Overzicht

Michel

227 Artikelen
78 Waanlinks
3.417 Reacties
Achtergrond: Jay Huang (cc)
Ik schrijf over conservatisme, economie en de relatie tussen die twee. Regelmatig komen eurocrisis en de problemen met macro-economie aan bod.

De vraag die me steeds meer bezig is gaan houden is: waarom is het politieke klimaat de afgelopen dertig jaar veranderd van optimistisch/progressief naar pessimistisch/conservatief.
Foto: Ivy Dawned (cc)

Klimaatscepsis en conservatisme (1): waar komt de afwijzing van wetenschap vandaan?

, door

ANALYSE - Wat zit er achter de klimaatscepsis bij liberalen en conservatieven? Is het gebrek aan kennis of onwil om de rekening te betalen, of zit er meer achter? Een analyse aan de hand van het in juli 2014 verschenen rapport ‘Zeker van energie’ van de Teldersstichting.

Het is verontrustend dat de denktank van een partij die in het centrum staat van de macht in Nederland – dat kun je wel zeggen van de VVD – is bevangen door pseudowetenschappelijk denken. Door ons en anderen is al geschreven over de sceptische houding ten opzichte van klimaatverwarming in het Teldersstichting-rapport Zeker van energie. Recent liet ook een Tweede Kamerlid van de VVD, Remco Dijkstra merken, dat hij twijfelt aan de resultaten van klimaatonderzoek door te beweren dat het IPCC een organisatie is van ongenuanceerde onheilsprofeten.

Wat bij de VVD gebeurt, is onderdeel van een internationale trend. Vooral in Angelsaksische landen is onder conservatieve partijen al langer sprake van toenemend wantrouwen in de resultaten van klimaatwetenschap. Het gaat daarbij om conservatieve en liberale partijen die een marktgeoriënteerde politiek voorstaan. Een van de eerste maatregelen die de conservatieve regering van Tony Abbott in Australië nam was dan ook de opheffing van de klimaatcommisie. Dit jaar werd de CO2-belasting op fossiele brandstof afgeschaft en adviseurs van de Australische regering waarschuwden voor afkoeling van het klimaat. De voorstellen in het rapport van de Teldersstichting gaan niet zo ver, maar de achterdocht ten opzichte van de klimaatwetenschap is duidelijk aanwezig.

Ik ga hier niet inhoudelijk in op de argumenten van conservatieve klimaatsceptici. Op Sargasso en door anderen is de ‘klimaatscepcis’ van het rapport al voldoende weerlegd. Wat mij interesseert is de vraag waar de scepsis vandaan komt. Hoe is het mogelijk dat een wetenschappelijk bureau van een belangrijke partij in Nederland zich zo onwetenschappelijk opstelt? Ik zal laten zien dat conservatieven fundamentele problemen hebben met wetenschap in het algemeen.

Foto: Chris (cc)

De economie is mensenwerk

, door

OPINIE - Ik heb me al eens eerder verbaasd over de vreemde manier waarop we naar economie kijken: alsof het een natuurfenomeen is zoals het weer. Hoogstens kun je je goed kleden, maar je kunt er niets aan veranderen. Een artikel in het Financieel Dagblad van 27 augustus: ‘Europese economie groeit zo matig dat recessie sowieso niet ver weg is’, is een mooi verbeeld hiervan.

Twee bankiers mogen hun mening geven over de stand van de economie. Han de Jong, hoofdeconoom van ABN Amro en Hans Stegeman van de Rabobank. ‘Het goede nieuws van de afgelopen achttien maanden,’ aldus Stegeman, ‘was dat de economie van de eurozone weer groeide, de tegenvaller was en blijft dat de groei trager is dan we hadden verwacht.’ Omdat de groei zo gering is, is hij is bang voor een nieuwe recessie. Groei kan zomaar omslaan in krimp, bijvoorbeeld door de crises in Oekraïne en Irak. Han de Jong is niet zo somber. Hij heeft ‘een heel simpele redenering […] de Europese conjunctuur volgt doorgaans de conjunctuur in de VS. In de VS zet het herstel nog steeds door, dus waarom zou het in Europa niet doorzetten?’

Ondanks het optimisme van de Jong is er is wel degelijk reden tot somberheid want de vooruitzichten zijn niet best. ‘Vrees voor derde recessie neemt toe’ kopte en twitterde het FD vorige week.

Foto: copyright ok. Gecheckt 30-10-2022

Hoe Duitsland Europa kan redden: erst kaufen, dann sparen!

, door

ANALYSE - Vorige week maandag verscheen een pleidooi van Ian Buruma voor het redden van de EU. Duitsland moet de beurs trekken, want Europa mag – ondanks al haar zwakheden – niet desintegreren. Zijn betoog is een parade van misvattingen over de oorzaak van, en de mogelijkheden voor, een oplossing van de eurocrisis.

Ian Buruma is een echte Europeaan want bloed uit ten minste drie Europese landen stroomt door zijn aderen, maar toch dweept hij niet met Europese eenheidsidealen. Daar kleeft een katholiek geurtje aan volgens hem en de EU is een technocratische constructie die is bedacht door mensen die ‘een zeker wantrouwen koesterden tegen democratische instellingen’. Maar desondanks blijft hij ‘aanhanger van de EU, als een vereniging van nationale staten met gemeenschappelijk belangen.’

Zodoende vindt Buruma het belangrijk dat de EU niet uiteenvalt door de eurocrisis, wat nu dreigt te gebeuren. Volgens Buruma is het economisch sterke Duitsland het enige land dat Europa bij elkaar kan houden. ‘Dit zou enige financiële offers vergen, die Duitsland zich nu gemakkelijk kan veroorloven,’ meent hij. Maar over wat er precies moet gebeuren en hoe Duitslands geld zou moeten worden besteed, zegt Buruma evenwel niets. Vermoedelijk denkt hij aan een vorm van het gemeenschappelijk maken van de schulden (‘eurobonds’) of aan hulp bij het afbetalen ervan.

Foto: copyright ok. Gecheckt 10-11-2022

Verkiezingen Europees Parlement: Niet-stemmer zegt Ja!

, door

OPINIE - Wij zijn door de politiek stelselmatig voorgelogen over de eurocrisis. De oplossing waar nu aan wordt gewerkt zal de crisis verergeren. De komende verkiezingen voor het Europees Parlement geven u een kans om hier tegen te stemmen. Wie niet stemt, stemt impliciet voor doorgaan op de heilloze weg die de politiek nu volgt.

Wie de discussies in de media over de aanstaande verkiezing voor het Europa Parlement oppervlakkig volgt, zou kunnen denken dat we op 22 mei gaan kiezen vóór of tegen Europa. Max van Weezel beschrijft hoe in de media een gevecht tussen Eurofielen en Eurofoben wordt gevoerd. De Eurofielen worden vertegenwoordigd door D66, de Eurofoben door de PVV en de rest van de partijen zit daar ergens tussen in. Met afgrijzen constateert hij dat de meerderheid van de bevolking niet gaat stemmen omdat het hen niets kan schelen. Dat is onverstandig want, zo schrijft van Weezel, ‘de integratie gaat door, onder leiding van Duitsland’ of je dat wilt of niet.

Wat Van Weezel goed belicht, is dat veel mensen denken dat de verkiezingen gaan over ‘vóór of tegen’ Europa. Die keuze hebt u echter allang niet meer. Op dit moment wordt Europa naar aanleiding van de eurocrisis opnieuw ingericht. De oplossing waar nu aan wordt gewerkt is een slechte oplossing. Als kiezer kan u daar op 22 mei ja of nee tegen zeggen. Als u niet gaat stemmen stemt u impliciet voor deze oplossing. Waarom dat slecht is en om te begrijpen welke keuze u hebt, moet ik kort de geschiedenis van de eurocrisis uitleggen.

Learning to Love Machiavelli

, door

Zoals bekend staat ‘Machiavellistisch’ voor cynisch realisme in de politiek. Via Corey Robin kom ik op Don McDonald die een graphic novel heeft gemaakt over het leven en werk van Niccolò Machiavelli. Hij laat zien dat realisme niet zelfde is als cynisme, en dat de mens Machiavelli niets te maken heeft met monster dat er later van is gemaakt.

Je kan intekenen voor zijn Kickstarter campagne om het boek te publiceren.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Economie, gij waart om niets beducht

, door

ANALYSE - Aan de metaforen die we gebruiken, kun je zien welke onbewuste aannames we maken. Hoe wij denken over economie is bijvoorbeeld goed te zien in de analyse van het ‘Europees herstel’ waarmee de Volkskrant gisteren opende, geschreven door Peter de Waard: ‘Ook economie beleeft lente’.

De Volkskrant is in juichstemming. Het stuk staat vol met meteorologische beeldspraak die daar bij past. Het ‘economische voorjaar’ is nu echt aangebroken want, zo leren we, het begrotingstekort ‘smelt als sneeuw voor de zon’. Staatssecretaris van Financiën Eric Wiebes wordt geciteerd met de uitspraak dat hij ‘weer een soort zon [ziet] schijnen’. Verderop in het artikel wordt ons, onbedoeld ironisch, meegedeeld dat de zon zelfs ‘rond de Middellandse Zee weer [zal] schijnen’, uiteraard alleen als ‘grote tegenslagen uitblijven’.

Beeldspraak als deze laat zien dat we de economie als een fenomeen beschouwen waar we niets aan kunnen veranderen, of het nu winter is of zomer wordt. Het gebruik van de jaargetijdenmetafoor veronderstelt dat de economie cyclisch is. Een verklaring voor de fluctuatie is dan niet nodig. We kunnen er niets aan doen, je kunt hoogstens schuilen als het regent en sparen voor de winter.

Ziek tussen de oren

In het artikel wordt ook de medische metafoor gebruikt: de economie herstelt van een ziekte. Maar het gaat niet zomaar om een ziekte, maar om een ziekte die tussen de oren zit:

Foto: Rareclass (cc)

Ongebruikelijke methoden

, door

OPINIE - ‘Quantitative easing’, ofwel geldverruiming, doet niets voor de reële economie, maar wel voor de institutionele spelers in het ‘financiële casino’.

Hoera! Het gaat eindelijk weer wat beter met de economie in Europa. Maar wat in de juichstemming vaak onderbelicht blijft is de reden dat het weer wat beter gaat: er wordt minder bezuinigd. Dat was een belangrijke oorzaak dat het zo slecht ging de laatste jaren. Als je daarmee stopt is het logisch dat het weer beter gaat. Paul Krugman vergeleek het onlangs met iemand die stopt met zichzelf op de kop te slaan en zich beter gaat voelen. Dat is geen verdienste.

De matige groei die we nu hebben is bovendien lang niet genoeg om de achterstand die we hebben opgelopen sinds 2008 in te halen. Aan beide kanten van de Atlantische oceaan is de werkloosheid nog steeds erg hoog en het herstel is erg traag. Terwijl regeringen bezig waren met het ‘op orde brengen van hun huishoudboekjes’, waren alleen de centrale banken van Europa en de VS nog in staat om de economie te stimuleren met ongebruikelijke methoden.

Meer geld

Voor de kredietcrisis konden banken de economie stimuleren door de rente te verlagen, maar dat kan niet meer omdat de rente al extreem laag is: bijna 0%. Centrale banken hebben nog een ander middel om de economie te stimuleren: meer geld in circulatie brengen. De dure term voor het maken van meer geld is quantitative easing. Ik gebruik de Nederlands term: geldverruiming.

Foto: Logo’s van sociaaldemocratische partijen copyright ok. Gecheckt 23-11-2022

Het echte verraad van links

, door

ANALYSE - Ondanks de eeuwige klaagzang van rechts, dat beweert slachtoffer te zijn van linkse dictatuur, weet iedereen die de politiek ook maar een beetje volgt dat links al jaren op haar retour is. Dit viel me onlangs weer op toen ik dit fragment tegenkwam van een verkiezingstoespraak uit lang vervlogen tijden:

We had to struggle with the old enemies of peace–business and financial monopoly, speculation, reckless banking, class antagonism, sectionalism, war profiteering.

They had begun to consider the Government… as a mere appendage to their own affairs. We know now that Government by organized money is just as dangerous as Government by organized mob.

Never before in all our history have these forces been so united against one candidate as they stand today. They are unanimous in their hate for me–and I welcome their hatred.

Dit zei niemand minder dan de President van de Verenigde Staten in 1936. Hoe anders gaat dat nu. De Democraten verzetten zich allang niet meer tegen Wall Street, integendeel, ze zijn er afhankelijk van geworden. De speeches van de Democraat die nu in het Witte Huis zit zijn vaag en gaan over hope en change of hij kondigt bezuinigingen aan. Vooral niet te radicaal, want Obama verwelkomt de donaties van de voormalige vijand.

Foto: studio of Sir Joshua Reynolds,painting,(1767-1769) copyright ok. Gecheckt 02-03-2022

Wat is conservatisme? Deel 2: Nitor in adversum

, door

RECENSIE - Dit is het tweede deel van een bespreking van het boek ‘The reactionairy mind’ van Corey Robin. (Deel 1 is hier te lezen.)

Nitor in adversum

In een nu nog weinig gelezen maar in de 18e eeuw invloedrijk essay The sublime and beautiful schrijft Burke over het effect van de emoties op de mens. Hij vergelijkt de effecten van positieve prikkels (schoonheid, vreugde of nieuwsgierigheid) en negatieve prikkels (angst, macht of pijn) op de menselijke geest. Burke komt tot de conclusie dat positieve prikkels op den duur leiden tot stagnatie en verslapping. Negatieve prikkels verkwikken daarentegen de geest. Zij ‘verheffen’ en maken sterker. Niet schoonheid maar tegenslag maakt de mens sublime.

Corey Robin leidt veel van de kenmerken van het conservatisme af van dit grondprincipe dat Burke in The Sublime and Beautiful beschreef. Nitor in adversum (‘Dankzij tegenstand worstel ik mijzelf vooruit.’) was zijn adagium. Als de mens het te goed heeft verliest hij de wil en het vermogen om te vechten. Om dit te voorkomen moeten wij voortdurend beproefd en getuchtigd worden. Deze achttiende-eeuwse manier van denken is tot op de dag van vandaag kenmerkend voor het conservatisme. De conservatief is steeds op zoek naar beproeving en legt dit aan anderen op. Het is de reden voor de conservatieve afkeer van de verzorgingsstaat.(1)

Hoe radicaal conservatisme is, werd zichtbaar na de aanslag van 11 september 2001 op het World Trade Center. Toen bleek dat de liefde voor wetten en tradities slechts gespeeld is. De rechtsstaat is dan een lastige hindernis. Verdachten werden gemarteld en zonder vorm van proces voor onbepaalde tijd gevangen gezet. ‘No lawyering this thing to death’ zei Bush. ‘We also have to work, though, sort of the dark side, if you will’ vond Dick Cheney. De wetten en tradities die de conservatief zegt te prefereren, worden juist door hen zelf met groot gemak terzijde geschoven.

Foto: studio of Sir Joshua Reynolds,painting,(1767-1769) copyright ok. Gecheckt 02-03-2022

Wat is conservatisme?

, door

RECENSIE - Deze bespreking van het boek ‘The reactionairy mind’ van Corey Robin laat zien dat het conservatisme door links, maar ook door conservatieven zelf, vaak verkeerd wordt begrepen.

Onlangs had ik het genoegen aanwezig te zijn bij een referaat gehouden door Bart Jan Spruyt. Hij opende met de volgende zin: ‘Kijk u maar eens goed dames en heren, want dit ziet u zelden: hier zit een conservatief.’ Spruyt illustreert hiermee een typisch conservatieve karaktertrek: het spelen van de underdog. Het is natuurlijk spel want het conservatisme is een succesvolle politieke stroming. Anders dan vijftien jaar geleden, is het conservatisme hip. Er zijn conservatieve omroepen, de populairste politieke website is GeenStijl en de ooit progressieve Volkskrant en het links-liberale NRC Handelsblad hebben conservatieve columnisten. Conservatisme doet het goed in Nederland en conservatieven hebben niet langer een underdogpositie.

Er zijn veel verklaringen voor de opkomst van het conservatisme, variërend van verzwakking van de verzorgingsstaat, nostalgie, immigratie tot veranderingen van het opleidingsniveau van het electoraat. Het is ook moeilijk om conservatisme te definiëren want er zijn veel soorten conservatisme. Wat hebben al die conservatieve stromingen zoals Libertariërs, Tea Party, fundamentalistische christenen, de Edmund Burke Stichting en de PVV met elkaar gemeen? Hebben ze eigenlijk wel wat gemeen?

In het in 2011 uitgekomen The reactionary mind: conservatism from Edmund Burke to Sarah Palin laat Corey Robin zien dat al deze bewegingen inderdaad gebaseerd zijn op dezelfde conservatieve ideologie. Het boek is een portret van het conservatisme als politieke stroming en het laat zien dat conservatieve politiek zoals we die zien in de VS en Europa minder divers is dan op het eerste gezicht lijkt. Volgens Robin zijn er veel misverstanden over wat conservatisme precies inhoud, niet alleen bij links, maar ook bij conservatieven zelf. Waarom bijvoorbeeld spelen conservatieven zo graag de underdog?

Foto: Scott Robinson (cc)

Hoe Jeroen Dijsselbloem weeffouten uit de euro haalt

, door

VERSLAG - Vorige week maandag zat ik in de aula van het academiegebouw van de Universiteit van Utrecht. Jeroen Dijsselbloem komt praten over Europa. De zaal gonst. Ongeveer tweehonderd man wachten op de komst van de minister. Achter me zitten studenten. Ze overleggen wat ze gaan doen na hun studie. Een van de jongens hoor ik zeggen dat hij eerst maar eens gaat kijken bij een grote bank. Een verzekeringsbedrijf zit er niet in want hij heeft geen actuariaat gedaan en nu is het daarvoor te laat.

Alle leeftijden zijn vertegenwoordigd maar de meerderheid is jong en deftig gekleed, compleet met – indien van toepassing – colbertje en dasje. Als later professor Kool, die de studenten achter mij blijkbaar goed kennen, binnenkomt (Clemens Kool, hoogleraar Financieringen en Financiële markten te Utrecht), constateert een van hen dat hij als enige op het podium geen stropdas om heeft. ‘Als professor mag hij dat,’ zegt hij. Jeroen Dijsselbloem is in donker pak gehuld – het uniform van de Echt Belangrijke Mensen – en hij heeft natuurlijk wel een stropdas om, een lichtblauwe. Professor Esther-Mirjam Sent (hoogleraar economische theorie en economisch beleid aan de Radboud Universiteit) is gekleed in een vrolijke, rode jurk. Als Jeroen Dijsselbloem binnenkomt, gaat alle aandacht naar hem, maar hij gaat na het handen schudden meteen zitten en begint druk met papier te schuiven.

Vorige Volgende