Overzicht

Victor

294 Artikelen
119 Waanlinks
1.377 Reacties
Achtergrond: Jay Huang (cc)
Onderzoeker Kunstmatige Intelligentie aan de Vrije Universiteit Amsterdam.
Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

WW cadeautip: Kleinflesmuts en Möbiussjaal

, door

De woensdagmiddag is op GeenCommentaar Wondere Woensdagmiddag. Met extra aandacht voor de nieuwste ontwikkelingen in Wetenschap- en Techniekland.

Kleinflesmuts (Foto: Flickr/burnto)

Het is weer november en dat betekent behalve dat je je winterjas weer uit de kast moet halen ook dat de feestdagen er weer aan zitten te komen. De chocoladeletters, peper- en kruidnoten, kerstballen en -stollen zijn al volop te verkrijgen en vanavond presenteert ons Dieuwertje het eerste Sinterklaas- journaal van dit jaar. Maar naarmate de feestdagen naderen is er behalve vrolijkheid ook reden tot flinke paniek: wat moet er in Jezusnaam op mijn verlanglijstje voor de Sint of de Kerstman? Voor alfa’s is het lekker makkelijk: een boek natuurlijk. Maar wat moeten die arme bèta-wetenschapsnerds? Wij van de Wondere Woensdag helpen graag. Daarom de komende twee weken cadeautips voor extreme bèta- wetenschapsnerds. Vandaag wiskunde en scheikunde, volgende week de rest.

Voor wiskundefreaks vonden we het perfecte oma-cadeau: een lekkere warme muts en sjaal. Uiteraard gaat het hier niet om zomaar een muts: de muts heeft de vorm en de eigenschappen van een zogenaamde Kleinfles. Wiskundig is het een oppervlak zonder binnen- of buitenkant, een zogenaamd niet-oriënteerbaar vlak. Waar we hier feitelijk dus mee van doen hebben is een fles waarvan de hals omgebogen wordt, door de fles heen geleid wordt en aan de onderkant van de fles uitkomt. Een soort Möbiusband in de vorm van een fles dus. En inderdaad: je kan de muts ook bestellen met een Möbius-sjaal erbij. Oma blij, jij blij!

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

WW: Eisprong of carrieresprong

, door

De woensdagmiddag is op GeenCommentaar Wondere Woensdagmiddag. Met extra aandacht voor de nieuwste ontwikkelingen in Wetenschap- en Techniekland.

Competitie in bedrijfskleding (Foto: Flickr/Search Engine People Blog)

Het is een lastig debat: iedereen is het erover eens dat er te weinig vrouwen in topfuncties terecht komen, maar wat de redenen hiervoor zijn en wat eraan gedaan moet worden, dat is minder evident. De publieke discussie focust zich doorgaans op het laatste aspect. Moet er wel positief gediscrimineerd worden? Schaadt deeltijdwerk niet meer dan dat het goed doet? Maar ook hier kan het helpen als goed naar de onderliggende oorzaken gekeken wordt.

Als één van de voornaamste oorzaken van het ‘glazen plafond’ wordt genoemd dat de weg omhoog op de maatschappelijke ladder veel competitief gedrag vereist. En daarbij valt te observeren dat vrouwen minder competitief zijn ingesteld dan mannen en dat ze daardoor inderdaad minder topfuncties bekleden. Maar er valt nog preciezer te kijken naar de fysiologische oorzaken van dit fenomeen.

En dat deed Thomas Buser, promovendus aan de Amsterdam School of Economics van de Universiteit van Amsterdam. Hij is geinteresseerd in de rol die hormonen spelen in het economische gedrag van vrouwen. Om dat te onderzoeken vroeg hij 120 vrouwelijke studenten of ze aan de pil waren en wanneer ze ongesteld zouden worden. Op deze manier was hij in staat voor elk van hen de huidige positie in de menstruatiecyclus te bepalen. Hieruit kon dan weer opgemaakt worden hoeveel Oestrogeen en Progesteron er op dat moment in het lichaam aanwezig was.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

WW: The Sound of Music en polyethyleenglycol

, door

De woensdagmiddag is op GeenCommentaar Wondere Woensdagmiddag. Met extra aandacht voor de nieuwste ontwikkelingen in Wetenschap- en Techniekland.

Julie Andrews (Foto: Flickr/americanlibraries)

Ach, the Sound of Music, dé musical der musicals, wie herinnert zich niet die vrolijke familie von Trapp aangevoerd door Broadway- en Mary Poppins-legende Julie Andrews? Andrews die in die film zo zuiver als een nachtegaal zong en maar liefst een bereik van vijf octaven haalde.

Helaas moeten we het al een tijd doen zonder de zoetgevooisde klanken van de inmiddels 75-jarige Julie Andrews. In 1997 werden goedaardige gezwellen op haar stembanden geconstateerd en na een mislukte operatie was Andrews haar legendarische zangstem kwijt. Maar met behulp van MIT-Professor Robert Langer is er een redelijke kans dat Andrews weer kan zingen als tevoren.

Robert Langer – zelf biomedisch ingenieur en leider van het grootste biomedisch laboratorium ter wereld – ontwikkelt namelijk met zijn student Mariah Hahn een manier om de stembanden van Julie Andrews nieuw leven in te laten blazen. Andrews zelf is als ultiem proefpersoon nauw betrokken bij het onderzoek, iets wat de zichtbaarheid van Langers werk natuurlijk zeker ten goede komt.

Het onderzoek richt zich op de ontwikkeling van een rubberachtige gel die in de beschadigde delen van haar strottehoofd geinjecteerd kan worden. Hiervoor zal het littekenweefsel dat zich op haar stembanden heeft gevormd eerst chirurgisch verwijderd moeten worden. Steven Zeitels, de arts die Andrews stembanden behandelt werkt ook mee aan het onderzoek en zal de operatie uitvoeren.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

WW: Sir Doctor Tim en de Web Foundation

, door

De woensdagmiddag is op GeenCommentaar Wondere Woensdagmiddag. Met extra aandacht voor de nieuwste ontwikkelingen in Wetenschap- en Techniekland.

Tim Berners-Lee, The Inventor of the Web (Foto: Victor de Boer, CC)

Gisteren, dinsdag 20 oktober, werd Timothy Berners-Lee (alias The Great TBL, alias Sir Tim) geëerd met een eredoctoraat van de Vrije Universiteit Amsterdam. Dat dat meer dan terecht is staat als een paal boven water, niet alleen is de man de uitvinder van het WWW, hij bleef als directeur van het W3C ook betrokken bij de belangrijkste ontwikkelingen van zijn kindje. En met zijn nieuwste project, the Web Foundation, probeert hij het Web toegankelijk te maken voor de de miljarden mensen die tot nog toe geen gebruikers waren van het wereldwijde kennisnetwerk.

De erkenning van the Great TBL gaat langzaam maar zeker. Veel mensen beseffen niet dat dé innovatie van het einde van de afgelopen eeuw uitgevonden is door één man. Twintig jaar nadat het Internet ontwikkeld was (email en ftp waren er onder andere al) beschreef Tim Berners-Lee in 1989 het idee van het World Wide Web, introduceerde haar belangrijkste bouwstenen: de URL, HTML en HTTP (Berners-Lee bood onlangs zijn excuses aan voor de achteraf onnodige dubbele slash in de web-adressen). Ook programmeerde hij de eerste webbrowser en de eerste webserver en the rest is history. Professor Frank van Harmelen heeft denk ik gelijk als hij zegt dat we ons over 50 jaar nog maar twee dingen herinneren van de jaren ’90: de hereniging van Oost en West Europa en de opkomst van het Web. Het brein erachter verdient alle lof die over hem uitgestrooid wordt.

In een eerder stadium werd Timothy al tot Sir Tim geridderd en in 2004 werd hij verkozen tot Greatest Briton van dat jaar. De Vrije Universiteit eert hem nu met een eredoctoraat, dat hij gisteren in ontvangst nam. Zijn komst ging gepaard met een symposium over de sociale ontwikkelingskant van het WWW. Berners-Lee heeft altijd gestaan voor een open Web, toegankelijk voor alle mensen, in alle talen. Hier introduceerde Sir Tim zijn nieuwste Goede Idee: the Web Foundation.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

WW: De Ig Nobelprijzen van 2009

, door

De woensdagmiddag is op GeenCommentaar Wondere Woensdagmiddag. Met extra aandacht voor de nieuwste ontwikkelingen in Wetenschap- en Techniekland.

Hoe doet ze dat toch, niet omvallen? (Foto: Flickr/baicai9527)

Het was vorige week prijzenregen in wetenschapsland. De Nobelprijzen werden verdeeld onder wetenschappers die hun vindingen allang weer vergeten waren. Veel recenter en leuker (om over te bloggen in ieder geval) was het onderzoek dat enkele dagen daarvoor beloond werd met één van de Ig Nobel prijzen.

De Ig Nobel prijzen worden sinds 1991 uitgereikt door het Amerikaanse humoristisch-wetenschappelijk tijdschrift Annals of Improbable Research (AIR) voor onderzoek waar je eerst om moet lachen, en vervolgens over moet denken. Enkele Nederlandse onderzoekers hebben ook al wat gewonnen, zoals C.W. Moeliker, die de prijs kreeg voor zijn befaamde documentatie van de eerste wetenschappelijke observatie van homoseksuele necrofilie bij de wilde eend.

De Ig Nobel awards zijn een mooi voorbeeld van een serieuze grap: De ceremonie bol staat van de grappen en grollen (zo wordt ieder jaar een klein meisje ingehuurd om de speeches van de winnaars kort te sluiten met een piepend “Please stop. I’m bored. Please stop. I’m bored….”) Tegelijkertijd worden de prijzen wel uitgereikt door een comité waarin o.a. échte Nobelprijswinnaars zitting nemen. En veel van de prijzen leggen mooi bloot wat er zich allemaal afspeelt in het wetenschappelijke circuit.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

WW: Nobelprijzen voor Natuurkunde en Geneeskunde

, door

De woensdagmiddag is op GeenCommentaar Wondere Woensdagmiddag. Met extra aandacht voor de nieuwste ontwikkelingen in Wetenschap- en Techniekland.

Alfred Nobel, hier nog zonder CCD gefotografeerd (Foto: Flickr/BlatantNews.com)

Deze Wondere Woensdag valt midden in het Nobelprijs- geweld. Vandaag zal de winnaar (of zullen de winnaars) van de Nobelprijs voor Scheikunde bekend worden, waarna de komende dagen Literatuur, Vrede (altijd erg controversieel) en Economie aan de beurt zijn. Daar moeten we dus even op wachten. Maar eergisteren en gisteren werden respectievelijk de Nobelprijzen voor Geneeskunde en Natuurkunde uitgedeeld.

De Nobelprijs voor Fysiologie of Geneeskunde zoals hij officieel heet werd dit jaar uitgereikt aan een drietal Amerikaanse onderzoekers Elizabeth Blackburn, Carol Greider en Jack Szostak “voor de ontdekking hoe chromosomen worden beschermd door telomeren en het enzym telomerase“. Telomeren zitten aan de uiteinden van de chromosomen en hun functie was aanvankelijk niet bekend. Wat de drie wetenschappers langzaam maar zeker aantoonden was dat de telomeren het DNA beschermen. Chromosomen zonder telomeren bleken in een experiment onbeschermd te zijn en vertoonden na verloop van tijd schade. Bovendien worden de chromosomen met iedere celdeling kleiner zonder telomeren. Mét telomeren werd de schade voorkomen en kunnen cellen zich langer vermenigvuldigen.

Ook ontdekten de drie prijswinnaars in de jaren ’80 hoe telomeren gevormd worden. Hier is het enzym telomerase voor verantwoordelijk. Het telomeer wordt bij elke celdeling ongeveer 100 nucleotiden korter, maar telomerase zorgt na elke deling dat dit weer verlengd wordt tot de oorspronkelijke lengte. Een en ander wordt visueel goed weergegeven in een duidelijke poster. De ontdekking en beschrijving van de telomeren en telomerase heeft erg veel impact gehad op onderzoek naar ouderdom, kanker en allerlei erfelijke ziektes. Maar in essentie hebben ze ons een veel beter begrip gegeven van wat er allemaal gebeurt in de menselijke cel.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

WW: De Lifesaver fles

, door

De woensdagmiddag is op GeenCommentaar Wondere Woensdagmiddag. Met extra aandacht voor de nieuwste ontwikkelingen in Wetenschap- en Techniekland.

Op tweede kerstdag 2004 keek Michael Pritchard net als miljoenen anderen geschokt naar het nieuws. Daar was te zien hoe een zeebeving in de Indische Oceaan tot een allesverwoestende tsunami leidde. Na het wegtrekken van het water begonnen de problemen pas echt: doordat de wegen onbegaanbaar waren was schoon drinkwater niet voorhanden. Miljoenen mensen moesten genoegen nemen met vervuild drinkwater, met veel ziektes tot gevolg. Misschien nog wel erger is het dat in veel plekken op de wereld een structureel gebrek is aan schoon drinkwater, met jaarlijks vele doden tot gevolg.

Waar anderen door de gigantische omvang van het probleem de handen in de lucht wierpen zette Pritchard zijn uitvindersinstinct in: hij ontwierp de Lifesaver Bottle, een groot uitgevallen sportdrink-fles met een revolutionair nano-filter. De uitvinding was simpel genoeg: maak de gaatjes zo klein dat er niets, maar dan ook écht niets doorheen kan. Hoe goed het werkt? Kijk naar de demonstratie die Pritchard gaf op TED, en wees verbaasd:

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

WW: Duiven als kunstcritici

, door

De woensdagmiddag is op GeenCommentaar Wondere Woensdagmiddag. Met extra aandacht voor de nieuwste ontwikkelingen in Wetenschap- en Techniekland.

Twee duiven bespreken het werk van Picasso (Foto: Flickr/Janielle Beh)

Veel kunstliefhebbers of -historici zijn van mening dat je de vraag of een kunstwerk mooi of lelijk is niet zou moeten stellen. Er is wel slechte kunst en goede kunst en die kan zowel mooi als lelijk zijn. Maar wat is dan goede kunst? En wat is slechte kunst? Japanse wetenschappers vroegen het aan duiven.

Nu zijn duiven zich niet bewust van eventuele maatschappij- kritische uitingen noch van enige postmoderne verwijzingen naar voorgaande werken door de kunstenaar. Dus koos onderzoeker Shigeru Watanabe voor kindertekeningen. Hij liet mensen kindertekeningen als ‘goed’ of ‘slecht’ beoordelen. Vervolgens liet hij duiven de verschillende categorieen leren door ze bij ‘goede’ kunstwerkjes te belonen. Vervolgens werden de kunstkenner-duiven geconfronteerd met nieuwe kindertekeningen en wat bleek: De duiven waren inderdaad ook in staat om voor de nieuwe tekeningen ‘goede’ kunst van de ‘slechte’ te onderscheiden.

We kunnen dus met Watanabe concluderen dat er iets is in de tekeningen dat zowel in mensen- als in duivenhersenen dezelfde reactie oproept. Maar wat is dat dan? Het ligt voor de hand om naar de natuur te kijken. Sommige kunstwerken – ook abstracte kunst – lijken meer op de realiteit dan andere in termen van hoeveelheid en dichtheid kleuren, lijnen en vlekken. Plaatjes die meer op de werkelijkheid lijken blijken beter gevonden te worden door mens en dier.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

WW: Gaat de wereld er op vooruit of achteruit?

, door

De woensdagmiddag is op GeenCommentaar Wondere Woensdagmiddag. Met extra aandacht voor de nieuwste ontwikkelingen in Wetenschap- en Techniekland.

De opwarming van de aarde maakt haar verdrietig (Foto: Flickr/JohnLeGear)

Sinds de mens het zich een beetje beter naar de zin wilde maken en in een helder moment het vuur uitvond, lijkt alles wat hij doet maar één doel te hebben: de wereld een beetje beter maken. En dat lijkt te lukken, de wereld lijkt over de afgelopen eeuwen inderdaad vooruit gegaan te zijn. Dat ging uiteraard met horten en stoten en periodes van achteruitgang, maar uiteindelijk ben ik toch van mening dat een wereld met relatief weinig stammenstrijd, met riolering en televisie beter is dan die van chaos, kindersterfte en pinda’s doppen.

Let wel, niet iedereen is het hiermee eens. Verdedigers van het standpunt dat we er als mensheid niet op vooruitgaan maar alleen maar nieuwe manieren bedenken om elkaar het leven zuur te maken hebben natuurlijk met argumenten omtrend bijvoorbeeld de Holocaust niet geheel ongelijk. Doemdenkers die denken dat we nu in een neerwaartse beweging zitten hebben een hoop troeven in handen: Met het milieu gaat het alsmaar slechter en het globale terrorisme neemt een vlucht.

Het meest correcte antwoord is natuurlijk: We gaan er zowel op vooruit als achteruit. Maar toch is het interessant om eens te kijken of de balans uiteindelijk positief of negatief uitslaat. Een aardige poging werd gedaan door de heren van de New Scientist. In één enkel plaatje plotten ze – gebruik makend van 19 maatstaven- hoe de wereld de afgelopen 10 a 20 jaar veranderde.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Boekbespreking: Zingeving als Machtsmiddel

, door
Omslag Zingeving als Machtsmiddel (Uitgeverij Meinema)

Dat de (ex-)bloggers van GeenCommentaar boekenschrijvers zijn zagen we al eerder, maar nu is het dubbel raak. Op 29 september presenteert GC-gastlogger Olivier van Beemen van Parijsblog.nl zijn boek “In Parijs”. En slechts een maand geleden verscheen het boek Zingeving als Machtsmiddel van Meerten ter Borg en GC-redactielid Berend ter Borg. Dat laatste boek kreeg ik als goede vriend opgestuurd en las ik met buitengewoon veel plezier.

Zingeving als Machtsmiddel (uitgeverij Meinema) past goed in het onderzoeksgebied van Meerten ter Borg, bijzonder hoogleraar aan de Leidse Universiteit op het gebied van niet-institutionele religie in de hedendaagse samenleving. Eerder verschenen van zijn hand de boeken Het geloof der goddelozen (1996), en Zineconomie (2003). De socioloog Ter Borg schetst hierin de oorzaak voor de menselijke drang naar zingeving en de manier waarop de moderne mens hier mee omgaat. Naast traditionele religie ontstaan steeds meer ongebonden vormen van religiositeit.

In Zingeving als Machtsmiddel keren de auteurs terug naar de vraag wat zingeving is, maar koppelen dit aan het idee van macht. De centrale vraag is hoe zingeving dient als machtsmiddel. De titel roept al snel het beeld op van dominante kerkvaders die God als een stok achter de deur hebben om hun onderdanen te onderdrukken. Maar ter Borg en ter Borg tonen aan dat er bij macht altijd sprake is van een wederzijds ‘contract’. De auteurs nemen rustig de tijd om het begrip macht te ontleden en te definiëren.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

WW: Openbare Online Sensordata

, door

De woensdagmiddag is op GeenCommentaar Wondere Woensdagmiddag. Met extra aandacht voor de nieuwste ontwikkelingen in Wetenschap- en Techniekland.

Weer-sensor op het dak (Foto: Flickr/terriem)

De mogelijkheden voor het Web zijn nog altijd groeiende. Bestond het Web eerst nog uit een verzameling gelinkte documenten, tegenwoordig kunnen we ook het Web van de Gegevens (het Semantische Web) of het Sociale Web onderscheiden dat zich manifesteert binnen dezelfde technologie: dat van het Internet. Met de opkomst van de mobiele systemen en de steeds kleiner en goedkoper wordende sensorelektronica dient zich naast deze bekendere voorbeelden nu ook een Web van (real-time) sensor data aan. Ook milieusensoren sturen hun gegevens de ether in en her en der duiken websites en systemen op die deze gegevens aggregeren en publiceren.

Dat het Web een belangrijke rol in de verdere openheid en democratisering van de samenleving kan spelen hebben we de afgelopen jaren al laten zien. De technologie is nu dus zover dat een uit 1998 stammend EU-besluit over de openheid van milieudata eindelijk haalbaar is. In het besluit dat werd genomen op de Aarhus conferentie van dat jaar staat dat de lidstaten hun milieugegevens openbaar zullen maken en dat ze dit pro-actief dienen te doen. Dus niet alleen de bibliotheek moet open, er diende ook actief informatie gepubliceerd te worden. De Nederlandse overheid geeft hier slechts mondjesmaat gehoor aan en publiceerde onder andere de fijnstofwaarden gemeten door het RIVM op haar website. En ze ging nog een stap verder door zich aan te sluiten bij een open sensor-data initiatief Pachube.

Pachube presenteert zichzelf als een platform om real-time sensordata op te slaan, te delen en te tonen. Op de website kan je een Google kaart bekijken waarop allerhande sensoren getoond worden. Nederland komt er niet slecht vanaf, we lijken in een sensorrijk landje te wonen.

Vorige Volgende