Bacchus en de paddestoelen

GeenCommentaar heeft ruimte voor gastloggers. Ditmaal voor Ferdinand Delcker. Ferdinand is filosofiestudent aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Dit artikel verscheen eerder in Trouw Meer!

Als het wetsvoorstel de Eerste Kamer passeert, worden psychedelische paddestoelen binnenkort verboden. Waarom? Omdat paddo?s een gevaar zijn voor de volksgezondheid. Dat zijn ze tenminste volgens minister Ab Klink.

De Bacchanten
Maar eigenlijk schuilt er iets anders achter het verbod: De angst voor de vrijheid en de terugkeer naar een autoritaire politiek. Laten we hopen dat het niet zo gruwelijk afloopt als in de Griekse tragedie. ?De Bacchanten? van Euripides begint met een verbod en eindigt uitermate bloederig.

De jonge god Bacchus keert terug naar zijn thuisstad Thebes. Met hem komen zijn volgelingen, de bacchanten, die hem eren door te zuipen en het vieren van wilde feesten. Pentheus, de koning van Thebes, ziet niets in deze nieuwe godsdienst, hoewel zijn eigen moeder en tantes er enthousiast aan deel nemen.

Hij verbiedt de bacchische rituelen en beveelt alle Bacchanten op te laten sluiten. De blinde ziener Teiresias, die door Pentheus op weg naar een bacchisch feestje wordt opgepakt, waarschuwt hem niet te verbieden wat niemand verbieden kan. Maar de koning luistert niet.

Tegelijkertijd is Pentheus nieuwsgierig. God Bacchus weet hem te verleiden zich als vrouw te verkleden en zelf een kijkje te gaan nemen. Hij wordt ontdekt en verscheurd door zijn eigen moeder Agave en haar zussen. Agave brengt vervolgens trots het hoofd van haar zoon naar huis ? in haar roes geloofde ze een bergleeuw gedood te hebben.

Zij en haar zussen worden verbannen. Bacchus voltooit zijn wraak door Pentheus? vader en zijn vrouw in slangen te veranderen. De god van de roes triomfeert; van de koninklijke familie is niets meer over. Slechts de blinde ziener Teiresias blijft ongedeerd.

De Nederlandse paddo-tragedie
Er zijn geen bergleeuwen in Nederland. Wel was er een Franse toerist, die de geest van zijn hond met een schaar trachtte bloot te leggen en het arme dier tijdens het bevrijdingsproces in stukken sneed. Dan was er een meisje dat na het gebruik van paddestoelen van een brug sprong. En hoewel Amsterdam niet Thebes is en daarom geen koning heeft met de naam Pentheus, heeft Nederland toch een minister Klink, die kans ziet tot een sterk gebaar.

De overeenkomsten gaan nog verder. Waar een blinde ziener Pentheus waarschuwt, staat een adviescommissie Ab Klink bij. Deze commissie sprak zich duidelijk tegen het verbod uit en wees op de averechtse gevolgen: meer criminaliteit door illegale handel, economische rampspoed voor tot nu toe legale kwekerijen en kans op meer en gevaarlijker incidenten door de onmogelijkheid het illegale circuit te controleren (pdf).

Maar het advies mocht niet baten. Nadat gedroogde paddo?s al sinds begin dit jaar verboden zijn, moeten verse paddestoelen nu hetzelfde lot ondergaan.

Een vernieuwde harde aanpak.
Veel belangrijker dan de pro?s en contra?s van paddestoelen is de manier, waarop dit verbod tegen beter weten in wordt doorgezet. Deze autoritaire manier van doen is een symptoom voor het veranderde politieke klimaat in Nederland. Er zijn nog meer voorbeelden voor de nieuwe, harde aanpak.

Het gevaar voor terrorisme was reden om de identificatieplicht in te voeren. Een Nederlands burger mag nu weliswaar zonder paspoort de grens met België oversteken, maar even naar de bakker zonder een ID-kaart zit er niet meer in.

Illegale buitenlanders worden opgesloten, totdat hun identiteit vaststaat, hoewel naar de Nederlandse wet het illegaal vertoeven op Nederlandse grond slechts een overtreding en geen misdaad is. Je kunt in Nederland dus een jaar in de gevangenis zitten zonder een misdaad gepleegd te hebben.

Kraken moet verboden worden. Hoewel de oorzaak van het kraken niet is verdwenen ? er heerst nog steeds schaarste aan woningen ? wil de CDA hier eindelijk een stokje voor steken. En wat is het voornaamste argument voor een verbod? Dat krakers eerder dit jaar een levensgevaarlijke val voor de ME zouden hebben opgezet. Een dergelijke actie verdient afkeur en een rechtszaak, maar heeft met de kwestie van het kraken zelf niet het minste te maken. Het is alsof men een moordenaar in een gele trui oppakt, waarop gele truien illegaal worden verklaard. Maar ook in dit debat gaat het niet om argumenten, doch louter om een sterk gebaar.

Dit is meer dan zuivere bemoeizucht. Het is een poging, de moeilijkste maatschappelijke vragen met een duidelijk ?ja? of ?nee? te beantwoorden. Deze poging geeft blijk van angst ? angst voor vrijheid.

De tragedie
Hier komt de tragedie weer in het spel, want het tragische ontstaat uit het samenspel van vrijheid en noodlot. De tragische held kiest in vrijheid, maar omdat hij de gevolgen van zijn keuze niet volledig kan overzien, wordt juist deze keuze hem noodlottig.

Wat vroeger noodlot heette, noemen wij vandaag liever toeval. En wij zijn er terecht bang voor. Het is een beangstigend inzicht, dat wij de consequenties van ons handelen nooit volledig kunnen overzien. Dit geldt voor elke mens als individu, maar het geldt ook voor de dingen, die wij als soort voortgebracht hebben.

Nergens zien we de samenhang tussen vrijheid en noodlot zo duidelijk als bij de moderne techniek. Wij hebben vrijwillig de auto uitgevonden, maar was het onze bedoeling, het wereldklimaat te veranderen en miljoenen dieren en mensen van hun leefruimte te beroven?

Er zijn verschillende strategieën om met het noodlot om te gaan. In de Griekse tragedie wordt de heroïsche aanvaarding van het noodlot geprezen. Het christendom schrijft de deemoedige acceptatie van Gods wil voor. De moderne cultuur kiest een derde pad, die Jos de Mul treffend beschrijft als ?domesticatie van het noodlot?: de poging, het toeval te temmen en controleerbaar te maken.

Pentheus en Klink
Doet dit niet denken aan Pentheus en Ab Klink? Beiden willen ze de god van de roes aan banden leggen. Beide leiden ze aan hybris; de hoogmoed, die voor de val komt.

Zij geloven het noodlot de baas te kunnen zijn. De ontkenning van het noodlot heeft echter gevolgen die noodlottiger zijn dan het noodlot zelf. Zo heeft ook het verbod van hallucinogene paddestoelen meer negatieve dan positieve consequenties. Het is de verkeerde aanpak, de burger voor zijn eigen vrijheid te willen beschermen.

Pas in de vrijheid kan de mens zich ontplooien en zijn eigen weg vinden. Wij moeten elkaar niet verbieden, om keuzes te maken, zelfs als wij de keuze van een ander verkeerd vinden. Zijn er dan geen grenzen? Integendeel. De grenzen zijn duidelijk.

Zij zijn dan bereikt, wanneer ons gedrag de vrijheid van de ander bedreigt. In dit geval hoort de overheid in te grijpen, maar niet eerder. En het consumeren van paddo?s vormt geen bedreiging voor de medemens. Ook niet voor de medehond trouwens; want zoals ondertussen bekend is, had de hondenmoordenaar niet eens paddo?s op. Hij was mentaal niet in orde en had ook al een psychiatrische behandeling ondergaan. Dat het een slechte idee is om onder invloed van paddo?s een auto te besturen, is een ander verhaal. Maar dat geldt in gelijke mate voor het gebruik van alcohol achter het stuur.

In de politiek is het moeilijk navigeren tussen te weinig toezicht en te veel controle. Daarom is het goed kraken toe te staan, maar pas als een gebouw een jaar lang leeg staat. Daarom maakt het niet uit of een fietser zijn lamp aan de fiets of tussen de tanden draagt, als hij ?s nachts maar goed zichtbaar is.

Daarom moeten mensen paddo?s kunnen kopen en gebruiken. Zolang het maar in een bekwame winkel gebeurt waar de kwaliteit gecontroleerd wordt en men een professioneel advies heeft. Goede politiek bestaat niet uit grote gebaren. Zij bestaat uit veel kleine stappen en de moed tot compromis.