Verkiezingen zijn hoogtepunten in een democratie. Daarom is het in verkiezingstijd extra belangrijk om de vrijheid van meningsuiting alle ruimte te geven. Ondemocratische regimes herken je bij uitstek aan de inperking van de uitingsvrijheid in de periode voorafgaande aan de verkiezingen. Het is dan ook niet verbazingwekkend dat in Wit-Rusland een paar weken voor de verkiezingen de persvrijheid en de internetvrijheid heviger dan ooit onder druk staan. Websites van de oppositie zijn geblokkeerd door providers. De centrale kiescommissie censureert toespraken van kandidaten in tv-uitzendingen. Vertegenwoordigers van oppositiegroepen worden gearresteerd en gevangen gezet op beschuldiging van opruiing.
Maar het is vechten tegen de bierkaai. Loekasjenko kan de oude media, kranten, radio en televisie controleren. Hij kan proberen vat te krijgen op het internet. Maar net als in andere dictatoriaal geregeerde landen (China, Arabische wereld) gaat de mediarevolutie door en vechten bloggers en twitteraars zich vrij.
De ludieke actie van een Zweeds bedrijf dat in Wit-Rusland teddybeertjes dropte met een anti-regeringsgezinde boodschap kon door de autoriteiten niet meer verzwegen worden toen blogger Anton Surapin foto’s van de actie op zijn blog had gezet. Hij werd gearresteerd en meer dan een maand zonder proces vastgehouden. Maar iedereen is op de hoogte en Surapin krijgt voor zijn zaak steun van Reporters sans Frontières.
Foto’s van een andere blogger, Mikhail Pashkevich, hebben een diplomatieke rel veroorzaakt. Hij publiceerde op zijn Facebookpagina foto’s van de verdreven president van een andere autoritaire ex-Sovjetstaat, Kirgizië, Kurmanbek Bakiyev en zijn broer, verdacht van moord op een hoge ambtenaar. Kirgizië eiste meteen hun uitlevering, de ambassadeur werd teruggeroepen. Zowel het Wit-Russische als het Kirgizische regiem werd door de affaire te kijk gezet voor de gemeenschap van ‘netizens’ in beide landen. Zo’n affaire zou, zeker in autoritair geregeerde landen, voorheen in het geheim geregeld worden. Maar nu is er voortdurend het risico van inmenging door kritische burgers die alles razendsnel via nieuwe media verspreiden.
Steun voor de bloggers en journalisten van organisaties als Reporters sans Frontières is in landen als Wit-Rusland van groot belang. Op hun lijst van Vijanden van het het Internet staat Wit-Rusland als enige Europese staat. Maar RSF ziet ook in de georganiseerde misdaad in Italië een grote bedreiging van de persvrijheid.
De lijst van incidenten waarbij de persvrijheid in het geding vermeldt over de afgelopen paar maanden vrijwel alleen Oostbloklanden. Het meest recente bericht (13 september) betreft Turkije waar 36 Koerdische journalisten nog twee maanden gevangen gehouden voordat hun proces begint. Na de dubieuze afhandeling van de zaak tegen de moordenaar van Hrant Dink wordt dit opnieuw een bron van onrust onder vrijheidlievende Turken die net als hun buren in het Midden-Oosten schoon genoeg hebben van het optreden van hun autoritaire leiders.
Spannend wordt het ook in Rusland. Het proces tegen Pussy Riot heeft veel losgemaakt. Zelfs bij de regering. Premier Dmitri Medvedev is volgens een bericht in de NRC van mening dat de drie veroordeelde leden van de punkband Pussy Riot moeten worden vrijgelaten. Een langere gevangenisstraf voor de bandleden zou “onproductief” zijn.
De wereldwijde steun voor de band was ondenkbaar zonder de nieuwe media die ook de Russische oppositie volop gebruikt. De pogingen van de Russische autoriteiten om in hun land de media aan banden te leggen zijn tot mislukken gedoemd. Zeker als ze zich dan ook nog belachelijk maken met een verbod op de Simpsons.
Reacties (2)
Ondanks dat Assange z’n toevlucht moest nemen in een Z Amerikaanse ambassade meent hier toch nog iemand de vrijheid van meningsuiting buiten het westen aan de kaak te moeten stellen.
Mocht Assange in de VS klauwen geraken dan loopt hij een goede kans ter dood gebracht te worden.
De bekende splinter en de balk.
Vreemde reactie. Waarom zou je over Oost-Europa moeten zwijgen als de VS niet deugen? Deze bijdrage beperkt zich zoals aangegeven tot Europese landen. Inmiddels zijn overigens vele Oost-Europese landen al een heel eind in de “westerse” sfeer geïntegreerd, dus bij dat “buiten het westen” zou ik ook een vraagteken willen zetten.