COLUMN - Als je je afvraagt of de bezuinigingen op het hoger onderwijs van ruim 1 miljard en de extra 5 miljard die naar het leger gaan iets met elkaar te maken hebben, lees dan het nieuwe advies van de Adviesraad voor Wetenschap, Technologie en Innovatie (AWTI), de raad waarvan de huidige OCW-minister, Eppo Bruins, tot voor kort voorzitter was.
De raad adviseert de universiteiten gebruik te maken van het groeiende financiële potentieel bij Defensie. Daar wil men het vrijkomende geld vast voor een deel besteden aan onderzoek. Door daar aan te kloppen kunnen de dramatische tekorten die bij universiteiten aan het ontstaan zijn worden gecompenseerd. Omgekeerd wijst de Adviesraad het ministerie van Defensie erop, dat het niet alleen gaat om de ontwikkeling van nieuw materieel, maar ook om “kennis omtrent logistiek (digitale) infrastructuur, cybersecurity, gedrag, energie, cultuurwetenschappen en media- en communicatiestudies.” Als er op de universiteiten geen Arabisch meer gegeven wordt, is er bij Defensie allicht nog emplooi voor.
Propagandatechnieken
Het rapport haakt slim in op een al langer bestaande ontwikkeling: dat wetenschap zich moet laten leiden door maatschappelijke vraagstukken (in plaats van zelf een diagnose te stellen van wat nodig is):
Eerder adviseerde de AWTI hbo/wo-instellingen al om zich meer te richten op de maatschappelijke vraag/verwachting. Daarnaast zal de verwachting die de maatschappij van hbo/wo-instellingen heeft, veranderen met toenemende dreigingen en de urgentie om ons land en onze samenleving te beschermen.
Ik ben bang dat er nu al bestuurders zitten uit te rekenen wat het gaat opleveren als we een bachelorprogramma Taal en tanks instellen: een opleiding waar je Frans, Duits, Engels en Oekraïens leert, en tegelijkertijd van alles over effectieve propagandatechnieken. En dat er allerlei cool onderzoek gevonden gaat worden die we kunnen doen voor het leger.
Verlokkingen
Wat is daar precies op tegen? Mij lijkt dat de georganiseerde wetenschap altijd verbonden is met een ideaal: dat van een mensheid die kennis vergaart en die kennis allemaal deelt – in ieder geval met vakgenoten van over de hele wereld. Werken voor een leger gaat (net als trouwens werken voor veel bedrijven) in tegen dat ideaal. Het leger heeft niet veel aan kennis die het moet delen met de rest van de wereld.
De wetenschap is gebaseerd op principes van samenwerking, het leger op dat van antagonisme.
Een land dat zijn wetenschappelijk onderzoek achter gesloten deuren van de geheime dienst plaatst, is een arm land. Er is die bekende, apocriefe anekdote over Winston Churchill: toen ministers hem tijdens de oorlog adviseerden te bezuinigen op kunst en cultuur, vroeg hij: ‘Maar waar vechten we dan voor?’ Vrienden met wie ik dit de laatste dagen besprak, zeiden: ‘Maar Chomsky dan?’ Iedereen weet immers dat een van de grootste critici van het militair-industriële complex zijn carrière begon bij MIT, gefinancierd door een beurs om aan een vertaalcomputer mee te werken. Maar dat was in de jaren vijftig, de koudste jaren van de Koude Oorlog – ik zie weinig reden om naar die tijd terug te verlangen.
Kennis die geheim moet blijven, is geen echte kennis. Wie een kennisvoorsprong heeft, moet altijd proberen de ander te laten bijbenen – dat is de beste garantie op verdere vooruitgang. Wetenschap zou niet moeten werken voor een leger dat ons beschermt tegen wat een radicaal-rechtse regering als de vijand beschouwt. Maar de verlokkingen van die miljarden zijn er nu. Ik ben daar niet gerust op.
Reacties (8)
Ik begrijp het verband dat je aanstipt en de voordelen van openbare kennisvergaring voor de mensheid als geheel. Jammer genoeg leven we op dit moment niet in een wereld, als die er al ooit geweest is, waar je alles kan delen. Europa heeft zo’n zeventig jaar onder Amerikaanse bescherming geleefd door hun technologisch superieure defensie. Een voorsprong gecreëerd op de manier waar je hier tegen ageert.
Dat is met de verkiezingsuitslag van vandaag weer een stuk riskanter geworden. Zelfs als Trump over vier jaar verdwijnt zal het trumpisme waarschijnlijk nog decennia doordreunen. Aan de ander kant zit Poetin nog altijd stevig in het zadel, wie weet hoe lang nog. Om nog maar te zwijgen van wat er mogelijk kan gebeuren als hij ooit de controle verliest.
Europa zal voor zichzelf moeten gaan zorgen op defensie gebied, dat gaat geld kosten en offers vragen. Als we nu beginnen dat Europees breed in huis te ontwikkelen in plaats van steeds zoveel naar Amerika over te maken kunnen we misschien de economische pijn een beetje kleiner houden. Dan blijft er wat meer geld over voor alles wat het leven de moeite waard maakt. Dat is misschien niet het ideaal waarvoor ik je een upvote gaf maar het beste wat we kunnen doen met een realiteit waar we maar beperkte controle over hebben.
Ook ik denk dat Europa voor zijn veiligheid niet op de VS vertrouwen kan.
Het is een andere vraag of we dan studierichtingen moeten wegbezuinigen.
Overigens vind ik dat, voor onze veiligheid, het ook verstandig is te investeren in goede relaties met andere landen en internationaal recht een mensenrechten te steunen.
Ik vind teleurstellend dat buiten (en binnen) Europa veel landen met Rusland handelen blijven.
(Frankrijk koopt uranium in Rusland, India koopt olie).
De steun van Navo-landen aan Israël helpt Oekraïne ook niet.
De universiteiten moeten zich niet laten verleiden tot opportunisme. Dit advies brengt de onafhankelijkheid van onderzoek in gevaar. Wetenschap vergaard met publieke middelen dient volledig openbaar te zijn.
Die quote slaat sowieso nergens op.
“Wetenschap vergaard met publieke middelen dient volledig openbaar te zijn.”
Volgens die redenering moet alles wat binnen defensie wordt onderzocht en ontdekt wordt ook geopenbaard worden. Dan kan je net zo goed defensie opheffen en op je knieën je nieuwe overlords welkom heten. Die gaan natuurlijk wel alles openbaar maken, Poetins regime is immers een orgie van vrij- en openheid.
Zeker, maar dat geldt voor een heel beperkt soort strategisch gevoelig militair onderzoek. Ik lees dat het advies luidt heel veel onderzoek bij Defensie onder te brengen omdat daar het geld zit: kennis omtrent logistiek (digitale) infrastructuur, cybersecurity, gedrag, energie, cultuurwetenschappen en media- en communicatiestudies.” De verleiding wordt groot om vanwege krappe budgetten ook onderzoek met een veel breder algemeen belang daar
tussen te stoppen. Met als gevolg dat Defensie iets te zeggen krijgt over de openbaarheid van het Nederlandse wetenschappelijke bedrijf.
Je kan het er in lezen en ik zal direct toegeven dat defensie niet altijd de zorgvuldigste uitgaven doet maar zelfs met de verhogingen komen ze toch altijd geld tekort. Dat is inherent aan organisatie zonder volledig haalbare doelen en een beperkt budget zonder verdere eigen inkomsten. Dus dat die veel geld gaan uitgeven aan een kennisgerelateerde verzamelstoornis van niet relevantie informatie lijkt me niet bijster waarschijnlijk.
Mij lijkt het juist een prima principe. Al kan het natuurlijk best een keertje voorkomen dat je er een uitzondering op moet maken. Zoals dat zo vaak het geval is met principes. Die zijn zelden of nooit keihard, bijvoorbeeld omdat ze wel eens met elkaar in conflict zijn. Maar dat is geen argument om al je principes maar bij het grof vuil te zetten.