De strategie en tactieken van Wilders

Wilders kan een zekere strategische visie niet worden ontzegd, evenals de consistente toepassing van een aantal goed doordachte tactieken om zijn doel te bereiken. Wilders komt weliswaar telkens weer weg met dubieuze uitspraken in de media en parlement, maar wantrouwen ten aanzien van zijn intenties is op zijn plaats. Onschuldig is dit alles – en Wilders – zeker niet.
Wilders gebruikt uiteenlopende tactieken om zijn doel te bereiken. Wilders verkrijgt macht door angst en verdeeldheid te zaaien; door een vijandsbeeld te creëren en tegelijkertijd zichzelf op te werpen als de ultieme redder van onze dierbare samenleving; uiteraard zonder de gevreesde vijand van Wilders: mensen met een Islamitische religie. Een beproefd concept; onder andere uitvoerig uitgetest door een aantal politici op de Balkan in de jaren negentig.

De tactieken van Wilders:

1. Angst en wantrouwen zaaien. Wilders maakt daarbij dankbaar gebruik van het beeld dat Bin Laden cs van de Islam oproepen; namelijk dat Al Qaeda de ‘echte’ Islam vertegenwoordigt en handelt uit naam van de Islam. Dit komt Wilders prima uit: Wilders beweert dat de Islam synoniem is voor terreur. Wilders ‘scoort’ hier in Nederland politiek mee, maar speelt op deze wijze ook Al Qaeda in de kaart: Wilders is Bin Ladens beste luitenant. Het gedachtegoed van Wilders vindt in Nederland (en een aantal andere Europese landen) gretig aftrek: problemen met integratie van immigranten en de extra onzekerheid die de economische crisis oplevert, blijken een vruchtbare voedingsbodem voor dit soort manipulatieve politiek. Dat de English Defense League zich solidair met Wilders verklaart is ook vanzelfsprekend (net zo vanzelfsprekend – om tactische redenen- dat Wilders hier publiekelijk afstand van doet). Er zijn overigens verschillende historische parallellen met deze verdeel-en-heers-tactiek van Wilders.

2. Verdeel en heers. Wilders maakt behendig gebruik van de weinig principiële opvattingen van de VVD en het CDA; hij weet als geen ander dat de beginselen van deze partijen verworden zijn tot inhoudsloze slogans, en macht – en het streven naar macht – corrumpeert. Ook weet Wilders de achterban van andere partijen behendig te neutraliseren, door deze selectief te bedienen van een aantal gekoesterde politieke wensen: de zgn. ‘animal cops’ – uit de koker van de PVV, zijn daarvan een goed voorbeeld. Wilders heeft niets met de Islam, maar ook niets met dieren, maar alles met macht en populisme. Volkswagens bleken ook effectief in de beïnvloeding van de publieke opinie.
Het programma van Wilders is dus zeker niet inconsistent, zoals wel wordt beweerd; op het eerste gezicht lijkt het een bonte verzameling van willekeurige initiatieven, maar niets is minder waar: het draagvlak van andere partijen wordt gericht ‘ge-target’. Tegenstanders worden op deze wijze niet meteen medestanders, maar in ieder geval wel gedogers (zie mijn opmerking aan het einde van dit artikel).

3. Superioriteit. Wilders stelt dat Westerse culturen superieur zijn, en impliceert dat hij dat in persoon – op basis van zijn superieure beoordelingsvermogen – ook is. Waaraan deze veronderstelde superioriteit wordt ontleend is niet duidelijk. Het is hem gelukt zichzelf op deze wijze op een ‘hoger’ platform te plaatsen, en zijn achterban associeert zich daar graag mee.

4. Taalgebruik en humor. Wilders spreekt mensen aan door zijn eenvoudige taalgebruik en populaire afzeikopmerkingen. Wilders voelt de tijdgeest goed aan. Alles moet kunnen en alles moet gezegd kunnen worden. Ook hanteert Wilders het ‘wapen’ humor behendig, want een wapen is het in zijn geval. Het debat in de Tweede Kamer liet dat goed zien deze week. Wilders zou Alexander Pechtold wel helpen zijn koffers te pakken, om zich elders – nu Wilders feitelijke premier is – te vestigen. Reden voor Pechtold, om met een grap terug te komen; hij kon zijn spitsvondigheid niet bedwingen.
Wat een lol in de Tweede Kamer. Maar het was Wilders die scoorde, niet Pechtold, die trapte er met open ogen in. Pechtold had afstand moeten nemen; de ideeën en uitspraken van Wilders zijn namelijk alles behalve grappig. Weer is Wilders een stukje ‘salonfähiger’ geworden.

5. Afwijzen van de Nederlandse rechtsorde. Wilders distantieert zich van het Nederlandse politieke systeem, maar let op: van ‘outsider’ naar straks ultieme ‘insider’, dat is de inzet van zijn aanpak. Wilders schaakt op een ander bord, dat niet door het politieke establishment wordt begrepen; Wilders haalt andere partijen links en rechts in. Van fatsoen wordt eenvoudig misbruik gemaakt. Zijn minachting voor het Nederlandse rechtssysteem maakte Wilders vorige week nogmaals duidelijk: hij verbond de geloofwaardigheid – en daarmee indirect de legitimiteit – van de Nederlandse rechtspraak, aan de uitspraak van de rechter over zijn discriminerende en kwetsende opmerkingen. Ook dat is gevaarlijk spel van Wilders.

6. Verbinding met Israël. Wilders verklaart zich expliciet solidair met rechtse groeperingen in Israël, die elke vorm van overleg met de Palestijnen blokkeren. Dit heeft een dubbel effect. Op deze wijze ontloopt hij eenvoudiger een fascistisch etiket, door de indruk te wekken op te komen voor de Joodse Zaak, en verder kan hij – door rechtse groeperingen in Israël te steunen – zijn strijd tegen de Islam feitelijk gestalte geven.

7. “Kikker in de pan – effect” bewerkstelligen. In feite probeert Wilders met deze tactieken een “kikker-in-de-pan-effect” te bewerkstelligen. Een kikker in een pan met water, dat langzaam tot koken wordt gebracht, zal niet uit die pan springen, maar ‘eenvoudig’ doodkoken (voor alle duidelijkheid: ik heb dit niet uitgeprobeerd). Wordt daarentegen een kikker in een pan met warm water gegooid, dan zal die kikker daar meteen weer uitspringen. Een kikker registreert namelijk geen kleine en geleidelijke veranderingen, en dat met desastreuze gevolgen. Dit is een krachtige metafoor voor een samenleving die in de ban van een handige manipulator komt: ook wij hebben de neiging ‘kleine’ veranderingen niet te registreren, en dat – dat heeft de geschiedenis ook laten zien – vaak met desastreuze gevolgen.

Wilders vordert in zijn opzet. Van ‘outcast’ tot spil van de Nederlandse Regering, met dank aan de VVD en het CDA. Wilders is ‘in control’: de VVD en CDA mogen regeren, zolang het Wilders goed uitkomt. Drie overwegingen zijn in hoge mate bepalend voor de ’timing’ van Wilders om de stekker uit het Kabinet Rutte te trekken: ten eerste de peilingen en verwachte zetelgroei. De kans dat Wilders de grootste partij zal worden bij de volgende verkiezingen is namelijk groot: de ‘if you can’t beat them, join them’ strategie van de VVD en het CDA zal zich tegen hen keren. De tweede overweging van Wilders heeft te maken met zijn inschatting of de VVD en het CDA dan bereid zijn, bij de PVV aan te schuiven, met dan Wilders – ook formeel – in de hoofdrol. De derde overweging heeft te maken met zijn eigen ‘partij’ en achterban: is die voldoende stabiel voor die nieuwe rol, en kan de PVV voldoende – voor PVV-begrippen – gekwalificeerde en loyale bewindslieden mobiliseren. Wilders heeft nog tijd nodig, hij zal zich voorlopig heel redelijk tonen. Nu vooral niet door de mand vallen: ‘schaapskleren’ dat is nu het beste tenue, en er voor zorgen dat mensen zich vooral als kikkers blijven gedragen.