Hij sleepte de Nietzscheaanse baard hoogstpersoonlijk de 21 eeuw in, met alle gevolgen van dien. De eerste vraag die dit intieme solo-optreden van Bonnie Prince Billie bij radiozender KEXP bij mij opriep: gaat hij met nagellak voor mannen hetzelfde kunstje flikken?
COLUMN - Volgens filosoof Hans Kennepohl zijn wij nog nooit zo romantisch geweest. Hij heeft zelfs een boek geschreven dat Wij zijn nog nooit zo romantisch geweest heet. Onder romantisch verstaat hij het belang dat wij hechten aan authenticiteit, aan het ‘jezelf zijn’. Juist in een wereld die door digitale technologieën steeds afstandelijker lijkt te worden, hunkeren wij naar echtheid.
Als voorbeeld van die hunkering noemt Kennepohl in een interview met Trouw een paar keer De Wereld Draait Door. En inderdaad, als er één programma is dat de zoektocht naar het authentieke centraal stelt, dan is het De Wereld Draait Door wel, dat constant probeert om de steeds killer wordende wereld op puurheid te betrappen. Waarbij Matthijs van Nieuwkerk als een soort hogepriester bepaalt wat wel en wat niet authentiek is, daarbij ingefluisterd door volgelingen als Nico Dijkshoorn, Marc Marie Huibrechts en Jan Mulder.
Hoe oppervlakkig DWDD’s viering van het authentieke is, toonde het De Snijtafel gisteren aan in een 20 minuten durende operatie van een DWDD-interview met Carice van Houten en Halina van Rijn. Aanleiding van het interview was het verschijnen van hun boek Anti-Glamour, waarin de hartsvriendinnen verslag doen van hun leven naast de schijnwerpers. Het irritante, zo laat De Snijtafel genadeloos zien, is dat Carice, Halina en Matthijs heel gewichtig doen over iets wat heel oppervlakkig is. En elke keer als tafelheer Paul de Leeuw die diepte juist wel wil opzoeken (of het gebrek eraan probeert te doorprikken), wordt hem de mond gesnoerd door de presentator.
COLUMN - Eigenlijk had ik hier de Kunst op Zondag van vandaag willen wijden aan staatsieportretten. Dit in het kader van de verjaardag van onze geliefde Koning (driewerf hoera). Echter, omdat ik in het kader van diezelfde verjaardag van diezelfde geliefde koning afgelopen vrijdag tot diep in de nacht aan de boemel was geweest terwijl ik de dag daarop weer om 8 uur naast mijn bed stond om, samen met vrouw en kinders, nog een beetje op tijd te zijn voor het betere spul op de vrijmarkt, een evenement dat naadloos overging in een bezoekje aan een of ander park waar de nodige activiteiten waren georganiseerd et cetera et cetera, anyways, om een niet heel zo heel erg boeiend verhaal niet nodeloos lang te maken: van het een kwam het ander, zodat ik gisteravond, rond een uur of negen, er compleet af lag en niet in staat was om over te gaan tot de geplande werkzaamheden. Ik kwam niet veel verder dan Lucian Freud die Koningin Elizabeth portretteerde en Anton Corbijn die dat bij Koningin Beatrix deed.
Daarom maar een verkapte linkdump: leest allen de ‘longreads’ die VPRO digitaal heeft gemaakt over vijf Nederlanders in de Eerste Wereldoorlog. Omdat dit Kunst Op Zondag is, link ik hier naar de longread over schilder/schrijver Johan Fabricius, die vooral bekendheid verwierf met het boek Scheepsjongens van de Bontekoe, maar in het laatste jaar van de oorlog als ‘Kriegsmaler 306’ het oostfront tekent.
We willen bereiken dat mensen in de daluren gaan reizen als ze niet in de spits hoeven te reizen. Dat kan ook vaker, door flexwerken. We willen de passagiersstroom spreiden over de dag en mensen bewuster laten reizen.
Staatssecretaris Wilma Mansveld (Infrastructuur en Milieu) wil het treinreizen in daluren bevorderen door het reizen in de spits duurder te maken. Alsof mensen voor hun lol in de spits de trein nemen.
COLUMN - Volgens mij was het Bart Chabot die in Martin Bril–Enfin zei dat Bril de kunst van het kijken had geperfectioneerd. Zelf zag Bril het zo: “Het gaat niet om het kijken, het gaat niet om het zien, het gaat erom dat je iets vindt waar je verbeelding aan blijft haken en waar je al schrijvende het verhaal uit krijgt. En dan schrijft het zichzelf wel.”
Eerder die avond zag ik My 600 lb Life op pulpzender TLC. De camera volgde een vrouw van meer dan 300 kilo in haar poging af te vallen. Ze lag dag en nacht op een bed in de kamer, als de moeder van Gilbert Grape in What’s Eating Gilbert Grape. Mijn verbeelding bleef aan die hele vrouw haken. Ik moest wel kijken.
Ze had een operatie ondergaan zodat ze beter kon afvallen. Ze moest een dieet volgen. En ze moest, met hulp van een fysiotherapeut, weer leren lopen. Ze had een kom met gehakt op haar schoot. Met blauwe afwashandschoenen kneedde ze er een paar eierdooiers doorheen. Ze maakte er ballen van die haar man in de oven afbakte. De volgende dag vouwde ze wontons in elkaar. Ze kon niet zonder, zei ze. Haar man frituurde de wontons. Zelf frituren was gezonder dan laten bezorgen, zei de man.
COLUMN - Prof. Dr. Douglas Rushkoff was te gast in Tegenlicht. Volgens mij voor de derde keer alweer. Hij ratelt door als een Woody Allen die z’n cocaïne voor de verandering niet heeft weg geniest. Vrij vermoeiend om naar te luisteren, zeker als hij bijna een uur los gaat over ‘de herovering van het nu’.
De theorieën van Rushkoff zijn dermate suggestief dat de waarde ervan wat discutabel is, maar vermakelijk en prikkelend zijn ze wel. Zijn centrale punt: doordat we via alle nieuwe technologieën constant op meerdere plekke tegelijk zijn, glipt de tijd door onze vingers en vervreemden we onszelf van het hier en nu en van elkaar.
Neem drone-bestuurders die bommen laten vallen op doelen aan het andere eind van de wereld. Om te voorkomen dat het aanvoelt als een computerspelletje, wordt er constant een beroep gedaan op hun moreel besef. Het gevolg is echter dat drone-piloten veel meer last hebben van post-traumatische stress dan de piloten van de gangbare bommenwerpers. De afstand en het gebrek aan risico dat ze zelf lopen zorgt voor grotere schuldgevoelens. En wat extra vervreemdend werkt is dat ze aan het eind van de dag weer naar huis gaan, waar alles pais en vree is, dit in schril contrast met het dorpje in Afghanistan dat ze zojuist hebben gebombardeerd.
COLUMN - In Tegenlicht had een Braziliaanse wetenschapper een robot ontwikkeld die bestuurd werd door de gedachtes van een aap. Dezelfde techniek kan ervoor zorgen dat mensen met een dwarslaesie weer kunnen lopen (tijdens de opening van het WK in Brazilië zal een jongen van 15 die van onderen verlamd is de aftrap doen).
Terwijl de Braziliaanse wetenschapper enthousiast vertelt over zijn experimenten, zie ik voor me hoe de aap door krijgt dat zijn verlengde robot onverwoestbaar is en, gewoon omdat het kan, zijn begeleiders al denkend dood mept, waarna hij op oorlogspad gaat. Ik zie The Terminator voor me, HAL uit 2001, de mens als batterij in The Matrix en het robotjongetje in A.I. dan, ontworpen om voor altijd een liefhebbend zesjarig jongetje te zijn, duizenden jaren lang elke seconde naar zijn overleden moeder verlangt.
Nu zult u zeggen: wat een overdreven reactie. Dat kwam doordat, met dank aan de Maand van de Filosofie, mijn weekend doordrenkt was met de vraag wat er gebeurt als mens en machine steeds meer samensmelten.
Volgens Peter-Paul Verbeek, afgelopen zondag in VPRO’s Boeken, hobbelt de moraal meestal achter de technologische ontwikkelingen aan, waardoor ze al te vaak draait aan een stuur dat nergens op aangesloten is. Techniek is niet te stoppen. In zijn boek Op de vleugels van Icarus betoogt hij dat je niet achteraf, maar tijdens de ontwikkelingen alvast de juiste vragen moet stellen.
COLUMN - Met enige regelmaat reden wij langs het hotel in Kedichem waar Wil Schuurman, de vrouw van Hans Janmaat, dankzij een aanslag door zogenaamde antifascisten haar been verloor. Van de aanslag zelf weet ik mij zo goed als niks te herinneren (ik was bijna negen jaar). Ik weet alleen dat ik, telkens als wij langs het uitgebrande hotel reden, bij mezelf dacht: dus dit hotel was bereid fascisten te huisvesten. Dat Wil Schuurman hier haar been verloor, was mij waarschijnlijk onbekend. En als ik het al had geweten, dan had ik waarschijnlijk gedacht: moet je maar geen fascist zijn.
Ach ja, de jaren ’80. Afgelopen zondag stond Wil Schuurman centraal in een reportage van Brandpunt, getiteld Podium voor mevrouw Janmaat. De reportage was van beroepsijdeltuit Fons de Poel. In 1998, toen de Centrum Democraten hun zetel verloren en de Kamer uit moesten, stond diezelfde Fons de Poel, glunderend van zelfvoldaanheid, Hans Janmaat wat trappen na te geven. Janmaat probeerde de camera’s te ontwijken, De Poel bleef hem achtervolgen, smalend ‘nul zetels, hoe voelt dat nou??’ roepende. Of zoiets.
‘Farizeeër’, zo noemde Hans Janmaat Fons de Poel tegen zijn vrouw. Ze hadden het dus over hem gehad! De Poel nam deze geuzennaam in ontvangst met een mengeling van trots en gelegenheidsschuldgevoelens. In de reportage werd Janmaat neergezet als een profeet. Iemand die zijn tijd ver vooruit was. Wil Schuurman schetste haar man als een lieverd die dol was op zijn rol van onder gescheten underdog. We zagen wat fragmenten waarin Janmaat een paar dingen zei die de Tweede Kamer deden leeglopen. Het klonk meer als Pim dan als Geert. Professor Doctor Meindert Fennema kenschetste Janmaat als slachtoffer van z’n tijd.
COLUMN - Uw tv-recensent is de afgelopen week voor het overgrote merendeel van die week, verstoken gebleven van de televisie. Uiteraard heeft hij nog wel even gezien hoe Geert Wilders zichzelf in de voet schoot met een drietrapsraket die herinneringen aan Louis van Gaal opriep. Uw nederige dienaar van het geschreven woord en de waarheid heeft zich daar privé, buiten de camera’s en de sociale media om, nog wel druk over gemaakt, maar hij heeft besloten de rest van de commotie langs zich heen te laten gaan.
Kortom – en als u mij toestaat ga ik even weer over op de eerste persoon enkelvoud – ik heb niks gezien van alle publieke verontwaardiging die het opriep. De Pechtolds, Buma’s en Samsoms die ongetwijfeld hun zegje hebben gedaan in diverse talkshows, ik heb ze niet gezien. En ook de persconferentie waarin Geert Wilders naar verluidt niks van zijn woorden terugnam, heb ik mezelf bespaard.
De dag voor de verkiezingen zapte ik nog even langs het Grote Lijsttrekkersdebat waarin Diederik Samson tegenover Wilders zijn stinkende best deed om Wilders’ terloopse uitlatingen over minder Marokkanen in de stad, eerder die week, zo krachtig mogelijk te veroordelen. Wilders, een koop groter dan Samsom, onderging het gebries gelaten. De moed zonk mij in de schoenen, ik zapte snel door.
COLUMN - Uw vertrouwde KOZ-redacteur zit momenteel even ergens anders met zijn hoofd. Maar dat mag de pret niet drukken. Want kan de Kunst op Zondag deze zondag ergens anders over gaan dan over Marokkanen? Ik zie de treinen nog niet zo snel vertrekken, maar daar gaat het niet om. Het was vooral de gretigheid van het ‘minder, minder, minder’ waarmee de zaal een zich onaanraakbaar achtende Wilders toejuichte die de rillingen over het lijf deden lopen. Voor het eerst vond ik de vergelijking met een zekere periode uit onze geschiedenis gerechtvaardigd. Vervang de Marokkanen door Joden en je voelt precies waarom Wilders dit keer een grens is overschreden.
Kortom, deze Kunst op Zondag is geheel geweid aan Marokkanen-kunst (liefst van de entertete soort, waar Hij Die Niet Genoemd Mag Worden zo’n broertje dood aan had). Aan kunst door Marokkaanse kunstenaars en aan Marokkanen in de kunst.
De eerste kunstenaar van Marokkaanse komaf aan wie ik moest denken was Rachid Ben Ali, die in 2005, als reactie op de moord op Theo van Gogh, in het Cobra-museum een tentoonstelling had waarin hij porno, nazisme, poep en de islam aan elkaar koppelde. Ben Ali ontving toen de nodige doodsbedreigingen, wat hij gemeen heeft met de man die hem zo graag onze steden ziet verlaten.
Nederlandse sitcoms. Je zou ze de kost moeten geven. Of bleef u vroeger thuis voor Zeg ‘ns a? Ik wel overigens, maar dat was omdat ik ik na Zeg ‘ns A naar bed moest.
Wat later had je De Vlaamse Pot als het toppunt van Nederlandse grappigheid. En de rest van al die Publieke Omroep-ellende, zoals Oppassen, Zo Vader Zo Zoon, Kinderen Geen Bezwaar en Was Ik Maar Bij Moeder Thuis Gebleven.
Je hebt natuurlijk wel de series van Jiskefet gehad (Crediteuren Debiteuren, De Lullo’s, De Heren van de Bruyne Ster), maar dat waren eigenlijk meer uit de hand gelopen sketches. Wel leuk, daar niet van. Maar geen comedyserie. Net zoals de gemeenteraadsverkiezingen geen landelijke verkiezingen zijn, hoe hard men ook z’n best doet ons dat te doen geloven.
Van de commerciëlen hoef je ook niet veel te verwachten. Bij Net5 is vorige week Fashion Planet begonnen. Waarin de modewereld te kakken wordt gezet. Satire die net niet slecht genoeg is om leuk te worden. Je hebt geen flauw idee wat je ermee moet. Terwijl er behoorlijk wat goede acteurs in zitten. De enige die z’n woorden er een beetje geloofwaardig uit z’n mond krijgt is een gebrekkig Nederlands sprekende nicht van, naar ik vermoed, Noord-Afrikaanse komaf. Komt waarschijnlijk doordat zijn teksten bewust slecht zijn, terwijl de teksten van de overige personages onbedoeld slecht zijn. Tragisch.
