Wilma Takes a Break, auteur op Sargasso

Foto: De groeten uit Almen, Museum STAAL en de kerk © foto Wilma Lankhorst.

Kunst op Zondag leest biografie Jeanne Bieruma Oosting

23 januari 2022 , 08:00 , door Wilma Takes a Break

RECENSIE - Nu de musea nog even gesloten blijven, lees ik voor Kunst op Zondag de biografie van kunstenaar Jeanne Bieruma Oosting (1898-1994). Jolande Withuis, bekend van de biografie ‘Juliana, vorstin in een mannenwereld‘ ging deze uitdaging aan. Net als Geert Mak in de ‘Eeuw van mijn vader’ neemt Withuis je in haar publicatie mee in de eeuw van Jeanne Oosting. De positie van de werkende vrouw/kunstenaar in de 20ste eeuw. Deze biografie is de opmaat naar een ‘Zomer met Jeanne’ in verschillende musea in ons land.

Zelfportret © Jeanne Bieruma Oosting, Collectie Museum Henriëtte Polak.

Noot: Jeanne Bieruma Oosting signeerde haar werk met Oosting, daarom gebruik ik in dit artikel, net als Withuis, alleen deze naam en niet haar volledige adellijke familienaam.

Wie is Jeanne Bieruma Oosting?

Jeanne Adriana Johanna Wilhelmina Bieruma Oosting wordt op 5 februari 1898 geboren in Leeuwarden. Haar ouders zijn Jan Bieruma Oosting (1870-1936) en de rijke jonkvrouw Adriana Janke barones van Harinxma thoe Slooten (1873-1954). Zus Lot is één jaar jonger, broer Hans maar liefst tien jaar. In de heersende maatschappelijke opvattingen van die dagen is er geen ruimte voor opleidingen voor vrouwen. Broer Hans kreeg (van papa) alle kansen en volop financiële ruimte om zich te ontwikkelen. Jeanne en zus Lot kregen thuisonderwijs. Ondanks dat haar moeder het familiekapitaal in bracht, kon zij hier niet zelfstandig over beslissen. Vrouwen waren in ons land tot 1957 niet handelingsbekwaam. Als je in zo’n gezin en in deze maatschappelijke context de wens hebt om professioneel kunstenares te worden, ligt er een flink uitdaging op je te wachten. Jeanne ging dit avontuur aan en Withuis deelt haar verhaal op ruim 400 pagina’s.

Foto: Buiten de oevers (2002) © Elsbeth Cochius - Collectie Wilploo Rijksmuseum Twenthe copyright ok. Gecheckt 24-10-2022

Kunst op Zondag kijkt vooruit naar 2022

26 december 2021 , 08:00 , door Wilma Takes a Break

NIEUWS - In deze laatste Kunst op Zondag bijdrage van 2021 kijken we vooruit naar het museale aanbod van 2022. De teams hebben de stiltes rondom corona gebruikt om nieuwe exposities te ontwikkelen. Naast tentoonstellingen uit eigen depots zitten er ook weer internationale exposities bij. Ondanks de huidige lockdown, is er veel moois om naar uit te kijken. Ik wens je vanaf deze plek graag een gezond en inspirerend 2022.

Kara Walker - Untitled (1997-1999) courtesy of Sikkema Jenkins & Co and Sprüth Magers

Untitled (1997-1999) © Kara Walker , courtesy of Sikkema Jenkins & Co and Sprüth Magers

Kara Walker in De Pont

De Amerikaanse kunstenaar Kara Walker (1969, USA) opent in ‘A Black Hole is Everything a Star Longs to Be’ haar privéarchief voor ons. In de afgelopen achtentwintig jaar heeft ze een oeuvre opgebouwd met onder andere ruim 600 tekeningen, silhouet-knipsels en talrijke video’s. De Pont presenteert deze schatten samen met werk en een reeks animatiefilms. Karen walker onderzoekt in haar werk het ontstaan van collectieve zelfbeelden en ook haar eigen identiteit. ‘A Black Hole is Everything a Star Longs to Be’ is Walker’s eerste grote solotentoonsteling in ons land.

A Black Hole is Everything a Star Longs van Kara Walker is van 19 februari t/m 24 juli 2022 te zien in Museum De Pont in Tilburg.

Foto: Zelfportret van Sir Joshua Reynolds (1747-1749) © National Portrait Gallery Londen. copyright ok. Gecheckt 18-02-2022

Kunst op Zondag en Icons in het Fries Museum

5 december 2021 , 08:00 , door Wilma Takes a Break

VERSLAG - Voor Kunst op Zondag verken ik een tijdelijke, reizende portrettengalerij in het Fries Museum. De collectie van een ‘Portrait Gallery’ vertelt de geschiedenis van een land in portretten. Een wereldberoemd voorbeeld hiervan is de National Portrait Gallery in Londen. In Nederland hebben wij zo’n soort museum niet. Misschien dat de tentoonstelling ‘Icons, topstukken uit de National Portrait Gallery’ in het Fries Museum hiervoor een aanzet kan zijn. Icons kun je vanaf nu thuis online te ontdekken.

Icons campagnebeeld Queen Elizabeth I (575) © Nicholas Hilliard © National Portrait Gallery Londen.

Queen Elizabeth I (1575) © Nicholas Hilliard © National Portrait Gallery Londen. Campagnebeeld Icons.

Icons in Fries Museum- impressie thema Roem, rechts Mata Hari © foto Ruben van Vliet

Zaalimpressie thema Roem, rechts Mata Hari © foto Ruben van Vliet.

Geschiedenis in portretten

In 2013 bezocht ik de National Portrait Gallery op de hoek bij Trafalgar Square in Londen. In dit museum in hartje Londen wordt sinds 1855 in honderden portretten de lange en bewogen geschiedenis van het Verenigd Koninkrijk vertelt. Je ontdekt hier (zelf)portretten in allerlei vormen: schilderijen, prenten, tekeningen, bustes, foto’s of uitgesneden in ivoor in medaillon-vorm. Naast een basiscollectie van 1000 werken heeft dit museum ook een digitale galerie waarin meer dan 215.000 werken zijn opgeslagen. Een kleine selectie uit dit enorme aanbod is nu tijdelijk te zien in het Fries Museum in Leeuwarden.

Foto: Entree expositie Surinaamse School (2020) © foto Gert-Jan van Rooij. copyright ok. Gecheckt 02-03-2022

Kunst op Zondag verkent online archief Surinaamse School

28 november 2021 , 08:00 , door Wilma Takes a Break

ACHTERGROND - Het Stedelijk Museum (Amsterdam) heeft tijdens het afgelopen coronajaar een expositie georganiseerd over de Surinaamse School. Hierin werden ruim 100 werken van 35 kunstenaars getoond uit de periode 1910-1985. Mede door alle beperkende maatregelen hebben veel mensen deze expositie niet gezien. Het museumteam biedt nu een online tentoonstelling aan zodat iedereen de kans krijgt om alsnog kennis te maken met de Surinaamse School.

Surinaamse_School nieuwe aankoop Stedelijk AMS Bidvrouwtjes in de Palmentuin (1964)© Ron Flu © foto Gert-Jan van Rooij

Bidvrouwtjes in de Palmentuin (1964) © Ron Flu, Collectie Stedelijk © foto Gert-Jan van Rooij.

Wat is de Surinaamse School?

Surinaamse School richt zich op de Surinaamse kunstgeschiedenis die verweven is met de Nederlandse. In 1995 presenteerde het Stedelijk de tentoonstelling Twintig jaar beeldende kunst in Suriname, 1975-1995. De expositie in 1995 was een co-creatie van Chandra van Binnendijk en Paul Faber. Na de primeur in het Surinaams Museum in Paramaribo was de tentoonstelling in Amsterdam te zien.

Surinaamse School nieuwe aankoop Stedelijk AMS De schaakspelers (1973) © Quintus Jan Telting © foto Gert-Jan van Rooij

De schaakspelers (1973) © Quintus Jan Telting, Collectie Stedelijk © foto Gert-Jan van Rooij.

Waarom een expositie in 2020/21?

De viering van 45 jaar onafhankelijkheid in Suriname was de directe aanleiding voor deze tentoonstelling. Onze gedeelde geschiedenis speelt hierin een belangrijke rol. Door de langdurige Nederlandse koloniale overheersing was er bijvoorbeeld gebrek aan (bevoegd) kunstonderwijs in Suriname. Hierdoor waren studenten lange tijd aangewezen op Nederlandse kunstopleidingen. Veel (afgestudeerde) studenten zijn na hun studie permanent of tijdelijk naar Suriname teruggekeerd.

Foto: Zaalimpressie Tekenen met mededogen © foto Wilma Lankhorst.

Kunst op Zondag verkent Jan van Herwijnen

24 oktober 2021 , 08:00 , door Wilma Takes a Break

VERSLAG - De nieuwste expositie in Museum MORE heet ‘Jan van Herwijnen, Tekenen uit mededogen’. Honderd jaar geleden tekende Jan van Herwijnen 32 portretten van psychiatrische patiënten. Mannen en vrouwen, ten voeten uit, dus bijna levensgroot. Deze serie portretten is t/m 9 januari 2022 te zien in Museum MORE in Gorssel. Kunst op Zondag ging op bezoek en sprak met conservator Marieke Jooren.

Jan van Herwijnen Museum MORE © foto Wilma Lankhorst

Jan van Herwijnen, Tekenen met mededogen in Museum MORE © foto Wilma Lankhorst.

Serene stilte

Het contrast kan niet groter zijn in deze museumzaal. In deze ruimte stonden tot voor kort 40 schildersezels met daarop de kleurrijke werken van TV-schilder Bob Ross. Ross noemde zijn werk ‘Happy Paintings’. Marieke Jooren conservator gaf de serie tekeningen van Jan van Herwijnen (1889-1965) de titel ‘Tekenen uit mededogen’. De originele titel van deze serie van 32 portretten uit 1920 was: ‘De krankzinnigen’. Niet alleen de sfeer in de museumzaal is veranderd van vrolijk & kleurrijk naar ingetogen & sereen, ook de manier waarop wij anno 2021 naar onze medemens kijken die in psychische nood verkeert.

“Het gaat om het wezen van de dingen en niet om de schijn.”

Uitspraak Jan van Herwijnen (Tv-interview 1963).

Portret Jan van Herwijnen (1920) © Archief Jan van Herwijnen Stichting.

Foto: Museum de Fundatie met de keramische wolk © foto Wilma Lankhorst.

Kunst op zondag viert de herfst in Museum de Fundatie

26 september 2021 , 08:00 , door Wilma Takes a Break

VERSLAG - Het is zover: de musea in ons land presenteren hun nieuwste herfstcollecties. Museum de Fundatie in Zwolle bijt het spits af met drie tentoonstellingen: Chae Eun Rhee, Jeroen Krabbé en Lotta Blokker. Kunst op Zondag nam er een kijkje.

Video-indruk herfstcollectie Museum de Fundatie © video/fotografie Wilma Lankhorst

In ‘The Moment Your Smiles Fades Away’ verbindt Rhee beelden uit verschillende werelddelen en tijdslijnen met elkaar. Links boven zweept de Koreaanse popster V zijn publiek op, terwijl rechts de vrouw van Giovanni Arnolfini in alle sereniteit is te zien (1434, Jan van Eyck) opduikt. Tussen door dansen cabaret-dansers in witte petticoat rokken met zwarte stippen. Op de voorgrond staan drie kleurrijke Koreaanse zangeressen. Scenes van politionele acties en Koreaanse vechtkunst maken de assemblage compleet. In 2020 kocht Museum De Fundatie dit schilderij aan voor de kunstcollectie van de Provincie Overijssel.

Chae_Eun_Rhee opening tentoonstelling Museum de Fundatie © Wilma Lankhorst

Opening tentoonstelling ‘Schilderijen’ Chae Eun Rhee © foto Wilma Lankhorst.

Chae Eun Rhee in de wolk(en)

De Koreaanse kunstenaar Chae Eun Rhee is voor haar eerste expositie in Zwolle in de wolk(en). Haar kleurrijke schilderijen zijn te zien op de bovenste verdieping van het museum. Dit is de iconische wolk van 55.000 keramische tegels uit Makkum, een ontwerp van Henket. En Chae Eun Rhee is zelf ook in de wolken met haar eerste museumtentoonstelling in Nederland. De Koreaanse ambassadeur in ons land was er om haar expositie te openen. Een feestje voor de kunstenaar, haar werk is een feest voor het oog van de bezoeker.

Foto: Slavernij zaalimpressie © Rijksmuseum copyright ok. Gecheckt 08-11-2022

Kunst op Zondag leest Slavernij

29 augustus 2021 , 08:00 , door Wilma Takes a Break

RECENSIE - Vandaag (zondag 29 augustus 2021) is de tentoonstelling Slavernij voor het laatst te zien in het Rijksmuseum in Amsterdam. Door de coronamaatregelen hebben velen deze expositie gemist. Wat blijft zijn de online tentoonstelling én de catalogus. Hierin worden tien persoonlijke verhalen verteld over mensen die in of met slavernij leefden. Een bijzonder tijdsdocument dat om onze aandacht vraagt.

Slavernij zaalimpressie met Oopjen en Marten © Rijksmuseum

Slavernij: boek & (online) expositie

Vóórdat ik dieper in ga op het boek, hier eerst een beknopt overzicht van de tentoonstelling met dezelfde naam. De catalogus is gebaseerd op de tentoonstelling, waardoor een korte beschrijving hiervan meer inzicht geeft in de opzet van de tentoonstelling en de intenties van het team van het Rijksmuseum. De tentoonstelling is opgebouwd en ingedeeld rondom tien verhalen. In de afgelopen jaren is in het eigen museumdepot opnieuw onderzocht en met een frisse blik bekeken. Het resultaat hiervan is dat talrijke objecten die op het eerste gezicht geen relatie met de koloniale periode laten zien, verrassende nieuwe inzichten blootgaven. Het team van het Rijksmuseum heeft in de afgelopen jaren veel en intensief onderzoek gedaan naar dit onderwerp. Daarbij is ook de rol en de functie van het gebouw van het Rijksmuseum nader onderzocht.

Foto: Deep Encounter 2021 © Raumlabor - Sonsbeek © foto Wilma Lankhorst.

Kunst op Zondag verkent buitenkunst

22 augustus 2021 , 09:33 , door Wilma Takes a Break

VERSLAG - Er is deze zomer volop kunst in de openbare ruimte te ontdekken. Voor Kunst op Zondag bezocht ik een aantal buitenexposities die je vrij kunt bezoeken. Tegen betaling kun je voor de verschillende locaties extra programmaboekjes kopen. Maar dat hoeft niet. Met een QR-code is ook veel achtergrondinformatie gratis te verkrijgen.

Impressie Lustwarande, Tilburg © foto Wilma Lankhorst.

Tilburg: Lustwarande

In het stadspark de Oude Warande in Tilburg is de elfde editie van Lustwarande te zien. De organisatie heeft hiervoor elf kunstenaars uitgenodigd die al eerder mee hebben gedaan. Lustwarande presenteert zichzelf als ‘Hét Platform voor Hedendaagse Beeldhouwkust’. Uit Nederland doen mee Maria Roosen, Marien Schouten, Tom Claassen en Mark Manders.

Staties

Het thema deze zomer is ‘staties’ (Stations). Dit begrip heeft meerdere betekenissen. Zo is het een stop op een wandeling of een moment van overdenking. Maar ook een moment in een loopbaan of een statie in de RK-kerk bij de kruisweg. Al deze betekenissen zie je terug in het park. Het werk van Mark Manders (Volkel, 1968) Yet Untitled, komt het dichtst bij de religieuze betekenis. In de leesruimte voor ‘Nocturnal Reading’ van Marien Schouten (Woudrichem,1956) ervaar je de rust van een pauzemoment. Voor alle deelnemers geldt dat hun deelname ook een stap in hun carrière is. Tijdens hun eerste deelname stonden alle elf kunstenaars aan het begin van een artistieke loopbaan. Nu hebben ze allen een gevestigde naam.

Kunst op Zondag │ verkent Beuys en de Sjamanen

1 augustus 2021 , 08:00 , door Wilma Takes a Break

VERSLAG - Bij onze Oosterburen is het Joseph Beuys jaar begonnen. Beuys is een van de belangrijkste en meest controversiële kunstenaars uit Duitsland uit de late 20ste eeuw. In 2021 herdenkt Duitsland de honderdste geboortedag van Joseph Beuys. Een jaar lang worden alle facetten van zijn kunstenaarschap belicht in talrijke tentoonstellingen in de deelstaat Noordrijn-Westfalen. Voor Kunst op Zondag begin ik mijn Beuys-reis in Schloss Moyland, net over de grens bij Emmerich/Kleve.

Beuys en de Sjamanen Schloss_Moyland © foto Wilma_Lankhorst

De drijfveren van Beuys

Twee zaken hebben Joseph Beuys (*1921 in Krefeld, †1986 in Düsseldorf) als mens en kunstenaar bijna levenslang bezig gehouden: zijn voortdurende onderzoek naar de essentie van kunst en zijn nooit aflatende speurtocht naar het fenomeen trauma en traumaverwerking. Beide zaken hebben er onder andere toe geleid dat Beuys ‘activisme als kunstvorm’ ontwikkelde. Veel van Beuys’ werk heeft betrekking op zijn persoonlijk leven en daaruit voortvloeiende levenservaringen. Centraal hierin staan de ervaringen tijdens de Tweede Wereldoorlog. In 1936 sluit hij zich aan bij de Hitlerjugend. In 1941 meld de twintigjarige Beuys zich vrijwillig bij de Luftwaffe. Op 16 maart 1944 stort Beuys met ‘zijn’ Stuka neer bij Znamenka, een dorp op de Krim (Sovjet Unie).

Kunst op Zondag | ontmoet Ferenigi in Villa Mondriaan

18 juli 2021 , 08:00 , door Wilma Takes a Break

VERSLAG - Beeldend kunstenaar Dienke Groenhout zet in de tentoonstelling Ferengi (vreemdeling) kleding neer als ‘verlengstuk van ons lichaam’. Een lichaam is nooit neutraal. Het roept vooroordelen op, legt machtsverhoudingen bloot en draagt cultuur met zich mee. De grote inspiratiebron voor deze expositie zijn Groenhout’s reizen en ervaringen in Afrika. Daar was ze zelf een ferengi en op basis daarvan kreeg ze direct een identiteit aangemeten. Je kunt Ferengi t/m 19 september 2021 zien in Villa Mondriaan in Winterswijk.

Sfeerbeeld Ferengi in Villa Mondriaan © foto Wilma Lankhorst.

Wie is Dienke Groenhout?

Dienke Groenhout (Renkum, 1973) is beeldend kunstenaar en oprichter van de Wageningse Maakfabriek. Toen ze na de middelbare school niet wist welke opleiding ze zou gaan volgen, suggereerde haar moeder haar om naar de kunstacademie te gaan. Met dit advies vertrok Dienke naar Groningen. Na Kunstacademie Minerva volgde een opleiding in Amsterdam en tot slot een Master aan ARTEZ in Arnhem. Reizen is een passie en een grote inspiratiebron. Samen met haar man en hun vier kinderen heeft ze twee wereldreizen gemaakt. De eerste door Zuid-Amerika en de meest recente door Afrika. Over reizen zegt Groenhout: “het maakt niet uit waar je bent, als je maar niet stilstaat’.

Kunst op Zondag | verkent Colorfield Performance

27 juni 2021 , 08:00 , door Wilma Takes a Break

Deze zomer is Park Lingezegen (tussen Arnhem en Elst) het toneel van The Colorfield Performance 2021. Tijdens de duur van dit landartproject werken honderden kunstenaars ter plaatse, in de openlucht aan een kunstwerk. In totaal worden 500 panelen beschilderd. Dagelijks werken steeds zes kunstenaars op de locatie in Elst. Begin september zijn alle 500 kunstwerken klaar. Je kunt er vanaf nu dagelijks (gratis) naar toe om de schilders te ontmoeten en hun werken te bekijken.

Wat is The Colorfield Performance?

The Colorfield Performance is een kunstproject in de openlucht waarbij 500 panelen van 1,22 x 1,22 meter in een driehoek staan opgesteld. De panelen worden beschilderd door een kleine 500 kunstenaars uit binnen- en buitenland. De initiatiefnemer en coördinator van dit project is vormgever Dirk Hakze. Dit landartproject zag in 1992 het levenslicht tijdens Oerol op Terschelling. Daarna heeft Hakze The Colorfield Performance georganiseerd op Schiermonnikoog en in 2018 in de Friese Elfstedenstad Sloten. Een ander schilderevenement dat uit zijn brein is ontsproten is ‘The Colors of Music’. Hiervan heeft Hakze al vijf edities georganiseerd in onder andere Noordwijk, Arnhem en op Ameland.

In Sloten hebben wij tijdens de editie Leeuwarden (Friesland) culturele hoofdstad van Europa (2018) voor het eerst kennis gemaakt met The Colorfield Performance.

Kunst op Zondag | ontdekt Dordtse kamer in ’t rond

23 mei 2021 , 08:00 , door Wilma Takes a Break

VERSLAG - Tijdens een ‘Rondje Dordt’ ontdekte ik een bijzondere schildering: een kamer in ’t rond. Dit fenomeen is te zien in een speciaal ontworpen kamer in het museumrestaurant ‘Art & Dining’ van het Dordrechts Museum. In dit museumrestaurant met de oude boogramen, hangt altijd een selectie uit de kunstcollectie van het museum. Ook tijdens de huidige coronabeperkingen kun je de unieke kamer in ’t rond en de geselecteerde kunstwerken zien.

Kamer in t rond Dordrechts_Museum © foto Wilma_Lankhorst

Een kamer in ’t rond

Wat is een ‘een kamer in ’t rond’? Dit is een serie schilderingen op behang die op bestelling precies passend in de kamerbetimmering werd gemaakt. Ik kende dit type schilderingen niet. Het doet me wel denken aan de kunstkamer, een genre uit het begin van de zeventiende eeuw die vooral in Antwerpen (de zuidelijke Nederlanden) voorkwam. Er zijn wel enkele verschillen: In een kunstkamer hangen zijn de vier kamerwanden vol met verschillende kunstwerken en schilderijen van allerlei kunstenaars. Bij een kamer in het ’t rond zijn de werken door een of in dit geval twee samenwerkende kunstenaars gemaakt met een verbindend thema. Een tweede verschil is dat de schilderingen voor een kamer in ’t rond op behang én precies passend op maat zijn gemaakt voor een specifieke ruimte.