Jos van Dijk

1.171 Artikelen
604 Waanlinks
3.583 Reacties
Achtergrond: Jay Huang (cc)
Was tot 2012 docent in het HBO.
Schrijft over Europa en over het vrije verkeer van informatie.
Publiceerde in 2007 "Dit kan niet en dit mag niet; een kroniek van belemmering van de uitingsvrijheid in Nederland." Voortgezet op de website: http://freeflowofinformation.blogspot.com/
Publiceerde in 2016 "Ondanks hun dappere rol in het verzet. Het isolement van Nederlandse communisten in de Koude Oorlog" voortgezet op de website http://nederlandsecommunisten.nl/#site-header
Foto: Alpha Photo (cc)

‘AI maakt mensen kwetsbaar voor manipulatie’

COLUMN - AI maakt onze blik op de wereld kleiner, lazen we hier  gisteren. AI put uit bij elkaar geveegde, bestaande kennis. Kennis die achter ons ligt en dus per definitie nooit iets nieuws op zal leveren. Melanie Mitchell, een autoriteit op het gebied van intelligentie, AI en complexiteit, ziet nog iets anders: de nieuwste chatbots zijn getraind op het ‘pleasen’ van gebruikers. Dat maakt mensen „kwetsbaar voor manipulatie”, zegt ze in een interview met de NRC.

Mitchell deed onderzoek naar de prestaties van ChatGPT. Ze herhaalde met een paar kleine wijzigingen eerder onderzoek waarbij ChatGPT op een intelligentietest beter scoorde dan bachelor psychologiestudenten en kwam tot andere resultaten. Dat had volgens haar te maken met het feit dat AI analogieën niet begrijpt. ‘Opvallend genoeg deden de oudere chatbots het in ons onderzoek iets beter dan de nieuwere.’ Mitchell vermoedt dat dat komt ‘omdat nieuwere versies nóg meer getraind zijn op het pleasen van mensen. Omdat die het zo graag goed willen doen, althans, daarop getraind zijn, zouden juist eerder fouten kunnen ontstaan.’

Mitchell maakt zich grote zorgen over deze ontwikkeling. ‘AI’s zijn getraind om gebruikers voortdurend te bevestigen en positief aan te moedigen, terwijl wij mensen juist geëvolueerd zijn om daar gevoelig voor te zijn. Er zijn zelfs voorbeelden van gebruikers van de technologie die in een psychose belandden doordat een AI klakkeloos meeging in waanbeelden. Maar ook kunnen bedrijven met behulp van hun AI’s mensen ertoe verleiden om bepaalde producten te kopen of te stemmen op een bepaalde partij.’

Foto: Kurt Johnson (cc)

Kasjmir: ‘een instrument in nationale verhalen’

‘Er stroomt geen bloed door mijn aderen, maar hete Sindoor’, zei de Indiase premier Modi met verwijzing naar het rode poeder dat getrouwde hindoevrouwen aanbrengen in de scheiding van hun haar,  als ‘een krachtig, heilig symbool van huwelijk, vrouwelijkheid, bescherming en eer’. Operatie Sindoor heette de vergeldingsactie van India voor de moord op 26 Indiase toeristen door terroristen in de regio Kasjmir in april. De naam is gekozen vanwege het feit dat onder de slachtoffers een pasgetrouwde vrouw op huwelijksreis was. Modi bracht een bezoek aan Bikaner, een stad in het westen van India, niet ver van de Pakistaanse grens. Hij bezocht naast de iconische Karni Mata tempel een legerbasis om de militairen moed in te spreken.

Er is nu een wapenstilstand, maar de verwachting is dat het conflict elk moment heel gemakkelijk weer kan oplaaien. De Pakistaanse premier Shehbaz Sharif zei te hopen op bemiddeling van Saoedie-Arabië. Hij wil het hebben over ‘water, handel, Kasjmir en terrorisme’. Pakistan, dat alle betrokkenheid bij de terreuraanslag ontkent, wil de verdeling van ‘Kasjmir’ op de internationale agenda houden maar India vindt dit een lokale kwestie, schrijft NRC. Modi, die het voor Pakistan belangrijke Indus water-project heeft stopgezet, laat weten dat Pakistan de prijs voor terrorisme zal moeten betalen. Hij wil hoogstens praten over terrorisme en de bezetting van het Pakistaanse deel van Kasjmir. Het staakt-het-vuren noemt hij een pauze in de strijd die India niet als grote overwinnaar heeft kunnen afsluiten. ‘Velen konden niet begrijpen waarom de regering instemde met een staakt-het-vuren dat door de VS leek te zijn opgelegd. De woede onder hypernationalistisch extreemrechts – Modi’s politieke achterban en waar veel van de desinformatie vandaan kwam – was bijzonder krachtig en de roep om een ​​terugkeer naar de oorlog is nog steeds niet helemaal verdwenen.

Foto: Palácio do Planalto (cc)

Een bijzondere Amerikaanse president

Dinsdag overleed op bijna 90-jarige leeftijd de voormalige Uruguyaanse president José Pepe Mujica. In de jaren zestig stond hij aan de wieg van de guerillabeweging Tupamaros die vocht tegen de militaire dictatuur. Hij werd gevangen genomen, ontsnapte en werd weer gepakt. Hij zat dertien jaar vast. Na het herstel van de democratie in 1985 sloot hij zich aan bij de linkse beweging MPP (Movimiento de Participación Popular). Mujica, in de volksmond Pepe, werd in 1994 gekozen als parlementslid. De brede linkse beweging waarin de MPP de grootste partij was groeide in de jaren daarna onder zijn populariteit. In 2005 benoemde de linkse president Vázquez hem tot minister van Landbouw. Eind 2009 won Mujica de presidentsverkiezingen van de conservatief Lacalle.

Als president viel Mujica op door zijn bescheiden leefstijl. Hij gaf bijna zijn hele presidentiële salaris weg aan goede doelen, arme Uruguayanen en kleine ondernemers. Hij bleef wonen in zijn kleine boerderij op het platteland, waar hij bloemen kweekte. Hij reed in een oude Volkswagen naar Montevideo (zie de foto, naast Pepe de Braziliaanse president Lula) en deelde daar op straat pamfletten uit tegen de machocultuur. NOS correspondent Marc Bessems ging in 2014 bij hem op bezoek. Pepe liet hem zijn tomatensaus van zelfverbouwde tomaten proeven.  ‘Ik ben niet arm, ik leef sober’, zei de president. Over geld zei Mujica: „We zijn te gefocust op rijkdom en niet op geluk. We zijn alleen maar bezig met dingen doen en voor je het weet is het leven aan je voorbijgegaan”.

Foto: Fotos de Camisetas de SANTI OCHOA (cc)

Ontslag vanwege politieke standpunten

COLUMN - Nouraldin Alsweirki, een Palestijnse softwareontwikkelaar uit Gaza werkte als kennismigrant najaar 2023 voor het Nederlands bedrijf Speakap. Hij werd ontslagen vanwege de steun die hij op LinkedIn uitsprak voor het Palestijnse recht op verzet tegen de Israëlische bezetting. Volgens het bedrijf zorgde zijn standpunten voor een ‘onveilige werkomgeving’. Op 1 juni 2024 stelde het College voor de Rechten van de Mens hem in het gelijk, en in november 2024 oordeelde de rechtbank van Amsterdam dat Speakap zich schuldig heeft gemaakt aan discriminatie op basis van politieke overtuiging. Het bedrijf moet Alsweirki 45 duizend euro schadevergoeding betalen voor onrechtmatig ontslag en de emotionele schade die hij hierdoor heeft geleden.

Kort nadat de oorlog in Gaza begon werd het huizenblok van zijn familie in Gaza door Israëlische bombardementen weggevaagd. ‘Het lichaam van mijn opa vonden ze pas na dagen zoeken terug onder het puin. Ook mijn oma en oom waren vermoord,’ vertelde hij aan De Volkskrant. Zelf woont Alsweirki op dat moment in Turkije. Terwijl hij zich opmaakt voor zijn verhuizing naar Nederland, uit hij in tal van berichten op LinkedIn zijn woede over het Israëlische optreden. ‘To hell with Israel, to hell with the occupation, free Palestine’, schrijft hij onder meer. ‘I stand against the occupying aggressor, long live the resistance.’

Nakba 2025

Een maandenlange Israëlische militaire operatie in het noorden van de Westelijke Jordaanoever heeft tienduizenden mensen op de vlucht gedreven.

Sinds januari heeft het Israëlische leger een grootschalige militaire operatie uitgevoerd in drie kampen in het noorden van de Westelijke Jordaanoever, waarbij tienduizenden mensen ontheemd raakten en wijdverspreide verwoestingen werden aangericht. Israëlische functionarissen, die zeggen dat het doel van de operatie is om militanten en hun wapens aan te vallen, hebben gezegd dat het leger erop voorbereid moet zijn om een ​​jaar lang in de kampen te blijven.

Foto: Terry Donovan (cc)

Labour verliest weer

Vorige week waren er in Engeland gemeenteraadsverkiezingen. De landslide overwinning van Labour bij de parlementsverkiezingen van vorig jaar juli kreeg geen vervolg, integendeel. Labour verloor meer dan 180 raadszetels en raakte in een tussentijdse verkiezing voor het Lagerhuis ook nog eens een parlementszetel kwijt. De vorig jaar op de Conservatieven teruggewonnen Labourkiezers in de Midlands gingen voor een groot deel naar Reform UK, de partij van Brexit-aanjager Nigel Farage. Hij was de grote winnaar van deze verkiezingen met meer dan 650 raadszetels, een meerderheid in tien gemeenten, twee nieuwe burgemeesters en ook nog die ene parlementszetel die Labour verloor.

Ook de Liberalen en de Groenen deden het goed bij deze verkiezingen. De Conservatieven verloren bijna net zoveel zetels als Reform UK er won. Volgens hun nieuwe voorzitter Kemi Badenoch was dat min of meer verwacht. Zij had eerder al gezegd dat ze meer tijd nodig heeft om de partij na het grote verlies vorig jaar weer op de rails te krijgen. Maar waarom wist Labour de winst van vorig jaar niet vast te houden? Partijleider Keir Starmer ligt onder vuur, schrijft The Guardian. Backbenchers beschuldigen de premier en zijn team van zelfgenoegzaamheid over de tussentijdse verkiezingen voor de parlementszetel in Runcorn en Helsby en vragen zich af waarom hij het kiesdistrict niet heeft bezocht tijdens de campagne. Een kritisch Lagerhuislid zegt: “Mensen hebben de verandering die we beloofd hebben niet gevoeld en zijn het zat na 14 jaar van zware tijden onder de Tories. Ze gaan elders naar antwoorden zoeken. Ik maak me zorgen dat we de mensen met wie we de partij hebben opgericht – de arbeidersklasse – als vanzelfsprekend beschouwen. We zijn gekozen om de publieke dienstverlening te verbeteren en de levensstandaard te verhogen, en daar moeten we echt mee beginnen.”

Foto: Radikale Venstre (cc)

Syrië op weg naar een multi-etnische democratie

Op 8 december 2024 viel het regime Assad in Syrië. Het westen neemt tot nu toe een afwachtende houding aan tegenover de nieuwe regering van rebellenleider Ahmed al-Sharaa. Al-Sharaa heeft een verleden in diverse soennitische strijdgroepen. Hay’at Tahrir al-Sham (HTS), de organisatie waarmee hij Assad wist te verdrijven, stond op alle lijsten van als terroristisch aangemerkte groepen. Inmiddels zijn er tekenen dat HTS de situatie in het land ondanks de tegenstellingen tussen allerlei minderheidsgroepen voldoende weet te stabiliseren. Het CBS meldde deze week een halvering van eerste asielaanvragen uit Syrië, een trend die ook in omringende landen wordt waargenomen. De EU heeft beloofd de sancties stap voor stap te zullen opheffen. Een verdere stabilisering van het land blijft nog steeds wel afhankelijk van internationale steun voor het nieuwe regime.

Rustig is het zeker nog niet in Syrië. Deze week waren er rellen in een voorstad van Damascus waar veel Druzen wonen. Aanleiding was een geluidsband die circuleerde op sociale media waarin een Druzische geestelijke volgens soennieten de profeet Mohammed beledigde. De Druzen ontkennen alles en ook het Syrische ministerie van Binnenlandse Zaken heeft verklaard dat zij er niet voor verantwoordelijk zijn, maar het is onduidelijk wie dan wel. Bij het geweld zijn twaalf mensen omgekomen. In maart vielen honderden burgerdoden bij clashes in steden langs de Middellandse Zee tussen aanhangers van het oude regime van Assad en het nieuwe regeringsleger.

Foto: felix macht fotos (cc)

Gemeente Den Haag mag reclame voor vliegreizen in openbare ruimte verbieden

In Den Haag is het vanaf 1 januari dit jaar verboden om buiten reclame te maken voor fossiele producten. Daaronder ook vliegreizen en cruisevakanties. Enkele reisorganisaties hebben dit verbod voor de rechter aangevochten. Maar de rechter gaf hen geen gelijk. Het is de eerste keer wereldwijd dat een rechtbank zich heeft uitgesproken over een verbod op fossiele reclame. Actiegroep Reclame Fossielvrij: “De uitspraak bevestigt dat (lokale) overheden noodzakelijke klimaatmaatregelen kunnen nemen, ook als bedrijven zeggen dat ze daar financieel last van hebben”, aldus Rémi ter Haar, juridisch medewerker van Reclame Fossielvrij. “Met deze historische uitspraak heeft Den Haag de weg vrij gemaakt voor andere gemeenten om fossiele reclame te verbieden via de lokale verordening. Dit is een doorbraak voor het verbod op fossiele reclame en de gezondheid van mens en planeet. Net zoals je geen effectief antirookbeleid kunt voeren met overal tabaksreclames, werkt klimaatbeleid niet als fossiele brandstoffen nog volop worden gepromoot.”

De reisorganisaties deden onder meer een beroep op de vrijheid van meningsuiting. De rechtbank wees dat af omdat het Grondwetsartikel over de de vrijheid van meningsuiting handelsreclame heeft uitgezonderd. ‘Deze uitzondering voor handelsreclame betekent dat artikel 7 van de Grondwet geen belemmeringen of formele vereisten bevat voor zowel de nationale als de decentrale wetgever om inhoudelijke beperkingen op te leggen aan handelsreclame,’ schreef minister Hermans als reactie op twee wetenschappelijke publicaties over een verbod op fossiele reclame. Ook de Gemeente is dus bevoegd om in de APV een beperking van reclame in de openbare ruimte op te nemen. Artikel 10 EVRM beschermt de vrijheid van meningsuiting zonder een uitzondering te maken voor commerciële reclame. De Europese rechter heeft daarover nog geen uitspraak gedaan. Maar het EVRM geeft wel mogelijkheden voor beperking van de uitingsvrijheid. Die beperking noet dan bij wet zijn geregeld, een algemeen belang dienen en noodzakelijk zijn in een democratische samenleving. In het geval van het Haagse verbod op fossiele reclame oordeelt de rechter dat het verbod Europeesrechtelijk door de beugel kan. Het is niet bekend of de reisorganisaties dit alsnog in Straatsburg willen gaan toetsen.

Foto: Indigo Skies Photography (cc)

Een revival van de ‘Bandung spirit’?

De Amerikaanse vice-president Vance bezoekt India ‘voor de handel, maar ook ter geruststelling’, schreef De Volkskrant. India hoopt met een bilateraal handelsakkoord onder de enorme importtarieven uit te komen die Trump vooralsnog on hold heeft gezet. De Indiase premier Narendra Modi besprak een dergelijk akkoord al in februari op het Witte Huis. Aan de andere kant willen de VS al jaren toegang tot de Indiase landbouwsector. Maar India beschermt de eigen landbouw ferm: het hanteert een importtarief van 39 procent. Op die manier zegt India de eigen boeren – de helft van 1,4 miljard inwoners van India werkt in de landbouwindustrie – en de voedselzekerheid te willen beschermen. Boeren demonstreerden tegen het bezoek van Vance, ze vrezen dat de regering zich toch zal laten verleiden tot concessies die de huidige crisis in de landbouw verergert en nog meer boeren de kop gaat kosten. Eind maart waren er ook al massale demonstraties van boeren die eisten dat er een einde komt aan de pogingen van de overheid om bedrijfsbelangen in de landbouw te betrekken, en dat er maatregelen worden genomen om boeren te beschermen tegen schulden en zelfmoord, waaronder een uitgebreide kwijtschelding van leningen voor zowel boeren als landarbeiders.

Foto: EU2017EE Estonian Presidency (cc)

Oostenrijkse oud-premier verkoopt Israëlische cybersecuritysoftware

De Oostenrijkse regering wil WhatsApp en Telegram monitoren. Minister van Binnenlandse Zaken Gerhard Karner van de Oostenrijkse Volkspartij (OVP) vertelde dinsdagavond dat “de politie momenteel geen manier heeft om te zien wat terroristen en extremisten doen in berichtenprogramma’s.” Staatssecretaris Jorg Leichtfried van de Sociaaldemocratische Partij van Oostenrijk (SPO), coalitiepartner van de OVP, ziet in het initiatief geen gevaar voor massasurveillance. Het gaat er vooral om dat de bevolking het gevoel krijgt dat het veilig is in het land. Bij de liberale coalitiepartner NEOS zijn er nog wel zorgen over de nieuwe wet. Mocht het allemaal doorgaan dan zijn er wellicht nieuwe kansen voor oud-kanselier Sebastian Kurz om zich in te zetten voor de veiligheid van zijn land. Hij is tegenwoordig zakenpartner van de Israëlische ondernemer Shalev Hulio, de ontwerper van Pegasus, de beruchte spyware waarmee overheden journalisten en dissidenten hacken. Met hun nieuwe bedrijf Dream Security proberen ze vooral in autoritair geregeerde landen klanten te vinden voor hun cybersecuritysoftware. Kurz is als oud-premier met zijn netwerk daarbij van bijzonder grote waarde, schrijft Follow the Money.

Sebastian Kurz werd eind 2021 gedwongen om af te treden vanwege een corruptieonderzoek. Vorig jaar kreeg hij acht maanden voorwaardelijk vanwege meineed in deze affaire. Er loopt nog een andere zaak. De Oostenrijkse justitie vermoedt dat Kurz en zijn team met belastinggeld valse peilingen hebben gekocht. Ook zouden ze pogingen hebben gedaan om positieve publiciteit in de media te kopen. Direct na zijn ontslag als bondskanselier trad Kurz in dienst van het investeringsbedrijf Thiel Capital in Silicon Valley in de VS. De multimiljardair en libertariër Peter Thiel is een van Trumps  beste vrienden. In die kringen hebben Hulio en Kurz nu ook de investeerders gevonden voor hun nieuwe bedrijf Dream Security. Ook Hulio is nog in rechtszaken verwikkeld vanwege zijn rol in NSO, het bedrijf dat de Pegasus software ontwikkelde.

Foto: Ton Nolles (cc)

Grind als goud

Van de Vlaamse auteur Chris de Stoop las ik eerder ‘Dit is mijn hof‘. Dat boek gaat over de boerderij aan de Schelde waar hij geboren is in de streek onder de rook van Antwerpen. Boeren worden hier bedreigd door havenuitbreidingen en nieuw aangelegde natuurgebieden zoals de Hedwigepolder. Het is een nostalgisch boek, maar tegelijk ook een aanklacht tegen bureaucratische autoriteiten die weinig gevoel tonen voor het oorspronkelijke boerenbestaan. Nu heeft De Stoop een nieuw boek geschreven waarin opnieuw een boerderij centraal staat, de Damiaanhoeve aan de andere kant van het land, in de uiterwaarden van Maas bij Heppeneert vlak onder Maaseik. Daar is eind augustus 2018 Gerty Vanhoef vermoord, waarna de nog niet zo lang geleden gerestaureerde boerderij in brand is gestoken. Haar man, landbouwingenieur Bert Bohnen, die haar tevergeefs probeerde te redden uit het brandende huis heeft De Stoop gevraagd om een boek te schrijven over deze nog steeds onopgeloste moord waarvoor Bohnen zelf ook door de politie als verdachte wordt aangemerkt en enige tijd is vastgezet.

De hoevemoord is volgens De Stoop ‘het 9/11 van deze kleine gemeenschap’. De ontzetting werd nog groter toen Bohnen na twee jaar werd gearresteerd als verdachte. Bohnen wordt door de arrestatie, de langdurige verhoren, de opsluiting in de gevangenis, het binnenstebuiten keren van zijn privéleven, de roddel en achterklap mentaal en lichamelijk zwaar op de proef gesteld. De Stoop voert lange gesprekken met hem en zijn drie kinderen. Over de geschiedenis van de familie, de boerderij, de overstromingen in 1993 en 2021, de restauratie van het eeuwenoude pand en de steeds grotere dreiging van baggermolens voor de grindwinning. Bohnen verzet zich met succes tegen de afbraak van zijn ‘Damiaan’. De suggestie dat daar een motief voor de moord en de brand gevonden kan worden blijft het hele boek door hangen. De Stoop zegt zelf geen standpunt in te nemen, maar gelooft wel in de onschuld van Bohnen. Hij verwijt de politie een tunnelvisie. ‘Het tijdsbestek was volgens experts te kort om de brand en moord te plegen, er was geen motief, politie en justitie zeggen nu zelf ‘uitgerechercheerd’ te zijn, enzovoort.’ Maar zijn alle ‘pistes’, zoals de Vlamingen zeggen wel ‘uitgerechercheerd’? Volgens velen zien sommigen de hoeve liever vandaag dan morgen verdwijnen. Die ligt namelijk in de winterbedding die natuur- en overstromingsgebied moet worden, en zo deel zal uitmaken van het RivierPark Maasvallei, dat zich over een afstand van 40 kilometer langs de Maas uitstrekt. Tegelijk krijgt de grindfirma Steengoed er de mogelijkheid om het gebied te ontgrinden, wat economisch veel waard is. ‘Ook binnen het speurdersteam stonden agenten trouwens lijnrecht tegenover elkaar,’ zei De Stoop in een interview met de Belgische krant Het Laatste Nieuws. ‘Er zijn bijeenkomsten geweest van het comité dat toezicht houdt op de politie, er werd een andere case-officier op de zaak gezet, en er werd zelfs — zeer uitzonderlijk — een review van het onderzoek gevraagd. Erkende gerechtsdeskundigen brachten tegenovergestelde analyses. Het werd één groot moeras van onzekerheden.’ Maar Bohnen blijft verdacht.

Foto: Alisdare Hickson (cc)

Mensenrechtenverdedigers contra autocraten

Kenneth Roth was van 1993 tot 2022 directeur van Human Rights Watch. Hij schreef over zijn ervaringen het boek Righting Wrongs: Three Decades on the Front Lines Battling Abusive Governments. Hij wil daarmee laten zien dat organisaties die opkomen voor mensenrechten wel degelijk effectief kunnen zijn.  ‘Ik denk dat de wereld er een stuk slechter voor zou staan als de mensenrechtenbeweging er niet zou zijn,’ zegt hij in een interview met Wordt Vervolgd van de collega’s van Amnesty International.

Human Rights Watch werd in 1988 opgericht en richt zich voornamelijk op onderzoek naar mensenrechtenschendingen, druk uitoefenen via de media en lobbywerk. Met zijn onderzoeksrapporten probeert HRW regeringen tot actie aan te zetten tegen landen die mensenrechten schenden en oorlogsmisdaden plegen. Roth: ‘Human Rights Watch kreeg in 1997 de Nobelprijs voor de Vrede voor het verdrag om landmijnen te verbieden. En we stonden aan de basis van de verdragen om clustermunitie en kindsoldaten te verbieden. We speelden ook een centrale rol in de oprichting van het Internationaal Strafhof in Den Haag.’

Roth toont zich ook in een interview met de NRC niet pessimistisch over de internationale rechtsorde. Ondanks de toename van het aantal autocraten dat aan de macht is gekomen. ‘Er is altijd een invalshoek om leiders ergens op aan te spreken. Hoe vreselijk de despoot of de dictator ook is, er is altijd iets waar ze om geven, hun reputatie, internationale erkenning, er is altijd wel iets.’ Hij geeft het voorbeeld van de gevoeligheid van Trump voor zijn reputatie als dealmaker. Als Trump ervan overtuigd kan worden dat bijvoorbeeld het gebruik van Oeigoerse dwangarbeid in China een niet-competitieve handelspraktijk is, een manier om arbeidskosten te verlagen, dan kan hij deze zeer ernstige mensenrechtenschending misschien aanpakken. 

Volgende