‘Aufstehen’ om rechts de pas af te snijden

ELDERS - Duitsland heeft een nieuwe linkse beweging als antwoord op de toenemende verrechtsing en de afbrokkeling van de oude partijen.

Het rechtspopulisme heeft uiteindelijk ook vat gekregen op de Duitse kiezers. De AfD zit met meer dan negentig afgevaardigden in de Bondsdag en is daar de grootste oppositiepartij. De SPD is op een dieptepunt aanbeland en moest uiteindelijk, na een hevige interne strijd, toch weer met CDU/CSU een GroKo (grote colaitie) vormen. Linke en Grünen groeien nauwelijks. Samenwerking tussen de drie partijen wordt belemmerd door allerlei oude sentimenten.

Deze analyse hebben Sahra Wagenknecht, fractievoorzitter van Die Linke en haar man, Oskar Lafontaine (ex-SPD, nu ook Die Linke), aanleiding gegeven voor een nieuwe beweging onder de naam Aufstehen, Volgende week moet het initiatief officieel van start gaan. ‘Veel mensen verwachten niets meer van partijen, en er zijn te weinig mensen die binnen de partijen voor verandering vechten. Daarom doen we een beroep op jou, als je onze doelen deelt’, zo luidt de uitnodiging aan partijleden en partijlozen met een links hart om zich aan te sluiten. Dat leidde begin deze maand meteen al tot 50.000 aanmeldingen.  Uiteindelijke zal de beweging volgens Lafontaine moeten leiden tot een nieuwe meerderheid in het parlement.

Programmatisch lijkt de inzet een mix van sociaal-democratische en groene idealen. Wagenknecht en Lafontaine zeggen zich te laten inspireren door Bernie Sanders in de VS, het nieuwe Labour van Corbyn in het Verenigd Koninkrijk en nieuwe linkse bewegingen, zoals het Spaanse Podemos en La France insoumise van Mélenchon. De initiatiefnemers beogen ook duidelijk de druk op oude partijen te verhogen om samen te werken.

Een SPD-lid, tegenstander van deelname van zijn partij aan de GroKo, beargumenteert zijn steun alsvolgt:

“Weiter so” führt uns in den Abgrund. #Sitzenbleiben ist keine Option mehr. Ich will lieber #Aufstehen

Wagenknecht en Lafontaine nemen met het initiatief voor hun nieuwe beweging een groot risico. Het is een initatief van bovenaf, zegt politicoloog Gero Neugebauer bij de ARD. Succesvolle bewegingen ontstaan van onderaf, door initiatieven van burgers. Daarbij komt dat de initiatiefnemers verdeeldheid zaaien in hun eigen partij en binnen links in het algemeen. De steun van Sevim Dagdelen (Linke), Marco Bülow (SPD) en oud-vicevoorzitter van de Bondsdag Antje Vollmer (Grünen) heeft nog niet geleid tot overmatig enthousiasme bij de oude linkse partijen.

Aufstehen staat qua toon en visie erg dichtbij Die Linke. Veel kritiek op het neoliberalisme. Opkomen voor de onderkant van de samenleving, de verliezers van de globalisering. Maar er is wel een verschil. Naast het linkse, sociaaldemocratische geluid dat we in Nederland van de SP kennen, lijkt Wagenknecht ook naar rechts afgedwaalde landgenoten uit de voormalige DDR, haar geboorteland, te willen bereiken:

De grens moet niet gelegd worden tussen het ressentiment van de AfD en een algemene moraal van een grenzenloze Willkommenskultur. Een realistische linkse politiek wijst beide extreme posities af. Zo’n politiek ondersteunt de vele vrijwilligers die zich om de integratie van vluchtelingen bekommeren. Maar tegelijk laat men zich niet door criminele mensensmokkelaars voorschrijven welke mensen langs illegale wegen naar Europa kunnen komen.

Met dit standpunt botst de fractievoorzitter met haar eigen partij die niets van de AfD wil weten. De partijleiders van Die Linke, Katja Kipping und Bernd Riexinger, besteedden deze week op hun eerste persconferentie na de zomervakantie geen woord aan het initiatief van Wagenknecht en Lafontaine . Bij de presentatie van hun prioriteiten voor de komende herfst, met Landtags-verkiezingen in Beieren en Hessen in het vooruitzicht, kwamen zij met bekende thema’s: armoede onder ouderen, pensioenen, zorg, wonen. Volgens een poll van het tijdschrift Focus is 87% van de kiezers van Die Linke toch wel positief over Aufstehen.

De rellen in Chemnitz begin deze week zette de neo-nazistische inslag van op z’n minst een deel van de AfD opnieuw op de agenda. Volgens Martina Renner van Die Linke is hier heel bewust een moord ‘geïnstrumentaliseerd’ voor een demonstratie van racisten waartegen de politie veel te slap is opgetreden. Gisteren werd bekend dat een gevangenisbewaarder uit Dresden heeft gelekt over de herkomst van de verdachten van de moord die aanleiding was voor de rellen.  Een rechts-populistisch parlementslid uit Bremen, Jan Timke, heeft toegegeven dat hij de foto van het arrestatiebevel heeft verspreid op Facebook. Binnen een etmaal wisten neonazi’s in Chemnitz, al jaren een ‘hotspot’ voor extreemrechts, een massa relschoppers uit het hele land (en daarbuiten) te mobiliseren. Renner heeft nu opgeroepen tot een demonstratieverbod voor rechtse groepen.

In dit verscherpte politieke klimaat past natuurlijk geen gebaar richting AfD kiezers. De poging van Wagenknecht en Lafontaine om links een nieuw perspectief te geven wordt verder gesmoord in verdachtmakingen als zouden zij gemene zaak willen maken met ‘Moskou’, een oud verwijt aan met name Wagenknecht die het tegen de partijregels in aandurfde om de Russische spreekbuis RT te woord te staan. Uit die hoek klinkt echter onverholen kritiek op de beweging: Hier bekämpfen sich zwei pro-kapitalistische, also rechte Lager innerhalb der Linkspartei.

De dissidente politici zullen de komende tijd ongetwijfeld rekening moeten houden met moddergevechten in de media die niet onder zullen doen voor aanvallen die hun voorbeelden Corbyn en Mélenchon al enige tijd moeten verduren.