Jos van Dijk

Conservatief rechts, radicaal rechts en extreemrechts: aan de rechterkant van de Europese politiek zijn nu alle smaken vertegenwoordigd. Naast de Europese Conservatieven en Hervormers (ECR) zijn er twee nieuwe blokken gevormd: de ‘Patriotten voor Europa’ met Orbán’s Fideszpartij en het Franse Rassemblement National (RN), en de woensdag opgerichte groep ‘Europa van Soevereine Naties’ rond de Duitse AfD. Met drie partijen op de rechterflank telt het Europarlement nu acht blokken. Een meer dan in de vorige periode.

De Patriotten vormen met 84 vertegenwoordigers uit twaalf landen nu het derde blok in het Europarlement na de christendemocratische Europese Volkspartij (EPP) en het sociaal-democratische blok (PES). Maandag sloot RN zich met dertig afgevaardigden aan bij het initiatief van Orbán’s Fidesz dat met tien afgevaardigden de twee na grootste delegatie vormt. Jordan Bardella, de man die na de voor RN teleurstellend verlopen parlementsverkiezingen in eigen land geen premier kon worden, is meteen benoemd als voorzitter van de groep. Wilders had zijn zes leden al eerder aangemeld. Hij verklaarde dat zijn PVV zich bij de Patriotten aansluit om “ons joods-christelijke erfgoed te beschermen. En onze gezinnen.” Het blok is grotendeels een vervanging van de oude groep Identiteit en Democratie (ID). Andere leden zijn de Italiaanse Lega (8 leden), het Tsjechische ANO (7), de Oostenrijkse FPÖ (6 ), Vox uit Spanje (6), Vlaams Belang (3), Chega uit Portugal (2), de Deense Volkspartij (1), een lid van het Tsjechische Eed, een Hongaarse Christendemocraat, een Let van de partij Latvia First en een Griek van de partij Voice of Reason.

Griekse vakbonden gingen deze week de straat op uit protest tegen de invoering van een zesdaagse werkweek. De ondernemingsgezinde regering van premier Kyriakos Mitsotakis zegt dat het initiatief noodzakelijk is vanwege de krimpende bevolking en een tekort aan geschoolde arbeidskrachten. De regeling is van toepassing op particuliere bedrijven die 24 uur per dag diensten verlenen. Werknemers krijgen de keus om twee uur extra per dag te werken of een extra ploegendienst van acht uur, beloond met een toeslag van 40% bovenop het dagloon. Volgens Mitsotakis is het goed voor de groei van de economie en blijft Griekenland zo in de pas bij de rest van Europa. Dat laatste argument is discutabel. België, bijvoorbeeld, heeft in 2022 wetgeving ingevoerd om werknemers het wettelijke recht te geven hun werkweek over vier dagen te spreiden in plaats van vijf, zoals dat ook in Nederland al wel gebeurt. Ook in Duitsland en Portugal lopen proefprojecten voor een vierdaagse werkweek.

De maatregel van de Griekse regering is in feite een legalisering van een bestaande praktijk waarin veel werknemers ongecontroleerd overuren draaiden. Volgens Eurostat werkte in 2023 7,1 procent van de werknemers in de EU 49 uur of meer per week en in de EU-landen had vakantieland Griekenland het hoogste percentage werknemers dat lange uren maakte (11,6 procent). De werkweek van de Grieken is gemiddeld 41 uur, tegen een loon dat aanmerkelijk lager is dan in buurlanden. Ook de gepensioneerden houden niet over. Zij worden aangemoedigd weer te gaan werken. Anderzijds blijven de werkloosheidscijfers met 10,6% in mei van dit jaar aan de hoge kant. Bijna een kwart van de jongeren in de leeftijdsgroep van 15-24 jaar is werkloos. Veel jongeren zoeken hun heil in het buitenland bij gebrek aan kansen op een goede baan, of -als ze wel een baan kunnen krijgen-  vanwege de lage lonen.

De Europese Commissie heeft de artikel 7 procedure tegen Polen ingetrokken. Het land loopt niet langer het gevaar op schorsing van het EU-lidmaatschap en intrekking van zijn rechten. Nu is dat gevaar nooit echt dichtbij geweest. Schorsing vereist instemming van alle lidstaten en Hongarije, waar eenzelfde procedure loopt, zou er nooit mee hebben ingestemd. Maar eind vorig jaar is er een nieuwe regering gekomen in Polen onder leiding van Donald Tusk. En die heeft hard gewerkt aan herstel van de rechtsstaat in Polen. In februari presenteerde de Poolse minister van Justitie Adam Bodnar de Commissie en de Raad een actieplan bestaande uit negen wetten om de veranderingen van de PiS-regering ongedaan te maken en de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht te garanderen. Dat was voldoende voor de Commissie om de artikel 7 procedure in te trekken. Maar PiS lijkt allerminst uitgerangeerd, niet in Polen en ook niet in Europa.

In Polen is de regering-Tusk voor veel belangrijke besluiten nog wel afhankelijk van president Duda die trouw blijft aan het oude regime. Begin dit jaar botsten premier en president over het lot van twee van corruptie beschuldigde politici van PiS, Mariusz Kamiński en Maciej Wąsik. Zij zijn door een rechtbank in Warschau veroordeeld tot twee jaar celstraf om ambtsmisbruik. Duda had de twee in 2015 al gratie verleend, maar het Hooggerechtshof verklaarde dit in december vorig jaar onwettig. Tusk beschuldigde Duda er van de twee in bescherming te nemen door ze onderdak te bieden in het presidentiële paleis. Ze werden uiteindelijk toch gearresteerd. Maar Duda verleende hen voor de tweede maal gratie. PiS noemt hen ‘politieke gevangenen’ en zette beiden op de kandidatenlijst voor de komende Europese verkiezingen. De partij hoopt op winst met deze kandidaten die zich profileren als ‘politieke slachtoffers’ van een wraaklustige Tusk. Volgens de laatste peilingen gaan het Burgerforum van Tusk en PiS gelijk op met elk 32% van de stemmen.