Ay Manuela, Manuela!

ELDERS - Vrouwen veranderen de politiek in Spanje. Na Barcelona krijgt ook Madrid waarschijnlijk een radicaal-linkse vrouw als burgemeester.

Manuela Carmena is een 71-jarige gepensioneerde rechter die tot voor kort in Madrid een winkeltje dreef met  babykleding, waarmee oud-gevangenen wat konden bijverdienen. Ze werd pas een paar maanden geleden overgehaald om de lijst Ahora Madrid aan te voeren voor de lokale verkiezingen.  De lijst verenigt een aantal linkse groepen, inclusief Podemos. Nu wordt ze waarschijnlijk de nieuwe burgemeester van Madrid. Haar partij werd met 20 zetels net niet de grootste. De conservatieven Partido Popular van Esperanza Aguirre, ook wel de Spaanse Margaret Thatcher genoemd, haalde een zetel meer. Maar met steun van de socialisten wordt nu gewerkt aan een linkse coalitie onder leiding van Carmena.

In Barcelona is ook een lokale linkse coalitie in de maak met Ada Colau van de winnende partij Barcelona en Comú als burgemeesterskandidaat. Colau is een activiste die zich populair heeft gemaakt door haar strijd tegen de huisuitzettingen. Door de economische crisis en de enorm oplopende werkloosheid konden steeds meer mensen hun hypotheek niet meer betalen. Ada Colau wist dankzij haar acties tegen de meedogenloze en inhalige banken vorig jaar bij de Europese verkiezingen al een enorme winst te behalen. Haar partij is net als die van Carmena in Madrid gelieerd aan Podemos. Anders dan de tot nu toe regerende partijen in Barcelona stelt Barcelona en Comú zich terughoudend op tegenover het Catalaanse nationalisme. In haar plannen stelt Colau de belangen van de inwoners van Barcelona boven die van de toeristen. Ze wil de komende zes maanden geen nieuwe hotels of toeristische appartementen meer in de Catalaanse hoofdstad.  Om te laten zien dat ze uit ander hout gesneden is dan haar politieke voorgangers heeft de nieuwe burgemeester haar salaris verlaagd van 12.000 naar 2200 euro per maand.

“We zullen de democratie heruitvinden”, zei Manuela Carmena in haar laatste verkiezingstoespraak. Carmena, voormalig lid van de communistische partij, heeft in het verleden haar sporen verdiend met de verdediging van politieke gevangenen onder dictator Franco. In 1977 overleefde ze een moordaanslag vanuit extreemrechtse hoek. Verschillende van haar collega’s kwamen tijdens die aanslag om het leven. Als juriste was ze altijd tegendraads. Een van haar eerste beslissingen als rechter, was haar eigen loon verlagen. Ze waagde zich herhaaldelijk op gevaarlijk terrein door corruptie binnen verschillende rechtbanken aan te klagen. In 1986 ontving ze de nationale prijs voor de verdediging van de mensenrechten.

Het programma van Ahora Madrid belooft openheid en verantwoording over de stedelijke financiën. Prioriteiten zijn: drinkwater en elektriciteit voor alle huishoudens, voor iedereen toegankelijke gezondheidszorg, banenplannen voor jongeren en langdurig werklozen. Direct na haar verkiezing nam Carmena contact op met Madrileense juridische autoriteiten om ook hier de huisuitzettingen te stoppen. Typerend is ook haar plan om de Madrileense golfclub van zijn exclusieve status te ontdoen en de zwembaden op het terrein voor alle inwoners van de stad te openen. De rijke bovenlaag die de club frequenteert heeft dit plan inmiddels opgevat als een nieuwe vorm van klassenstrijd.

Ook Manuela Carmena heeft beloofd haar burgemeestersalaris te verlagen. Ze heeft verder de ambitie de manier van politiek bedrijven te veranderen. Politiek manifesteert zich al veel te lang op een gewelddadige manier, vindt ze. De gevestigde politiek is rigide, reactionair en autoritair. Het wordt tijd voor een meer vrouwelijke benadering. Ze hecht aan vreedzaam samenleven, zorgen en afzien van geweld. “Regeren is luisteren” is een van haar veel gehoorde uitspraken. “I think the world is increasingly realising the need to abandon vertical attitudes and move towards a deepening of democracy,” she says. “Those are values of the new feminine culture that will likely be the culture of the 22nd century.” Carmena put inspiratie uit haar verleden, de strijd tegen Franco, en ze ziet parallellen met de jonge indignados die zich sinds 2011 in Spanje hebben gemanifesteerd in reactie op de economische crisis van het land en die de basis vormen van de politieke beweging Podemos.

Dit najaar zijn er landelijke verkiezingen. De gevestigde partijen zullen er een harde dobber aan krijgen hun positie te handhaven. Sinds de dood van Franco wordt het politieke landschap in Spanje gedomineerd door twee partijen, de conservatieve Partido Popular (PP) op rechts en de Spaanse Socialistische Arbeiderspartij (PSOE) op links. Beide partijen hebben de afgelopen jaren veel vertrouwen verloren door corruptieschandalen en, wat de regerende PP betreft, het strenge bezuinigingsbeleid. Naast Podemos is er ook aan de rechterkant een alternatief gekomen, Ciudadanos (burgerschap). In de regio Madrid vergaarde deze nieuwe partij 17 zetels. De PP is hier van de nieuwe partij afhankelijk bij de vorming van een regiobestuur.

Het verloop van de politieke onderhandelingen op stedelijk en regionaal niveau zal van grote invloed zijn op de uitkomsten van de landelijke verkiezingen. Als de Spanjaarden doorzetten kunnen Ada en Manuela de trendsetters worden van een politieke vernieuwing die ook anderen elders kan inspireren.