt mij wat teleur.
Ik verzon het begrip “liberalism of fear”, maar Judith Shklar schreef al decennia geleden een boeiend verhaal over de rol van wreedheid in het politieke denken.
Ik kijk naar de opstelling van de Hongaren en verheug mij over de mildheid van het Duitse politieke systeem. Het zal best dat Frau merkel zich vergist heeft, maar wat een mooie blunder.
“Don’t be afraid of your fears. They’re not there to scare you. They’re there to let you know that something is worth it.”
― C. JoyBell C.
http://www.goodreads.com/quotes/tag/fears
Het is vaak makkelijker om angst bij anderen aan de wijzen dat je eigen angst.
Ben ik als PVV-stemmer bang voor moslims? Ik geloof oprecht dat ik dat niet ben. Wel is er een zeker gemis aan de gunfactor naar hen toe, maar dat toch wat anders dan angst.
Ik proef bij TvD vooral angst voor populisme. En de dynamiek van de samenleving van na 2000.
Dit is een leuke. De PVV cultiveert de angst en wakkert die aan. Maar de PVV-stemmer gelooft oprecht dat hij niet bang is voor moslims.
Prachtig. Ik geloof oprecht dat als VVD en PvDA de handel van de PVV oppakken, n.l. de angst, dat er dan een coalitie in zit die steviger is dan het huidige kaartenhuis.
Angst voor de PVV heb ik, geloof ik oprecht, niet. Voor de dynamiek van de samenleving evenmin. Als je de dynamiek van de samenleving omhelst, zeg je dat de samenleving zo moet zijn als hij nu is. Dat mag, maar het lijkt me een rechts-conservatief standpunt. Ik heb meer met gekken, die oordelen en willen veranderen.
@9, een topic lang volhouden zonder je aanmatigend uit te laten over je publiek is toch niet eenvoudig blijkt maar weer:
…wie gezwatel oogst zal gezwatel zaaien.
Heb je je lidmaatschap van de PvdA eigenlijk al opgezegd?
@TvD: “De PVV cultiveert de angst en wakkert die aan.”
Voor veel mensen werkt het juist tegenovergesteld. Tallozen voelen zich vertegenwoordigd door Wilders en doordat “hun” geluid gehoord wordt, nemen angst en zorgen juist af.
@13: tja, Inca, wat is dit nu? Oogst ik gezwatel, zaai ik het? Het stuk ging over het roven van de handel van de PVV, de angst voor van alles en nog wat, vooral moslims. In boosaardige spot schrijf ik een verhaal over angst als cement voor een coalitie, die weinig steun heeft. Iedereen heeft het over de bijzaken, maar niemand over de kern.
Behalve Alt.Johan: hij is niet bang voor moslims, gelooft hij oprecht.
“Wel is er een zeker gemis in de gunfactor naar hen toe, maar dat is toch iets anders dan angst.”
Je mag het aanmatigend of denigrerend noemen, maar ik begrijp daar geen snars van.
@14: dat is helder. Ik heb begrepen dat mensen de behoefte daar aan hebben. Alleen is de wereld groter dan PVV stemmers: die anderen voelen zich bezorgd en angstig.
Wil je weten hoe erg dat is: wip eens met een onduidelijke tas de trein in en sluit je op in het toilet. Vermoedelijk slaag je er in het treinverkeer totaal te ontregelen en ben je mazzelaar als je een gestresst A.T. overleeft.
@15, er blijkt vrij regelmatig een kloof te zitten tussen wat je wilt schrijven en hoe mensen het lezen. Dan kun je wel elke keer teleurgesteld zijn in de kwaliteit van je lezers maar er zou, puur theoretisch uiteraard, ook de mogelijkheid kunnen zijn dat wat je schrijft gewoon niet goed uit de verf komt en niet overbrengt wat je denkt dat het over zou moeten brengen.
(Overigens, het moest natuurlijk zijn, ‘wie gezwatel zaait zal gezwatel oogsten’. Dat zag ik pas nadat ik niet meer kon wijzigen.)
Jij krijgt reacties die op z’n minst gedeeltelijk het niveau reflecteren van wat jij schrijft. En als je nu nog rustig beweert dat je er niet uitkomt wat de ‘Haagse dames en heren beweegt’ en met droge ogen pleit voor meer toenadering tussen PvdA en VVD dan zijn wat mij betreft de bronnen voor een behoorlijk gesprek bv al wel opgedroogd – en datzelfde geldt volgens mij voor het redelijkere deel van de Sargasso-reaganten. Zelfs dan proberen mensen het nog, en je had daar je eigen idee van luisteren en aansluiting kunnen proberen (zeker bij #8) maar in plaats daarvan wijs je de reacties af.
Tsja.
Ik verwacht dan ook dat er nog vele momenten komen waarin je teleurgesteld zult zijn in de Sargassers omdat zij de evident belangrijke punten van jouw stukjes niet op waarde weten te schatten en van een waardige reactie zullen voorzien.
@TvD: Als mensen bezorgd en angstig worden omdat wij ons geluid laten horen dan is dat een probleem. Zulke mensen behoren gerust gesteld te worden, maar tegelijkertijd betekent dat niet dat wij ons niet zouden kunnen uiten.
Ik ken één vrouw die heeft gezegd dat ze bang was voor Wilders. Wij hebben een zakelijke relatie en ik heb toen niets gezegd over dat ik Wilders stemde. Misschien had ik dat toch moeten doen en haar geruststellen.