Valse munters en heksen

Het verleden hijgt ons soms in de nek. Het boek van Martin Bosma, “De schijnelite der valse munters”, is in menig opzicht merkwaardig. De schrijvers is niet zonder belezenheid, bedreven rapporteur, met kennis, moed en discipline.

Toch is het een vreemd boek. Veel dingen zijn te begrijpen: hij kroop bij Wilders in de gangkast, die ook door Meindert Fennema beeldend wordt beschreven, toen de “groep Wilders” nog echt moest pionieren. Zij zijn door hard werken en volhouden gekomen bij waar ze nu zijn: dat geeft inspiratie, intense vriendschap, loyaliteit en zelfvertrouwen.

Maar de werkelijkheid wordt wel een beetje een-dimensionaal beschreven: Bosma heeft één bril. Op zich is daar natuurlijk niets tegen. Maar het ondermijnt het verhaal.

Ik herinner me mijn eigen verwarring toen ik als provinciaal studentje bij de communistische boekhandel Pegasus naar binnen wilde. Een studiegenoot hield me tegen en wees naar de overzijde van de Leidsestraat: “Daar zit de BVD; als je iets wilt kopen, betaal dan wel contant, anders sta je geregistreerd.”

Volgens Bosma deed de BVD van Docters van Leeuwen soortgelijke dingen jegens Janmaat en de Centrum Democraten: de dienst zou strijd tegen hen hebben geleverd, inclusief de “dirty tricks”. Het lijkt mij inderdaad de vraag of dit hoort en wie dat wisten en wat men wist. Waren Janmaat en de CD een bedreiging van onze rechtsorde? En waren de communisten dat? Ik heb mijn twijfels.

Het is een klassiek thema: moet de democratie zich actief verweren tegen anti-democraten? Na W.O.1 ging de keizer, maar de generaals bleven, bij onze Oosterburen. En links liet zich naief spannen voor de kar van de Duitse revanchisten, die Hitler aan de macht hielpen. Dat werd goed gezien door de communisten, maar dat terzijde. Rechts heeft wel een goed punt tegen links.

In de Koude Oorlog was sympathie voor links weinig minder dan landverraad: ooit vroeg Bolkestein nog op hoge toon verantwoording van links voor dat softe gedrag. De tijd van Senator Mc Carthy lag daar een jaar of veertig voor: in die periode was elke genuanceerde gedachte op de links-rechts as een groot risico. Alles werd gezien in de tegenstelling van het “vrije westen” en het “geknechte oosten”. Soms kwam daar een schep bovenop: de eerste Russische kunstmaan was het bewijs van een “missile gap”. Maar toen ik aarzelde voor de deur van Pegasus, was de scherpte van de tegenstellingen uit de Koude Oorlog aan het wegebben.

Iets dergelijks doet zich voor met de immigratie. Bosma citeert uitvoerig de oude Drees en Drees jr. om aan te tonen dat de PvdA volstrekt fout was. Je kunt ook denken dat de PvdA een zekere pluriformiteit bezat en dat argumenten werden gewogen.

Wat heb je hier aan? Misschien moeten we meer gevoel krijgen voor de omstandigheden en de wijze waarop die de waarneming bepalen: de interesse stuurt de attentie, maar de omstandigheden doen dat ook. De wereld van Bosma is gevuld met massa-immigratie en multi-kul, linkse samenzweringen en Islamitische dreiging. De bewijsvoering is overvloedig, maar een beetje circumstantial. Hij strooit voetnoten, maar niet bij de stelling dat de multiculturele samenleving is ontstaan door “weloverwogen beslissingen, waarbij er doelbewust voor gekozen is de mening van het volk te negeren.”(p78) Wie besliste precies? Wat werd beslist? Wat was bekend over de volkswil? Maar ik geef toe: als je de feiten rond zo’n opvatting zo aan harkt, kom je nog redelijk ver. Dat lukt senator McCarthy ook. Maar je komt dichter bij de realiteit, met een wat opener wereldbeeld.

Ik schreef hier eerder een pleidooi voor een moralistischer politiek: tenslotte leven we nu in het tijdperk van de “hete vrede”. Dat moralisme heeft ook beperkingen. Bij de eenwording van Duitsland werd in 1990 besloten tot een “Rückwirkungsverbot”; de voormalige DDR kreeg een liberale rechtsstaat, maar het werd onmogelijk geacht om alle openstaande rekeningen te vereffenen, omdat de nieuwe, jonge eenheid daardoor zou worden verscheurd.

Misschien heeft het ons aan die kille verstandigheid ontbroken, toen wij aardig waren voor vluchtelingen en gezinshereniging. Je kunt recht en moraal vestigen waar je zeggenschap hebt, maar alsje grenzen worden overschreden door gelukzoekers wordt het lastig. Maar toch: als je geen baan hebt als allochtoon, ben je een uitvreter, als je wel een baan hebt, neem je de plaats van een autochtoon in. Naika Fouroutan, ook politicoloog, vraagt zich in die Zeit af wie precies die “wij” zijn waar haar kinderen bij moeten horen.

De Duitse discussie is overigens niet zonder kwaliteit: het is een groot land (dichters en denkers en zo) en sinds de tijd van Hitler en na de val van de muur, is daar een genuanceerd openbaar debat ontstaan. Daar doen ontsporende bankdirecteuren hun zegje (Thilo Sarrazin), om vervolgens de zak te krijgen. Die Zeit heeft een overzichtje van anti-moslim bewegingen rond Duitsland, dat opmerkelijk mag heten. De krant toont een opener wereldbeeld dan bij Bosma valt te bespeuren. Dat is op zich rust gevend, dat de enge politiek niet uit het oosten komt. Maar nu de PVV tot het ondersteunen van de macht is geroepen, zal het wereldbeeld van Bosma en de zijnen beter moeten worden gekend.