Redacteur bij Sargasso: P.J. Cokema

P.J. Cokema is het pseudoniem van Peter de Jonge. Hoewel geen fervent voorstander van pseudoniemen, toch deze internet-identiteit aangenomen, omdat er erg veel Peter de Jonges op het world wide web te vinden zijn.

Tot juli 2018 werkzaam geweest in de dak- en thuislozenopvang. Blogt sinds 9 januari 2006 op zijn eigen website Peterspagina (voorheen Codes, keuzes en maakbaarheid). Onder het pseudoniem P.J. Cokema voegde hij zich in 2008 als gastlogger bij GeenCommentaar, waar hij in mei 2011 toetrad tot de vaste groep redacteurs.

Na de fusie met Sargasso verzorgde hij sinds oktober 2011 de wekelijkse rubriek Kunst op Zondag, nu nog 1 tot 2 keer per maand. Daarnaast zijn binnenlands bestuur en de gezondheidszorg de belangrijkste aandachtsgebieden voor zijn artikelen.

Tevens initiatiefnemer van de Blogparel (tot 2014), de blogprijs voor stukjes die lezers eerst doen lachen en vervolgens tot nadenken stemmen.

Foto: Maurice (cc)

Kunst op Zondag | Rechtse hobby

14 december 2014 , 08:00 , door P.J. Cokema

COLUMN - Sinds een of andere margepoliticus kunst tot één van de linkse hobby’s bombardeerde, zijn er regelmatig pogingen gedaan het tegenovergestelde te bewijzen. Met even onbewezen platitudes had men kunnen volstaan.

In de kunsthandel gaan miljarden om. Kunst is voor de rijken. Kunst is dus een rechtse hobby.
Kunst is elitair dus een rechtse hobby.
Kunst is de vlag op de modderschuit der machtshebbers, die per definitie rechts zijn, ook al noemen ze zichzelf links. Kunst is dus een rechtse hobby.
Rutte speelt piano en zingt, Wilders schildert. Beiden spelen toneel. Kaartjes voor theater en schouwburgen zijn best prijzig. Kunst is voor de “haves” en niet voor de “not haves”. We kunnen het niet hard genoeg benadrukken: kunst is een rechtse hobby.

Hebben we zo de meest doorslaggevende larie wel gehad om de onzinnige frame van de “linkse hobby” te ontkrachten? Dan nu tijd voor serieus onderzoek naar de politieke signatuur van kunst als hobby.

De NHTV (Nationale hogeschool voor toerisme en verkeer) onderzocht het publiek dat naar schouwburg en theater gaat en concludeerde: Podiumkunstbezoek is geen linkse hobby. Het onderzoeksrapport (pdf) kwam afgelopen woensdag uit onder de titel “De mythe van de linkse hobby”.

De onderzoekers keken of er bij frequente bezoekers van podiumkunsten sprake was een linkse of rechtse politieke voorkeur, of hun inkomen hoger of lager was dan van niet frequente bezoekers en of ze vaker stemmen op een partij die een sterk cultureel profiel uitdraagt. Men ontdekte een uiterst minimale samenhang tussen genoemde parameters en durfde dan ook de conclusie aan dat podiumkunsten geen linkse hobby zijn.

Foto: Jimmy Emerson, DVM (cc)

Kunst op Zondag | Reusachtig

7 december 2014 , 08:00 , door P.J. Cokema

Kunst mag groots en meeslepend zijn. Groot en veelwegend zul je bedoelen, hoor ik sommige kunstenaars zeggen. Prima, zeg ik dan, als het publiek het wel reusachtig vindt. Vandaag bekijken we omvangrijke kunst.

Kunstenaar Eric de Valk heeft het grootste kunstwerk ter wereld in de aanbieding. Het moet nog wel worden gemaakt. Ondertussen moeten we het doen met standbeelden van 100 meter hoog en meer. Die overtreffen het in 2010 onthulde grootste kunstwerk van Nederland: De Stip. Een door de Beweging Toyisten beschilderde gasbol in Emmen.

Nee, wacht. Het grootste kunstwerk van Nederland is het Feestaardvarken van Florentijn Hofman, die de hele wereld kent van zijn reusachtige badeend. Het Feestaardvarken werd in 2013 aan het publiek prijs gegeven.

Of nee, het grootste Nederlandse kunstwerk heet de Hoorn des Overvloeds, ontworpen door Arno Coenen en zijn team. Te zien in de Markthal te Rotterdam, kort geleden geopend door mevrouw Máxima. Stelt deze digitale projectie op 11.000 vierkante meter alle “grootste” kunstwerken van Nederland in de schaduw?

Nee, ik hou het er op dat de Aardzee (ontworpen door Piet Slegers), een vijf hectare groot stukje land-art, vooralsnog het grootste kunstwerk van Nederland is. De Nachtwacht lijkt er een postzegel bij.

Foto: James Lumb (cc)

Kunst op Zondag | De naald

30 november 2014 , 08:00 , door P.J. Cokema

Zoeken naar een naald in een hooiberg is een spreekwoord. Er is een groot verschil tussen spreekwoorden (historische context, taalkundig erfgoed?) en ‘wijsheden’ die de volksmond debiteert. Als de volksmond een beetje spitse kunst ‘de naald’ noemt, is er vaak sprake van een creatieve waarneming en een feitelijke onjuistheid.

Ruim twee weken geleden zocht de Italiaanse performancekunstenaar Sven Sachsalber in het Parijse museum Palais de Tokyo naar een naald in een hooiberg. Het moest een performance van 48 uur worden, hij vond de naald al in 18 uur tijd.

U ziet aan zijn techniek dat hij de naald vond door van het hooi ballen te kneden. Hooi is vrij makkelijk tot pakketjes samen te persen en daarmee behalve bouwmateriaal ook een aardige grondstof voor kunst.

In Amerika worden jaarlijks hooikunst wedstrijden gehouden. Na het oogsten van het graan kun je langs velden en wegen vaak carnavaleske beelden van stro zien. Ruim tien jaar geleden maakte de Amerikaanse kunstenaar Tom Otterness tijdens de Montana Bale Trail, de beeldengroep ‘Makin’ Hay’. De installatie is tot op heden nog regelmatig te zien.

Tom Otterness – Makin’ Hay.

Michael Shaughnessy heeft zich gespecialiseerd in hooi en maakt er prachtige, abstracte installaties mee.

Foto: Dietmut Teijgeman-Hansen (cc)

Kunst op Zondag | Stationsplein

23 november 2014 , 08:00 , door P.J. Cokema

Voor en rond aardig wat Nederlandse treinstations bestaat de kunst vooral uit installaties zoals we op de foto boven dit artikel zien. In Rotterdam heeft men dat achter de rug, maar er mankeerde nog wat. Op het Rotterdamse stationsplein komen twee elkaar kussende wereldbollen. Kunst waarover de meningen verschillen. Wat voegt kunst toe aan een stationsplein?

Naar verluidt koos de commissie die op zoek moest naar een kunstwerk voor het Rotterdamse Centraal Station unaniem voor ‘Kissing Earth’, van de IJslandse kunstenaar Olafur Eliasson. Na de bekendmaking barstte natuurlijk de discussie los.

Het plein kan beter leeg blijven, het station is al kunst genoeg, meent de één. Zonde, eerst op kunst bezuinigingen en dan voor 1 miljoen een buitenlandse kunstenaar inhuren, kritiseert een ander. Prachtig, internationale allure die bij een wereldstad als Rotterdam past, juicht een derde.

In de media is een schetsontwerp van de wereldbollen te zien. De kunstenaar mag er nu over gaan nadenken hoe de wereldbollen er in 2015 in het echt bij zullen liggen. Ik ben benieuwd welke werelddelen elkaar de uiteindelijke kus zullen geven.

Het brengt ons vandaag op stationspleinenkunst.

Dat Olafur Eliasson twee wereldbollen laat kussen op een stationsplein is niet vreemd. Er wordt wat afgelebberd rond en op stations. Het is dé plek waar afscheid en welkom met een smakkerd worden bestendigd. In het St. Pancras Station in London zijn vijf kunstwerken te zien, waaronder The Meeting Place van Paul Day.

Waan van de dag

Problemen bij Giro 555

21 november 2014 , 22:13 , door P.J. Cokema

NIEUWS - Giro 555 verdeelt de opbrengsten verkeerd onder de achterliggende hulporganisaties. Volgens De Correspondent is dat één van de drie problemen waarmee de SHO en Giro 555 kampen.
De Correspondent baseert zich op het adviesrapport dat een onafhankelijke commissie in opdracht van het SHO-bestuur opstelde. Het rapport lag bij de SHO in februari op tafel maar werd vandaag pas openbaar gemaakt (pdf), nadat het artikel op De Correspondent verscheen.

Foto: Conrad Bakker (cc)

Kunst op Zondag | Sinterklaas is dood

16 november 2014 , 08:00 , door P.J. Cokema

Gisteren arriveerde een replica van een katholiek icoon in Nederland. Een replica, want het origineel is al geruime tijd dood.

De replica kunnen we zien als een “levend standbeeld”. Een soort van kunst dus. De vraag is of de replica in de verschijning zoals die gisteren was te zien, recht doet aan het origineel. Dat lijkt me wel het geval bij De Denker van Rodin, die op diverse plaatsen in de wereld zit te suffen. Maar niemand die er wakker van ligt dat het geen origineel, eerste exemplaar is.

Misschien voelen sommigen zich wel bedrogen als ze in een museum een replica van een origineel schilderij zien. Het komt voor, vooral om het origineel tegen slijtage en diefstal te beschermen. Of om een zaalopstelling in tact te houden. Soms ook als extra publiektrekkertje.

In het geval van Sint Nicolaas hoeft niemand, op wat tere kinderzieltjes na, zich bedrogen te voelen. De replica is immers gebaseerd op een bisschop die ooit in Turkije dienst deed. De bisschop is niet de enige overledene die voortleeft in schilderijen, standbeelden en verhalen.

De replica van de Sint Nicolaas die gisteren voet aan wal zette, heeft zo goed als niets meer van het origineel. Om te beginnen is het allerminst een heilige, ook al doet de bijnaam “goedheiligman” wellicht anders denken. Tot 1969 kwam Nicolaas nog in de rijen der heiligen voor, daarna werd hij door paus Paulus VI er uit geknikkerd. Gewoon omdat er volgens de paus een overdaad aan heiligen waren. Nicolaas was blijkbaar niet bijzonder genoeg om in de Calendarium Romanum voort te mogen leven.

Foto: Amanda (cc)

Kunst op Zondag | Kunst maakt muziek

9 november 2014 , 08:00 , door P.J. Cokema

Vandaag voltooien we het drieluikje over beeldende kunst en muziek. Na muzikanten die muziek maken geïnspireerd door een kunstenaar of een kunstwerk en kunstenaars die zelf muziek maken, kijken en luisteren we nu naar kunst die muziek maakt.

Niet dat je snel een paar schilderijen een bandje ziet vormen om er flink op los te jammen. Kunstwerken die muziek maken zijn vooral installaties waar de nodige technologie aan te pas komt. Het is een breed terrein waar op de meest uiteenlopende manieren beeld in geluid wordt omgezet of geluid juist tot beelden moet leiden.

Het leidt ook niet altijd tot muziek, in de zin van verteerbare melodietjes en navolgbare ritmes. Meestal gaat het om louter klankproductie. Wat die klank ook moge zijn.

Een poging muziek in beeld om te zetten deed de Letse band InsTRUmenti. Met wat speakers en verf maakten ze van hun cd-cover een aardig kunstwerkje.

Leuk, maar nu wat kunst waar geluid uit komt.

Fraai voorbeeld is Disarm van Pedro Reyes. Hij maakte van door het Mexicaanse leger vernietigde wapens mechanische muziekinstrumenten. In het filmpje hieronder aangestuurd door een computer en in dit filmpje bespeeld door muzikanten.

Tot 22 maart 2015 is in het Tropenmuseum de installatie Grand Parade van Jompet Kuswidananto te zien. Het mechanische orkest staat symbool voor de voortdurende veranderingen die individuen ondergaan als gevolg van de veranderingen in de wereld en hun eigen omgeving.

Foto: Ars Electronica (cc)

Kunst op Zondag | Kunstenaarsbands

2 november 2014 , 08:00 , door P.J. Cokema

Bij kunst en rock-‘n-roll wordt al gauw gedacht aan muzikanten die ook schilderen, tekenen of welke vorm van beeldende kunst dan ook maken. Denk aan de schilderijen van Herman Brood, de tekeningen van Patti Smith of de met zijn eigen bloed bespatte doeken van Pete Doherty (voormalig frontman van The Libertines en Babyshambles.

Het verkoopt vaak goed omdat het bekende muzikanten zijn. Veel minder bekend zijn bands die door beeldend kunstenaars worden gevormd en hun kunst integreren in hun optredens. De zogenaamde kunstenaarsbands.

In januari traden een aantal van die bands op in Paradiso. Met onder andere bands die ook te zien en te horen waren op de Triennale van Milaan (2010) en op de Bozar Expo in Brussel (2008).

Kunstenaarsbands bestaan veelal uit één of meer beeldend kunstenaars, die muziek maken een wezenlijk onderdeel van hun beroepspraktijk hebben gemaakt. Soms begonnen als een bandje van kunstacademiestudenten, soms een project van de bandleider, soms als met muziek omlijste performances.

Opvallend is dat er maar weinig rock-‘n-roll bij zit. Veel punk, techno, ambient, indie, soms gecombineerd met folkinvloeden.

ZaZaZoZo, de band van Melanie Bonajo en Joseph Marzolla traden in januari op in Paradiso.

La Chatte is de band van beeldend kunstanaar Stephane Agrillet, multidisciplinaire kunstenaar Vava Dudu en gitarist Nicolas Jorio.

Foto: Jordi Mercader (cc)

Kunst op Zondag | Kunst en rock-‘n-roll

26 oktober 2014 , 08:00 , door P.J. Cokema

Hoe rock-‘n-roll kan kunst zijn? Dat vraagt Art Rocks 2014 aan elke muzikant die wil meedingen naar een optreden op Eurosonic Noorderslag en 1000 euro in de wacht wil slepen. Elk genre is toegestaan. Van pop tot jazz. Van rappers tot singersongwriters.

Art Rocks wordt georganiseerd door Museum Boijmans Van Beuningen, Centraal Museum Utrecht en het Groninger Museum in samenwerking met de Grote Prijs van Nederland. De geïnteresseerde bandjes, singersongwriters, dj’s, rappers en crooners kunnen kiezen uit dertig kunstwerken.

Dat is een beetje jammer. Het had leuk geweest als de muzikanten vrij konden kiezen uit de totale collectie. Met leuke taferelen als gevolg. Rondrennende muzikanten, gitaar of keyboardje onder de arm, die je bij kunstwerken een riedeltje ziet uit proberen.

Op dit moment heeft Art Rocks al 32 inzendingen binnen. De kunst van Museum Boijmans Van Beuningen (14 inzendingen) en Centraal Museum Utrecht (ook 14 inzendingen) inspireert blijkbaar het meest. Het Groninger Museum scoorde nog maar vier inzendingen.

De winnaar van Art Rocks 2012 was Try Acrobatics, die ‘La reproduction interdite’ van René Margritte kozen als inspiratie voor hun ‘Replica’.

Er circuleren op internet wat lijstjes over kunst en muziek.

Bij nadere beschouwing gaan de genoemde songs maar zelden over een kunstwerk. Vaker gaat het over een kunstenaar, maar meestal wordt die genoemd om niets over kunst te zeggen. In bijna alle gevallen gaat alleen de tekst over de kunst en is de muziek gewoon de klank die een band of zanger/zangers ook produceert in nummers die niet over kunst gaan.

Foto: Paul Stevenson (cc)

Kunst op Zondag | China’s nieuwe culturele revolutie

19 oktober 2014 , 08:00 , door P.J. Cokema

De Chinese president Xi Jinping waarschuwt dat kunstenaars niet de slaven van de markt moeten worden en meer om de stank van geld geven, dan om de ware socialistische waarden, vaderlandsliefde en de juiste visie op China’s geschiedenis. Kondigt Xi Jinping een nieuwe culturele revolutie aan?

Tja, dat krijg je als expansieve economische macht. Groeien en bloeien om China welvarend te maken is één ding, maar daar wil elke Chinees wel een graantje van meepikken. Ook in niet materiële zin. En als kunsthandelaren uit het “vrije” Westen ineens de Chinezen ontdekken, dan bestaat natuurlijk de kans dat Chinese kunstenaars zich richten op de Westerse decadentie en dat ook in hun werk willen tonen.

Sinds de tachtiger jaren zijn kunstenaars in China redelijk vrij in wat ze kunnen (mogen) maken. In de grote steden Beijing en Sjanghai zijn veel kunstenaarscollectieven en bij toeristen inmiddels bekende kunstwijken.
Kritiek op de staat is nog steeds taboe en het moet niet al te pervers zijn. Sommige kunstenaars vonden de restricties te groot en weken uit naar het buitenland, anderen zijn gebleven en maken desalniettemin spraakmakende kunst, die ook nog eens goed verkoopt in het Westen.

Meer over hedendaagse Chinese kunst hier en hier en laten we nu eens kijken waar president Xi Jinping zich nu zo aan stoort.

Foto: Owen (cc)

Kunst op Zondag | Anti-oorlog

12 oktober 2014 , 08:00 , door P.J. Cokema

De vorige Kunst op Zondag eindigde met de Bed-In van John Lennon en Yoko Ono. ‘Give peace a chance’ was het motto, waarover Yoko Ono later zou zeggen:

In 1969, John and I were so naïve to think that doing the Bed-In would help change the world. Well, it might have. But at the time, we didn’t know.

Er is veel historische anti-oorlogskunst te vinden. Actuele anti-oorlogskunst is nog wel in street art aanwezig, maar amper in cartoons in de media en in de overige kunsten. Is de strijd gestreden en is er geen plaats meer voor de naïviteit die John en Yoko ten toon spreidden?

Tot 4 januari 2015 zijn in Museum de Fundatie in Zwolle politieke oorlogsprenten van Jan Sluijters te zien. Hij maakte tussen 1915 en 1919 al tekenend kritisch commentaar op de Eerste Wereldoorlog en Nederlands neutraliteit in die periode.

De prenten komen uit de collectie van Rob Scholte,

die in Nagasaki (u weet wel, van de atoombom) in het pretpark Huis ten Bosch een gigantische wandschildering mocht realiseren. ‘Après nous le déluge’ heet het meesterwerk en gaat over de voortdurende herhaling van oorlog. Scholte verwerkte er onder andere een scheepskanon in die beursberichten uit The Wall Street Journal afschiet.

Foto: schnaars (cc)

Kunst op Zondag | Bed

5 oktober 2014 , 08:00 , door P.J. Cokema

A bed is more important than a fighter plane

Zie hier het commentaar van kunstenaar Martin Reed op het bed van collega Tracey Emin. Beide kunstenaars wonnen de prestigieuze Turner Prize én kritiek. Niet iedereen zag de achterliggende gedachte van Martin Reed’s Work No,227: The lights going on and off. Niet iedereen zag kunst in Tracey Emin’s beslapen bed.

Maar het bed is belangrijk. Met het licht aan en met het licht uit. Slapen is nog steeds een aanzienlijk deel van onze tijdsbesteding. En verder brengen mensen de bedtijd door met seks, werken, televisie, internet en de I-phone. Er zijn zelfs lieden die elke zondagochtend na het ontwaken nog wat tijd in bed door brengen met Sargasso’s Kunst op Zondag.

George Segal – Couple on a bed, 1965.