Jos van Dijk, auteur op Sargasso

Waan van de dag

Website en historisch archief Parlement.com gered

26 oktober 2023 , 12:00 , door Jos van Dijk

De Tweede Kamer heeft met grote meerderheid een motie aangenomen om Parlement.com jaarlijks 400.000 euro subsidie toe te kennen.

Parlement.com werd opgericht door het Parlementair Documentatie Centrum (PDC) en trekt jaarlijks tussen de twee en drie miljoen bezoekers. De website dreigde nog voor de Tweede Kamerverkiezingen op zwart te gaan toen het Montesquieu Instituut, waaronder het PDC valt, de financiering niet meer rond kreeg.

Eerder wees de Kamer een subsidie voor het Montesquieu instituut af waarmee ook de website Europa-nu.nl gered had kunnen worden. Die site is inmiddels gestopt. Voor Parlement.com, de veel gebruikte informatiebron voor de binnenlandse politiek, is dat onheil nu afgewend. “Veel Kamerleden zagen de toegevoegde waarde van europa-nu.nl niet in. Er zijn immers verschillende websites met dezelfde informatie over Europese politiek”, zegt Joost Sneller van D66 die samen met Hawre Rahimi (VVD) de motie indiende voor het toekennen van de subsidie. Alleen SP en FvD stemden tegen.

Foto: European Parliament (cc)

De onmacht van Europa

20 oktober 2023 , 08:00 , door Jos van Dijk

Hoe staat Europa tegenover het geweld in Israël/Palestina? Het Europees parlement stemde gisteren voor een motie die ondersteund werd door alle grote partijen. Het parlement veroordeelt het optreden van Hamas, Hezbollah en Iran, erkent het recht van Israël zich te verdedigen en spreekt zijn zorgen uit over de situatie in Gaza. Over de acties van Israël wordt geen expliciete veroordeling uitgesproken. Wel dringt het parlement aan om het internationaal humanitair recht strikt na te leven. ‘Het aanvallen van burgers, waaronder VN-werknemers, medisch personeel en journalisten, en de civiele infrastructuur is een ernstige schending van het internationaal recht.’ In onderscheid met een eerdere versie van de motie van de Europese Volkspartij wil het parlement met deze gezamenlijke motie zijn ‘diepste verdriet en volledige solidariteit uitspreken met de onschuldige slachtoffers aan beide kanten, hun families en dierbaren.’ PvdA en GroenLinks stemden voor de resolutie, maar hadden graag een veel sterkere inzet gezien op het vlottrekken van het vredesproces met als doel een tweestatenoplossing en dus ook het einde van de bezetting van de Palestijnse Gebieden, en per direct zou oproepen tot een staakt-het-vuren, maar deze inzet is volgens hun persbericht helaas gesneuveld tijdens de eindstemming.

Wie is Europa?

Over Henry Kissinger, de beroemde Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken, gaat het verhaal dat hij zo’n vijftig jaar geleden eens gevraagd zou hebben: Wie moet ik bellen als ik Europa wil spreken? Het schijnt niet waar te zijn, maar het tekent nog steeds de situatie. Europa is een confederatie van staten. Als de regeringen van die staten het met elkaar eens zijn kun je van een gezamenlijk Europees standpunt spreken. Maar dat is zelden het geval. Meerderheden in het Europarlement hebben zeker zeggingskracht. Maar voor het omzetten van standpunten in wetgeving of andere acties is de instemming nodig van de Europese Raad van regeringsleiders of de Raad van ministers van de lidstaten. De Europese Commissie speelt daarbij als derde partij absoluut een belangrijke rol. Maar Ursula Von der Leyen is geen staatshoofd of premier van de EU. Europa is geen (super)staat. De EU heeft anders dan in de jaren zeventig nu wel een vertegenwoordiger voor buitenlandse betrekkingen. Dat is nu de Spanjaard Josep Borrell. Die kan gebeld worden. Maar hij zal zich dan altijd verstaan met de ministers van Buitenlandse Zaken van de 27 lidstaten.

Waan van de dag

Hoe de NAVO de klimaatcrisis verergert

17 oktober 2023 , 17:19 , door Jos van Dijk

Door de NAVO 2% doelstelling zal de militaire fossiele uitstoot aanzienlijk verhogen en wordt geld onttrokken aan de financiering van klimaatbeleid.

In de nieuwe briefing Klimaatkruisvuur (Climate crossfire) door Stop Wapenhandel, Transnational Institute, en Tipping Point Noth South, wordt de klimaat-impact onderzocht van de NAVO doelstelling dat landen 2% van hun BBP aan militaire uitgaven moeten doen, waarvan minimaal 20% aan nieuwe wapens.

Enkele resultaten van het onderzoek:

Foto: Matthew Peoples (cc)

Leider Zweedse drugsoorlog opereert vanuit Turkije

13 oktober 2023 , 08:00 , door Jos van Dijk

Zweden wacht nog steeds op de definitieve ratificatie van het NATO-lidmaatschap. Gisteren vergaderden de ministers van Defensie van het bondgenootschap in Brussel. De Zweedse collega mocht er bij zijn, maar is nog steeds geen officieel lid van het gezelschap. Turkije en Hongarije hebben nog geen groen licht gegeven. Op de NATO-top in Vilnius in juli hebben Zweden en Turkije nieuwe afspraken gemaakt die ratificatie in oktober mogelijk zouden moeten maken. Daarna kwam de ophef over de koranverbrandingen, aanleiding voor een bondgenoot van president Erdogan om de toelating van Zweden tot de NAVO alsnog te blokkeren. En in Hongarije is vorige maand woedend gereageerd op een Zweeds educatief filmpje over het land waarin wordt gesproken over een ‘afbrokkelende democratie’. Minister van Buitenlandse Zaken Peter Szijjártó waarschuwde dat ratificatie van het NATO-lidmaatschap in het Hongaarse parlement niet moeten worden gezien als vanzelfsprekend. Gladden Pappin, de directeur van het Hongaarse Instituut voor Internationale Betrekkingen, sluit zich daar bij aan. Het is de vraag of Zweden überhaupt nog wel lid kan worden, schrijft hij. Zweden is op dit moment een instabiel land en dat brengt volgens hem risico’s met zich mee. Dat het land in EU-verband Hongarije miljarden steun onthoudt is volgens Pappin ook geen goed uitgangspunt voor gezonde diplomatieke relaties.

Foto: SouthEastern Star ★ (cc)

Loskomen van TINA

12 oktober 2023 , 08:00 , door Jos van Dijk

RECENSIE - Margaret Thatcher suggereerde in de jaren tachtig met haar veel geciteerde slogan ‘There is no alternative’ dat er geen ander economisch systeem mogelijk is dan het kapitalisme. Alsof het een natuurwet betreft. Er is van begin af aan veel kritiek geweest op een dergelijke voorstelling die naast een kleine overheid ruim baan propageerde voor het geglobaliseerde bedrijfsleven. Toch is TINA, zoals de leuze doorgaans wordt afgekort, nog steeds een leidraad voor veel regeringen. Sinds de financieel-economische crisis die begin deze eeuw eerst de Verenigde Staten en later Europa trof krijgt de kritiek op het neoliberalisme en het vigerende financieel kapitalisme wel meer aandacht. Thomas Piketty, Kate Raworth, Mariana Mazzucato en Jason Hickel, om een paar auteurs te noemen, hebben laten zien dat het vigerende systeem rampzalige gevolgen heeft voor mens en natuur en dat we dringend moeten gaan nadenken over een andere inrichting van de economie. Want Er is wél een alternatief, schrijven de auteurs van een nieuwe bundel essays onder deze titel over ‘postkapitalisme – een einde aan de roofbouw op aarde en mens’.

Er is wél een alternatief heeft als motto: ‘Alleen als we zien én geloven dat we iets te kiezen hebben, kunnen we samen bouwen aan een betere samenleving.’ Daarvoor moeten we dan wel eerst afscheid nemen van die oude TINA-propaganda. Geen geringe opgave gezien het feit dat het kapitalisme inmiddels zozeer verweven is in ons denken en doen dat we ons nauwelijks kunnen voorstellen dat er echt alternatieven zijn. Loskomen van TINA dus. Goed dat er een boek is dat daaraan kan bijdragen.

Waan van de dag

De roekeloosheid van Netanyahu

9 oktober 2023 , 16:36 , door Jos van Dijk

De roekeloosheid van Netanyahu heeft Israël tot oorlog gebracht

‘Hamas, een ‘kleine’ terreurorganisatie, heeft de naaktheid van Israël, een regionale supermacht, blootgelegd. Hoewel het falen in de eerste plaats te wijten is aan de militaire inlichtingendienst en de veiligheidsdienst van Shin Bet, zal premier Benjamin Netanyahu zijn handen niet in onschuld kunnen wassen.’

Dit schrijft Yossi Verter van het linkse Israëlische blad Haaretz in zijn analyse van de recente gewelddadigheden in Israël.

Foto: strassenstriche.net (cc)

Extreemrechts voert de strijd op tegen de ‘eco-dictatuur’

6 oktober 2023 , 08:00 , door Jos van Dijk

In de Duitse deelstaten Hessen en Beieren zijn a.s. zondag Landtagswahlen. De resultaten van deze verkiezingen zullen worden beschouwd als een tussentijds oordeel over de Ampelkoalition in Berlijn. En dat ziet er niet veelbelovend uit. Hoge scores voor de oppositie kunnen met name ook gezien worden als een teken dat een deel van de Duitse kiezers inzake klimaatmaatregelen op de rem wil trappen. Het anti-groene sentiment achter dit standpunt wordt sterker en het leeft niet alleen in Duitsland.

De laatste opiniepeiling in Hessen laat zien dat de CDU daar de grootste partij kan worden. Daarachter volgen met gelijke scores de Groenen, SPD en AfD. De sociaaldemocratische minister van Binnenlandse Zaken Nancy Faeser die Berlijn voor Wiesbaden wil inruilen moet rekenen houden met een mager resultaat. De drie regeringspartijen verliezen, de FDP mag hopen de kiesdrempel te halen. Net als in Hessen staat ook in Beieren extreemrechts in vergelijking met de vorige deelstaatverkiezingen op winst ten koste van het midden en links. De CSU van Markus Söder is hier nog steeds de grootste, maar zal opnieuw geen regering kunnen vormen zonder de rechts-nationalistische Freie Wähler. Van een coalitie met de derde partij, de Groenen, wil Söder niets weten. Hij is een van de meest uitgesproken aanjagers van het anti-groene sentiment. In de landelijke polls is de AfD inmiddels met 21% de tweede partij in Duitsland. Een op de vijf Duitsers heeft zich bekeerd tot extreemrechts.

Waan van de dag

Sleutelpositie voor Pellegrini in Slowakije

2 oktober 2023 , 11:06 , door Jos van Dijk

Robert Fico’s Smer is de grootste geworden bij de parlementsverkiezingen zaterdag in Slowakije.

‘Omdat geen enkele partij of alliantie de 76 zetels haalt die nodig zijn voor een meerderheid, zal er een coalitieregering nodig zijn. Analisten voorspelden dat een regering tussen Smer-SD, Hlas-SD en SNS de meest waarschijnlijke uitkomst is, aangezien Hlas-SD-leider Pellegrini heeft verklaard dat zijn partij en Smer-SD zowel “politiek als ideologisch” “dichterbij” staan.’

Fico behaalde 42 zetels. Zijn tegenstander, Progressief Slowakije bleef op 32 zetels steken. Fico kan met Hlas (27 zetels) en de uiterst rechtse SNS (10 zetels) een coalitie vormen. Pellegrini kan daarbij hoge eisen stellen. Een coalitie van PS, Hlas met de christendemocratische KDH (12 zetels) en de rechtse liberale SASKA (11 zetels) is ook nog een optie. Van Fico is bekend dat hij ondanks zijn grote woorden ook pragmatisch kan zijn om aan de macht te komen. Hoeveel hoofdpijn hij de EU gaat bezorgen blijft nog even onduidelijk.

Foto: Felix63 (cc)

Shell houdt niet van lastige vragen

2 oktober 2023 , 08:00 , door Jos van Dijk

COLUMN - Een bericht uit het FD: ‘Shell gaat vanaf de derdekwartaalrapportage alleen nog bijeenkomsten houden voor financieel analisten. Journalisten mogen daar wel inbellen en meeluisteren, maar geen vragen stellen. De olie- en gasmultinational wil zo het proces rond de kwartaalrapportage ‘vereenvoudigen’ en het in lijn brengen met branchegenoten’. Zo ontnemen ze journalisten de enige manier om direct en ongefilterd vragen te stellen aan het bestuur, volgens Mark van Baal van het groene aandeelhouderscollectief Follow This. ‘Dit is duidelijk een stap om kritische vragen van journalisten over langetermijnbeleid en klimaatbeleid te minimaliseren.’

Thomas Bruning, algemeen secretaris van journalistenvakbond NVJ, ziet dit vaker gebeuren. ‘Het past in een trend waarin bedrijven en overheden de regie proberen te pakken op informatie. En bij een persconferentie hebben ze die regie niet. Dan krijg je onverwachte vragen van journalisten’, zegt hij. Mogelijk vervelende vragen. Terwijl de financieel analisten zich met een aandeelhoudersblik concentreren op de cijfertjes voor de korte termijn kunnen journalisten een bedrijf nog wel eens confronteren met hun maatschappelijke verantwoordelijkheid op de langere termijn. En op dat punt willen de meeste bedrijven, Shell voorop, niet in verlegenheid gebracht worden.

We raken hier aan een heilige wet van het kapitalisme. Private bedrijven houden uit concurrentieoverwegingen hun bedrijfsinformatie zoveel mogelijk geheim. Er is een wettelijke plicht om bepaalde bedrijfsinformatie openbaar te maken. Maar de informatie in jaarverslagen kan zo geredigeerd en gedoseerd worden dat de reputatie van het bedrijf hoe dan ook overeind blijft. De belangen van andere ‘stakeholders’ zijn doorgaans ondergeschikt aan het belang van de bedrijfseigenaar die per definitie altijd het laatste woord heeft bij de informatieverstrekking. En die eigenaar, dan wel zijn voorlichter, wil niet graag lastig gevallen worden door vervelende vragen van journalisten over zaken die zijn reputatie kunnen schaden.

Foto: Roger W (cc)

Slowakije: nieuw hoofdpijndossier voor de EU?

29 september 2023 , 08:00 , door Jos van Dijk

Morgen gaan de Slowaken naar de stembus. In de voorbeschouwingen wordt de mogelijke terugkeer van Robert Fico als regeringsleider opgevat als een bedreiging voor de stabiliteit van Europa. De populist en Russofiel Fico wil de steun van zijn land aan Oekraïne terugdraaien. Slowakije zou onder zijn leiding in het spoor van Orbán een nieuwe Europese bondgenoot van Poetin kunnen worden. Wint Rusland de Slowaakse verkiezingen? kopt de conservatieve Britse nieuwssite UnHerd. Politico’s Matthew Karnitschnig relativeert dergelijke geluiden. Als Fico wint, wat nog helemaal niet zeker is, zal hij met niet meer dan 20% van de stemmen hoogstens een zeer instabiele regering kunnen vormen die het waarschijnlijk niet lang zal uithouden. En ondanks alle anti-westerse retoriek is een uittrede uit de NAVO ondenkbaar.

Slowakije, het oostelijke deel van het voormalige Tsjecho-Slowakije (niet te verwarren met Slovenië) heeft ruim 5 miljoen inwoners en is op Bulgarije na het armste land in de EU. Het land is in meerdere opzichten sterk verdeeld. Een jongere, stedelijke pro-Europese generatie staat tegenover een oudere, meer pro-Russische groep. De laatste is vooral op de platteland te vinden waar de armoede het grootst is en waar een oudere generatie met een zekere nostalgie terugkijkt op het socialistische verleden. Daar hebben de sociaaldemocraten van Fico’s partij Smer de grootste aanhang. De meeste jongeren hebben hun hoop gevestigd op de 39-jarige nieuwkomer, Europarlementslid Michal Šimečka en zijn Progressief Slowakije. In de laatste polls staat de SMER nog bovenaan met 20%, direct gevolgd door de snel gestegen PS met 18%. PS is een pro-Europese sociaal-liberale partij en heeft zich in het Europarlement aangesloten bij Renew, waar ook D66 en de VVD in zitten. Šimečka is sinds vorig jaar een van de vice-voorzitters van het Europarlement. De president van Slowakije, Zuzana Čaputová, die al heeft aangekondigd niet meer op te zullen gaan voor een tweede termijn, is ook lid van de PS. De jurist Čaputová werd bekend door haar strijd tegen de plannen voor de opslag van giftig afval. In 2019 werd ze als anti-corruptiekandidaat met overmacht als president gekozen. Een overzicht van aan de verkiezingen deelnemende partijen vind je hier.

Waan van de dag

Luchtvervuiling in Europa raakt vrijwel iedereen

27 september 2023 , 11:10 , door Jos van Dijk

Uit onderzoek van het Britse blad Guardian blijkt dat 98% van de Europeanen zeer schadelijke vervuilde lucht inademt.

Bijna tweederde van de Europeanen woont in gebieden waar de vervuiling door fijnstof meer dan het dubbele is van wat in de WHO-richtlijnen als bovengrens staat.

Het kaartje in het Guardian artikel laat zien dat de ernstigse vervuiling optreedt in het oosten en zuiden van Europa. Noord-Macedonië is het zwaarst getroffen. Als je de vervuiling wilt ontlopen moet je verhuizen naar de Scandinavische landen.

Foto: Lukas Plewnia (cc)

Het failliet van de PiS-regering

22 september 2023 , 08:00 , door Jos van Dijk

Voor wie het nog niet duidelijk was: deze week is de huidige Poolse regering definitief door de mand gevallen als een corrupt, ondemocratisch en a-sociaal regime. De regerende PiS-partij die met haatpropaganda tegen buitenlanders een keihard anti-immigratiebeleid voerde blijkt sinds 2021 arbeidsmigranten van buiten de Europese Unie in ruil voor duizenden dollars met voorrang een werkvisum te hebben verstrekt. En dezelfde partij die sinds de Russische inval in Oekraïne bezweerde het buurland onvoorwaardelijk te steunen weigert nu wapens te leveren terwille van het eigen land en de bescherming van de eigen boeren. Die moeten namelijk op 15 oktober weer op de PiS stemmen om het regime-Kaczyński in het zadel te houden.

Polen, en ook Slowakije en Hongarije hebben een importverbod van Oekraïens graan afgekondigd na het mislukken van de graandeal met Rusland. De vrees is dat Oekraïens graan een negatieve invloed zal hebben op de binnenlandse markt. Dat president Zelensky het graan-importverbod “politiek theater” noemt en zegt dat dit Rusland in de kaart speelt, is Polen in het verkeerde keelgat geschoten. Woensdagavond kondigde de Poolse premier Mateusz Morawiecki aan dat Polen Oekraïne niet langer gaat bewapenen. We kiezen nu voor de defensie van ons eigen land met moderne wapens, zei de premier. Morawiecki voegde er nog een waarschuwing richting het buurland aan toe: ‘Als ze het conflict op deze manier willen laten escaleren, zullen we extra producten toevoegen aan het importverbod in Polen. De Oekraïense autoriteiten begrijpen niet in welke mate de Poolse landbouwindustrie is gedestabiliseerd.’ Er zou inmiddels via de diplomatieke weg een oplossing voor het conflict worden gezocht. Maar voor de binnenlandse beeldvorming gaat de PiS kennelijk niets te ver om het kiezerspubliek aan zich te binden.