Jos van Dijk, auteur op Sargasso

Foto: Beluchistan (cc)

Spanningen in Pakistan

14 maart 2025 , 08:00 , door Jos van Dijk

Het Pakistaanse leger heeft woensdag een einde gemaakt aan een gijzeling van honderden treinpassagiers door het Baluchistaanse bevrijdingsleger (BLA). Het regeringsleger meldde dat 21 gijzelaars zijn omgekomen. Alle 33 kapers zouden zijn gedood. De treinkaping in het westen van Pakistan overstijgt het regionale belang. De regio Baluchistan grenst aan Iran en Afghanistan waar etnisch verwante mensen wonen. Pakistan beschuldigt India van steun aan het BLA. Het bevrijdingsleger keerde zich eerder tegen activiteiten in het kader van het Chinese Belt and Road Initiative.

De Pakistaanse provincie Baluchistan omvat 44% van het Pakistaanse grondgebied, maar slechts 6-7% van de bevolking. De bewoners zijn etnisch verwant aan inwoners van zuidoost Iran en zuidelijk Afghanistan. Ze hebben een eigen taalkundige, culturele en tribale identiteit, met hun eigen taal, Balochi, die tot de Iraanse taalfamilie behoort. Sinds de onafhankelijkheid van Pakistan in 1947 zijn er conflicten geweest tussen nationalisten en de centrale regering. Toen Bangladesh in 1971 onafhankelijk werd van Pakistan, begon ook de Baluch-bevolking autonomie te eisen, maar zij werden onderdrukt door de toenmalige premier Zulfikar Ali Bhutto. Veel Baloch-nationalisten beweren dat hun regio door nationale overheden wordt gemarginaliseerd, wat leidt tot langdurige grieven over economische achterstand, politieke uitsluiting en militaire repressie. Volgens nieuwsberichten, studentenorganisaties en mensenrechtengroepen treden de veiligheidsdiensten van het land hardhandig op tegen hoogopgeleide Baluch-jongeren, waarbij verdachte militanten soms jarenlang zonder proces zijn ‘verdwenen’. In de afgelopen jaren hebben rebellen diverse aanslagen gepleegd. In november 2024 vielen vele doden en gewonden bij een aanslag op een treinstation in Quetta, de hoofdstad van Baluchistan. Het bevrijdingsleger BLA, dat door Pakistan, China en westerse landen als een terroritische groepering wordt beschouwd, is anders dan andere gewelddadige groepen in de regio geen islamitische, maar een seculiere organisatie. BLA claimt de autonomie van het gebied en keert zich tegen de Pakistaanse veiligheidstroepen, infrastructuurprojecten en buitenlandse investeringen, met name uit China.

Foto: Adam Lusch (cc)

Een al te gemakkelijk uitgevaardigd spreekverbod

13 maart 2025 , 08:00 , door Jos van Dijk

COLUMN - De rechtbank in Den Haag heeft onlangs het besluit van ministers Van Weel (VVD) en Faber (PVV) om drie islamitische predikers te weren, teruggedraaid. De predikers waren uitgenodigd om te komen spreken op de Ramadan Expo in Utrecht. De rechtbank vond geen bewijs voor de vrees van de ministers dat de openbare orde in gevaar zou komen vanwege haatzaaierij en het goedpraten van geweld. Tot ergernis van de beide bewindslieden, die nog steeds van mening zijn dat de retoriek van deze sprekers bijdraagt ‘aan haat en vijandigheid’.

Het is niet de eerste keer dat de regering een poging doet om door haar ongewenste sprekers bij voorbaat het woord te ontnemen. Vorig jaar belette VVD leider Yeşilgöz, toen nog demissionair minister van Justitie, een Australische prediker eenzelfde bijeenkomst van orthodoxe islamieten toe te spreken. Hij besloot zelf van de komst naar Utrecht af te zien. Van Weel, de opvolger van Yeşilgöz, ontzegde vorig jaar oktober Mohammed Khatib van de omstreden pro-Palestijnse organisatie Samidoun de toegang tot ons land voor een lezing op de Radbouduniversiteit. Khatib kwam ook niet en gaf zijn lezing per video.

Nu heeft een van de organisatoren van de lezingen de rechtbank ingeschakeld. De rechter is tot de conclusie gekomen dat de ministers met hun verwijzing naar een rapport van de NCTV onvoldoende grond hebben om de beoogde sprekers vooraf de toegang tot het land te ontzeggen. ‘De enkele stelling dat verzoeker uitlatingen heeft gedaan die kunnen bijdragen aan een klimaat van haat, vijandigheid en geweldsverheerlijking is daartoe in ieder geval onvoldoende specifiek van aard, zeker gelet op de door NCTV geschetste context waarin de uitlatingen van verzoeker veelal zijn gedaan.’ Wat de rechter duidelijk maakt is dat voor een verbod om te spreken meer nodig is dan een vermoeden dat iemand iets gaat zeggen dat velen verwerpelijk achten en dat tot grote maatschappelijke verontwaardiging kan leiden.

Foto: Gary Todd (cc)

Inheemse bevolking Filippijnen het slachtoffer van mijnbouw door buitenlandse bedrijven

7 maart 2025 , 08:00 , door Jos van Dijk

Boeren- en inheemse gemeenschappen in Mansalay op het Filippijnse eiland Mindoro zijn zaterdag getroffen door bombardementen van het Filippijnse leger. Het was de tweede keer dit jaar dat burgers in deze regio werden getroffen. Het is niet duidelijk hoeveel slachtoffers er zijn gevallen. Eerder moesten zesduizend mensen hun huizen en landbouwgronden ontvluchten voor bombardementen waarbij het leger in strijd met de mensenrechten geen enkel onderscheid maakte tussen bewapende strijdgroepen en burgers. De Filippijnse mensenrechtenorganisatie Karapatan registreerde 46.921 slachtoffers bij 19 bomaanslagen sinds Ferdinand Marcos Jr. in 2022 aan de macht kwam.

Panaghiusa, een netwerk van Filippijnse inheemse bevolkingsgroepen koppelt het geweld van het leger aan de enorme uitbreiding van de mijnbouwactiviteiten onder de nieuwe regering. De organisatie roept op de 30 jaar oude mijnwet te herzien. ‘De geschiedenis toont dat deze wet heeft geleid tot militarisering, rampen, ontheemding en armoede in inheemse gemeenschappen. De mijnbouwindustrie dient de belangen van de lokale elite en buitenlandse bedrijven, terwijl de rechten van inheemse volkeren worden vertrapt.’ De Filippijnse bevolking profiteert volgens Panaghiusa nauwelijks van de mijnbouw. Austrade, een platform voor handel van de Australische regering, ziet in het nieuwe beleid van Marcos jr. ‘een welkom signaal voor potentiële investeerders en bedrijven die geïnteresseerd zijn in de enorme hulpbronnen van het land, in een tijd waarin de prijzen voor mineralen hoog zijn en de vraag naar cruciale mineralen groot.’

Foto: Christopher Michel (cc)

Soedan verhongert

21 februari 2025 , 08:00 , door Jos van Dijk

Volgens recent VN onderzoek heerst er een ongekende hongersnood in minstens vijf regio’s van de staten Noord-Darfur en Zuid-Kordofan in het door oorlog geteisterde Soedan. Honderdduizenden mensen dreigen het niet te overleven. Miljoenen kinderen en zwangere vrouwen zijn ondervoed. ‘Nog nooit in de moderne geschiedenis hebben zo veel mensen te maken gehad met honger en hongersnood als nu in Soedan,’ zo waarschuwden deskundigen in opdracht van de VN-Mensenrechtenraad vorig najaar al. Honger is een onzichtbaar oorlogswapen, schreef Le Monde.

De oorlog tussen het regeringsleger en de opstandige Rapid Support Forces (RSF) duurt nu bijna twee jaar. De RSF heeft zich recentelijk onder meer schuldig gemaakt aan dodelijke aanvallen op een ziekenhuis, een vluchtelingenkamp en twee dorpen in de zuidelijke White Nile provincie waar 200 onbewapende bewoners werden gedood. Enkele vooraanstaande RSF-leiders zijn momenteel in Kenia, waar ze naar verwachting plannen zullen aankondigen om een eigen regering te vormen in de gebieden die onder hun controle staan. Het regeringsleger heeft begin januari het strategisch gelegen Wad Madani heroverd. Vluchtelingen keerden ondanks de verwoesting en plundering van hun stad terug uit opvangkampen bij de oostelijke havenstad Port Sudan. In de hoofdstad Khartoem en zuidelijke en oostelijke delen van het land zijn de rebellen nagenoeg verdreven. Het westen is in handen van de RSF. In de regio Darfur zou de RSF een etnische zuivering doorvoeren tegen ethnische Massalit en niet-Arabische gemeenschappen. Er is nog geen enkel uitzicht op een einde aan de gevechten.

Foto: Sönke Biehl (cc)

‘Polarisatie ten faveure van de rechts-radicale minderheid’

18 februari 2025 , 08:00 , door Jos van Dijk

COLUMN - Hoe moet Europa reageren op het loslaten van alle vormen van factchecking door de grote Amerikaanse platforms? Volgens Meta is de maatregel bedoeld om de vrijheid van meningsuiting te bevorderen en beschuldigingen van vooringenomenheid bij het modereren van content te verminderen. In Europa wordt daar over het algemeen anders over gedacht.

Extreemrechts is wel ingenomen met de maatregelen van Trumps adjudanten Zuckerberg en Musk. Van Wilders zul je geen kritiek horen. Die heeft zelf ook nooit enige maat gekend. Ophef is net als bij Trump zijn businessmodel en dan neem je het niet zo nauw met de feiten en gebruik je grote, liefst aanstootgevende woorden. De AfD kan Musk ook goed gebruiken in de verkiezingscampagne om de uitsluiting en cancelling van de op een na grootste partij van Duitsland aan te vechten. Maar verder is er in Europa nog wel een meerderheid om de macht van de techplatforms in te perken en desinformatie actief te bestrijden.

Want het gaat hier niet om uitingsvrijheid, maar om macht. De macht om de publieke opinie te beïnvloeden en te ontregelen. Met uitgekiende algoritmes waar niemand een vinger achter kan krijgen. Vorig jaar schreef Rob Wijnberg op De Correspondent naar aanleiding van de overname van X door Musk: ‘Nadat hij eerst zijn eigen tweets voorrang had gegeven in de feeds van X, gingen de sluizen steeds verder open voor conservatieve, rechtse en radicaal-rechtse content. Accounts en posts van (radicaal-)rechtse aard groeien sinds zijn overname als kool, ontdekte The Washington Post na uitvoerig dataonderzoek.’ De Groene Amsterdammer deed onderzoek in Nederland en kwam tot de conclusie dat het inruilen van factchecking door community-opmerkingen geleid heeft tot ‘polarisatie ten faveure van de radicaal-rechtse minderheid.’ In het systeem van Musk blijft het nepnieuws overigens gewoon staan omdat de gebruikers het niet eens kunnen worden. In de praktijk, schrijven de onderzoekers, ‘lijkt het systeem vooral een manier om je politieke opponenten aan te vallen.’ Zo past het misschien wel in het Amerikaanse gepolariseerde tweepartijensysteem, maar hier is het destructief voor het openbare debat.

Foto: Enough Project (cc)

Rwanda voedt terreur in Oost-Congo met westerse steun

14 februari 2025 , 08:00 , door Jos van Dijk

De verovering van de Oost-Congolese stad Goma (foto) door de rebellen van M23 heeft in het westen weer tot enige aandacht geleid voor het al decennialang durende conflict in deze Afrikaanse regio. De oorlog is met meer dan zes miljoen dodelijke slachtoffers het dodelijkste conflict na de Tweede Wereldoorlog, schreef de Nederlands-Congolese politicoloog Kiza Magendane zaterdag in de NRC. Maar westerse hulp voor de Congolezen blijft uit. Daarentegen steunen Europese landen, de Verenigde Staten en Israël wel buurland Rwanda dat M23 met financiële hulp en wapenleveranties in staat stelt Oost-Congo te blijven terroriseren.

De verantwoordelijkheid van Rwanda voor de slachtpartijen in Congo wordt inmiddels wel door iedereen erkend, behalve door de Rwandese president Paul Kagame. Bij de overname van Goma liepen Rwandese soldaten trouw naast de M23. Rwanda profiteert van de zwakte en de corruptie van het Congolese regime. Congo is totaal niet opgewassen tegen de Rwandese agressie. Datzelfde geldt voor de internationale troepen van de VN en andere Afrikaanse landen. Rwanda heeft zich in de loop van de tijd, na de extreem gewelddadige moordpartijen van Hutu’s op de Tutsi’s in 1994, ontwikkeld tot de lieveling van het westen. Dat heeft alles te maken met de aanwezigheid van belangrijke grondstoffen in de regio die onmisbaar zijn voor hedendaagse technologische ontwikkelingen in het westen. Rwanda is daarvoor de meest betrouwbare leverancier. Magendane: ‘Rwanda exporteert jaarlijks voor honderden miljoenen dollars aan (Congolese) grondstoffen, terwijl het zelf geen coltan- of kobaltreserves heeft. Vorig jaar sloot de Europese Unie een akkoord met Rwanda over de import van deze strategische grondstoffen, ondanks VN-rapporten die Rwandese betrokkenheid bij illegale mijnbouw aantonen. Westerse regeringen rechtvaardigen hun steun aan Rwanda met verwijzingen naar diens „effectiviteit” en „stabiliteit”, terwijl ze Congolese corruptie bekritiseren.’

Foto: Rescued by Rover (cc)

Racisme in de oorlogsgeschiedenis

7 februari 2025 , 08:00 , door Jos van Dijk

ACHTERGROND - De Britse prinses Anne onthulde vorige maand in Kaapstad een monument voor merendeels zwarte Zuid-Afrikaanse mannen die in de Eerste Wereldoorlog in Oost-Afrika het Britse leger hielpen de Duitsers te verslaan. De 1.772 mannen vervulden gevaarlijke en slopende taken als niet-strijder in Oost-Afrika, maar tot nu toe hadden ze geen graf of herdenkingsplaats.

In 2021 heeft het Verenigd Koninkrijk zijn excuses aangeboden nadat in een rapport werd gesteld dat “alomtegenwoordig racisme” de oorzaak was van het feit dat er geen eer werd betoond aan ten minste 100.000 zwarte en Aziatische soldaten die aan de kant van het land waren gesneuveld. De Commonwealth War Graves Commission (CWGC) waarvan prinses Anne voorzitter is, werd in 1917 opgericht als de Imperial War Graves Commission. Het was de bedoeling om al degenen uit het Britse rijk te herdenken die hun leven verloren in de Eerste Wereldoorlog met namen gegraveerd op een grafsteen of op een gedenkteken. Uit een onderzoek uit 2021 bleek dat 116.000 tot 350.000 slachtoffers van de Eerste Wereldoorlog nooit zijn herdacht. Een brief uit 1923 van de koloniale gouverneur van de Gold Coast (nu Ghana), geciteerd in het rapport, zei dat Afrikanen “nauwelijks in een staat van beschaving verkeerden om zo’n gedenkteken te waarderen”.

Foto: strassenstriche.net (cc)

Hoe ver komt de AfD?

3 februari 2025 , 11:56 , door Jos van Dijk

COLUMN - In de meest actuele peiling voor de komende Bondsdagverkiezingen staat de AfD nu al op 21%. Dat betekent dat partijleider Alice Weidel niet meer genegeerd kan worden door de talkshows van ARD en ZDF. Zondagavond was ze te gast bij Caren Miosga. De voormalige journaalpresentator legde haar het vuur aan de schenen. Was für ein Deutschland wollen Sie, Frau Weidel? Ook de twee andere gasten deden alle moeite om aan te tonen dat de AfD niet deugde. Onder applaus van het publiek. Weidelkreeg geen applaus. Het zal haar niet deren. Ze is aan de winnende hand en dat is op zichzelf al een reden voor veel kiezers om straks op de AfD te stemmen, ondanks -of misschien juist vanwege- alle tegenprotesten die ook dit weekend weer duizenden de straat op bracht.

Hoe krijg je de leider van een extreemrechtse partij klein terwijl ze aan de winnende hand is? Caren Miosga confronteerde Weidel met vele gevoelige punten. De AfD leider bleef stoicijns. Ze omzeilde alle moeilijke vragen met lange verhalen waarin ze haar standpunten bleef herhalen. Herhaling is ook een onderdeel van effectieve propaganda. Miosga probeerde haar voortdurend met interrupties tot een antwoord te dwingen. Weidel: ‘Als u me nu even laat uitspraten, kom ik zo bij uw punt’. Vaak kwam het niet eens zover. Maar het beeld was duidelijk: de AfD mag niet uitpraten. Het is koren op de molen van haar aanhangers en het zou bij de twijfelaars zomaar doorslaggevend kunnen zijn voor een stem op de Alternativen. Houden ze daar ook rekening mee in de verkiezingscampagne? Of geloven ze nog steeds dat de potentiële AfD stemmer vooral met morele argumenten overgehaald kan worden om het toch maar niet te doen?

Foto: Hans Hillewaert (cc)

Rijkdom is het probleem

31 januari 2025 , 08:00 , door Jos van Dijk

COLUMN - De rijken worden steeds rijker, vorig jaar alleen al 2.000.000.000.000 dollar. Tegelijk leeft bijna de helft van de wereldbevolking onder de armoedegrens van 6,85 dollar per dag. Ter gelegenheid van het World Economic Forum in Davos legde Oxfam weer eens de vinger op de zere plek. ‘Zestig procent van de rijkdom van miljardairs is afkomstig van erfenissen, monopoliemacht of vriendjespolitiek, volgens Oxfam: “extreem veel rijkdom van miljardairs is grotendeels onverdiend.”’ Een andere conclusie uit Takers not Makers, het jaarlijkse onderzoek van Oxfam naar sociale ongelijkheid: ‘De rijkste 1 procent in het mondiale noorden haalde in 2023 via het financiële systeem 30 miljoen dollar per uur uit het mondiale zuiden.’ Per uur!

Klimaatverandering

Sinds een jaar of tien volg ik voor een kleine hulporganisatie het nieuws over Malawi, een van de armste landen ter wereld in het zuiden van Afrika. Het land is niet alleen arm maar wordt de laatste jaren ook buitensporig getroffen door de klimaatverandering. Afrika is naar schatting slechts verantwoordelijk voor 4 procent van de wereldwijde uitstoot van broeikasgassen. Maar Afrikaanse landen zijn wel een groot slachtoffer. Malawi kende in de laatste halve eeuw zeven periodes van droogte en 19 overstromingen.De afgelopen jaren werd het afwisselend getroffen door grote droogte, hevige regenval en orkanen. De cycloon Freddy richtte begin 2023 een spoor van vernielingen aan in Mozambique en Malawi. Malawi telde meer dan 1200 doden, meer dan een half miljoen ontheemden en een totale schade die geschat wordt op 507 miljoen dollar. Eind vorig jaar trof een tropische storm met de naam Chido opnieuw tienduizenden mensen. Nu bereidt het door droogte getroffen land zich opnieuw voor op potentieel gevaarlijke regenval. Ondertussen bouwt het rijke deel van de wereld aan ‘een façade voor aanhoudend extractivisme en controle door bedrijven over mineralen in Afrika. De uitgestrekte bossen, mineralen en het land van Afrika worden steeds meer vercommercialiseerd onder het mom van koolstofcompensatieprojecten. Wereldwijde bedrijven investeren in deze projecten en beweren dat ze hun emissies “compenseren” terwijl ze in hun landen gewoon doorgaan met hun dagelijkse gang van zaken.’

Foto: Fred Davis (cc)

Militairen en boeren houden niet van transparantie

29 januari 2025 , 08:00 , door Jos van Dijk

COLUMN - Defensieminister Hennis (VVD) heeft de Tweede Kamer “keer op keer” onjuist geïnformeerd over de luchtaanval op de Iraakse stad Hawija in 2015, zo blijkt uit onderzoek van een commissie onder leiding van oud-minister Winnie Sorgdrager. Het zal niemand meer verbazen. Defensie heeft wat openbaarheid betreft een bijzonder slechte reputatie (zie bijvoorbeeld hier, hier, en hier). Dat wordt nu ook bevestigd door hoogleraar staatsrecht Wim Voermans. Hij deed onderzoek naar het onjuist of onvolledig informeren van het parlement. In de jaren 2001 tot 2020 telde hij 69 incidenten. 14 keer was Defensie de ‘schuldige’. Een greep uit die incidenten: in 2003 misleidde toenmalig minister Kamp (VVD) de Kamer over een schietincident in Irak. Eimert van Middelkoop (ChristenUnie) hield tussen 2007 en 2010 informatie achter over de kosten van de JSF. En in 2020 bleek dat de voortgang van de politietrainingsmissie in Afghanistan te rooskleurig en positief werden voorgesteld om politiek draagvlak te behouden. De huidige minister van Defensie Ruben Brekelmans belooft beterschap. De vraag is of dat gaat lukken in het huidige politieke en bestuurlijke klimaat. Dit kabinet staat bepaald niet bekend als voorvechter van de openbaarheid van bestuur.

Boeren

Dat blijkt ook uit de steun die landbouworganisaties van minister Femke Wiersma krijgen in een zaak van journalisten van FTM, NRC en Omroep Gelderland. Zij waren op zoek naar cijfers over aantallen dieren in Nederlandse boerenbedrijven. Boerenorganisaties hebben publicatie ervan tot dusverre weten te voorkomen. Dat deden ze via de rechter, de media en recentelijk ook via hun goede contacten met landbouwminister Wiersma (BBB). Tijdens een rechtszaak op 13 januari trok zij plots een bijna twee jaar oud besluit tot openbaarmaking van gegevens van boeren in. De journalisten werden al twee jaar aan het lijntje gehouden. De overheid hield al die tijd vol die gegevens wel te willen verstrekken, maar vanwege juridische procedures van boeren is dat tot op de dag van vandaag nog niet gebeurd. Op het laatste moment maakte Wiersma een draai met een telefoontje naar haar vertegenwoordiger in de rechtszaal om te vertellen dat ze van mening is veranderd. De BBB minister toonde zich daarmee een werktuig van de branchebelangen, waarbij je je kunt afvragen hoe serieus zij de rechterlijke macht neemt.

Quote du Jour

Quote du Jour | Make Germany Great Again

26 januari 2025 , 12:51 , door Jos van Dijk

Elon Musk heeft via een videoverbinding leden van de radicaalrechtse partij Alternative für Deutschland (AfD) toegesproken bij het begin van de verkiezingscampagne. De man die bij de inauguratie van Trump de Hitlergroet bracht zei onder meer:

“Ik denk dat er eerlijk gezegd te veel aandacht is voor schuld uit het verleden en dat we dat achter ons moeten laten. Kinderen moeten niet schuldig zijn aan de zonden van hun ouders of zelfs hun overgrootouders.”

Foto: Donal Boyle (cc)

Inwoners Bonaire krijgen prijs voor rechtszaak tegen de staat

24 januari 2025 , 08:00 , door Jos van Dijk

De inwoners van Bonaire en Greenpeace Nederland zijn uitgeroepen tot winnaar van de Issue Award 2025. Met hun rechtszaak tegen de Nederlandse Staat vragen zij op krachtige wijze aandacht voor klimaatverandering en koloniale ongelijkheid. De prijs werd gisteren uitgereikt op het Issuecongres 2025. De Issue Award wordt jaarlijks uitgereikt aan een initiatief of organisatie die zich op opvallende en effectieve wijze inzet voor een maatschappelijk issue en dit weet te agenderen bij het brede publiek en/of de politiek.

Een jaar geleden stapten acht inwoners van Bonaire met Greenpeace naar de rechtbank Den Haag voor een rechtvaardig klimaatbeleid. Net als bij de stikstofzaak die deze week door Greenpeace werd gewonnen gaat het om nalatigheid van de staat bij de bescherming van mens en natuur. Voor de inwoners op Bonaire zijn er nauwelijks plannen om hen veilig te houden in de klimaatcrisis. Een vijfde van Bonaire dreigt te worden opgeslokt door het water, door zeespiegelstijging richting het einde van deze eeuw. De gevolgen van klimaatverandering voor Bonaire zijn in kaart gebracht door onderzoekers van de VU. Grote delen van het eiland lopen het risico permanent onder water te komen. Zonder adaptatiemaatregelen zullen in 2050 alle wegen in het zuiden van Bonaire onbruikbaar zijn. Veel koraal en populaire duikplekken rond Bonaire kunnen in de komende decennia al verdwijnen. Dat betekent dat er aanzienlijk minder toeristen naar het eiland zullen komen. En toerisme is nog altijd een belangrijke inkomstenbron. Verder zullen inwoners door extreem weer en hittegolven te maken krijgen met groeiende aantallen ziekte- en sterfgevallen.