OPINIE - Er gaan dagen, ja weken voorbij zonder dat ik denk aan Willem van Oranje. Er gaan weken, ja maanden voorbij zonder dat ik op bezoek ga in Dordrecht. Maar gisteren ging ik er bij iemand op de koffie en in de tuin kwam ter sprake dat de stad een monument zou oprichten voor Willem van Oranje. “Dat is gek,” zei ik, “Ik wist niet dat die iets met Dordrecht had te maken.”
Daarop liep mijn gastheer leeg. Dat zijn stad nou net géén Oranje-stad was. Dat Dordt niets méér met Willem de Zwijger had te maken dan met de meeste treinreizigers, voor wie de stad immers ook weinig meer is dan een tussenstop op weg van Rotterdam naar Brabant. Dat Willem van Oranje weleens op doorreis in Dordt was geweest maar er verder weinig te doen had gehad. Ik probeerde nog een grapje maar het zat mijn gastheer merkbaar dwars dat zijn stad zou worden ontsierd met een monumentale tang op een varken.
Even later ging ik met een bevriend echtpaar lunchen en terwijl we naar een restaurant wandelden, kwam opnieuw het standbeeld voor Willem van Oranje ter sprake. Raar, vonden ze. Net als mijn eerdere gastheer wezen ze erop dat Dordt traditioneel weinig van de Oranjes moest hebben. Dit was de stad van de gebroeders De Witt. We konden wel even langs hun monument wandelen.
Monument voor de Gebroeders De Witt, Dordrecht
U ziet het hierboven. Als u goed kijkt, ziet u dat er bloemen liggen aan de voeten van de twee mannen. “Twee weken geleden was er een herdenking”, legde mijn gastvrouw uit, “en die was behoorlijk druk bezocht, veel drukker dan ze hadden verwacht.”
Je bent nog geen anderhalf uur van huis en je bent in een andere wereld. Ik had van de monumentale strijd om Dordts verleden, die de plaatselijke gemoederen blijkbaar hoog deed oplopen, weinig meegekregen. Al was ik er niet helemaal mee onbekend: ik herinnerde me namelijk dat mijn collega Henk ’t Jong, historicus in Dordrecht, er onlangs een blogstukje aan had gewijd. U vindt het hier. Willem de Zwijger is in Dordrecht weleens voor een beleefdheidsbezoekje langsgekomen, schrijft ’t Jong, en is er één keer wat langer geweest. Dat is het.
De reden om desondanks een standbeeld in Dordrecht op te richten voor Willem van Oranje lijkt te zijn dat de Staten van Holland hier in 1572 samenkwamen. Dat is een vrij bekende vergadering geweest, maar Willem de Zwijger was er niet bij aanwezig. Dat bij de vergadering iets is besloten over de verdediging van de gewetensvrijheid, zoals Herman Pleij beweert, is pure geschiedvervalsing, zoals ’t Jong al eens eerder uitlegde.
Straks zitten we in de stad van Jan en Kees de Witt met een standbeeld van de Zwijger opgescheept. De man die hier in de 16e eeuw een paar keer heeft gegeten, overnacht en een kerkdienst of wat heeft bijgewoond. Wat wordt de volgende plaats waar een beeld wordt neergeplempt? Moerdijk, omdat ze daar het Hollands Diep moesten overvaren? Rotterdam omdat je daar onderweg naar Den Haag ook soms moest overnachten? Ik noem maar wat.
Standbeelden en andere monumenten liggen de laatste tijd wat gevoelig. Moet dat beeld voor J.P. Coen in Hoorn weg? Ik heb er geen echte mening over. Er is iets voor te zeggen beelden te laten staan; er is iets voor te zeggen ze weg te halen; er is iets te zeggen voor een aanpassing; er is iets voor te zeggen om het een te laten staan en het ander weg te halen. Maar waar in elk geval niets voor valt te zeggen, is een standbeeld zonder functie dat iets herdenkt dat niet is gebeurd en waar de bevolking geen zin in heeft.
Reacties (8)
Die standbeeldendiscussie komt op dit moment overwaaien vanuit de VS, waar veel standbeelden zijn opgericht van mensen die specifiek voor slavernij vochten. Dat die standbeelden weg moeten lijkt me alleszins redelijk. Zeker ook omdat als je naar de geschiedenis kijkt, ze vaak pas decennia later op hun sokkel zijn gezet, juist om een signaal af te geven dat men tegen gelijke rechten was voor zwart en wit.
Als je gaat kijken naar de confederate flag, die werd pas medio vorige eeuw mainstream, en ook daar vooral tegen de burgerrechtenbeweging.
Door het gebruik van deze symbolen hebben ze een extra lading gekregen die verwijderen rechtvaardigt.
De Nederlandse situatie is wel wat anders. Anders dan in de VS hebben we geen slavernijverleden. En dan bedoel ik als onderdeel van onze identiteit. Natuurlijk stonden we aan de verkeerde kant van de historie qua slavenhandel, maar slaven zijn nooit een integraal onderdeel geweest van onze maatschappij. De standbeelden die wij geplaatst hebben zijn over het algemeen niet specifiek opgericht om slavernij of andere misdaden tegen de menselijkheid “te vieren”.
Ik zeg daarmee niet dat we hier niet kritisch kunnen kijken naar individuele standbeelden, maar om de situatie nou gelijk te schakelen aan de VS gaat me wat ver.
@0 Hoor hoor top! Richt de barricaden op!
Ik zie een parallel: In 1927 heeft Koningin Wilhelmina (met Henk en Juul) in Geleen de Staatsmijn Maurits bezocht en haar standbeeld dat in 1958 door haar dochter werd onthuld hebben ze sindsdien ook alle hoeken van de Markt laten zien. Blijkbaar weten ze ook in de ‘Waereldsjad’ niet waarheen ermee.
@3: men vinde een heuvel met uitzicht op het westen.
Parkeerplaats, dat standbeeld naast een oud Fokker vliegtuig = kinderopenluchtmuseum voorzien van fikse luidsprekers met klassieke muziek, plus chipkaartautomaten met konijnenvoer voor de lekkere trek.
@1: Ik ben er ook niet gelukkig mee dat er nu discussies zijn over de beelden van De Ruyter en J.P. Coen (opnieuw). De in Hoorn gekozen oplossing (uitleg bij het standbeeld) of de oplossing die in Amsterdam is gekozen voor het Van Heutsz-monument (aanpassing), lijken mij neutraler dan de oproep de beelden weg te halen.
Ondertussen baart het me wel zorgen hoe makkelijk we Angelsaksische discussies hierheen importeren. Als Thiery Baudet het heeft over “de natie staat” geeft hij aan dat hij zich beperkt tot de Engelse literatuur en onze eigen Nederlandse discussies over dat onderwerp niet kent: het heet hier “nationale staat”. Ik kan nu een grap maken dat Baudet een oikofoob is, maar het is wel een probleem dat hij een probleem importeert dat hier nooit heeft bestaan.
@5: Oneens. Baudet haalt heikele punten naar boven in de controverse EU & deelnemende landen. Aan de overkant is dat reeds geregeld via nationale versus federale wetgeving en handhaving.
De zaak van het standbeeld van WvO in Dordrecht speelt al sinds 2016 en heeft niets met wat er in Charlottesville plaatsvond te maken. De club die deze dingen plaatst is overigens al sinds 1989 bezig. Lees mijn blog hierover: http://apudthuredrech.nl/?p=897
@4: Die Fokker vervangen door een DAF die in Born (thans ook in dezelfde gemeente) werd gemaakt; vertier en spijzen worden reeds verzorgd door de diverse evenementen die aldaar net niet genoeg van de grond willen komen. ;)
Standbeelden zomaar weghalen kan een ontkenning van de geschiedenis zijn (al denk ik dat we met WO2-monumenten nu wel oververzadigd zijn, bij sommigen past wel een plaquette erbij waarop vermeld wordt dat we dezelfde misstap na ’45 nog een paar keer hebben gemaakt), maar een uitleg erbij of andere visie er desnoods letterlijk tegenover zetten draagt weer bij aan de kennis ervan.
Hetzelfde geldt voor straatnaambordjes. Om het nog even bij die Geleense mijnen te houden: De Van Itersonstraat is genoemd naar de uitvinder van de koeltoren. Dat weet ik (met enige schaamte) ook pas een week.