In Kopenhagen kwamen deze week ministers uit drie Scandinavische landen bijeen om maatregelen te treffen tegen grensoverschrijdend bendegeweld. Aanleiding was een recente golf van geweld in Denemarken en Noorwegen waarbij Zweedse minderjarige bendeleden betrokken waren. Sinds april zijn er 25 gevallen bekend van Deense criminelen die Zweedse jongeren inhuren om criminele handelingen te plegen. In Noorwegen zijn ook in alle politiedistricten Zweedse bendes betrokken bij de import en verspreiding van hard drugs.
De Zweedse regering onder leiding van Ulf Kristersson (Moderata) staat onder grote druk. Rechts won twee jaar geleden de verkiezingen met de belofte een einde te maken aan de drugshandel en het bendegeweld dat daarmee gepaard gaat. Halverwege haar mandaat is het duidelijk dat de regering van Kristersson, met gedoogsteun van de extreemrechtse Zweden Democraten, nog veel te doen heeft. Er zijn dit jaar tot nu toe 148 schietpartijen geweest in Zweden, waarbij 20 doden en 26 gewonden zijn gevallen. In 2023 waren er in totaal 53 doden door vuurwapens. Het jaar daarvoor waren er 62 van dergelijke moorden. De escalatie van geweld heeft alles te maken met de toenemende concurrentie in de internationale drugshandel. Sinds april is het mogelijk veiligheidszones te benoemen waarin de politie iedereen zonder pardon kan aanhouden en fouilleren. In Geneta, waar de maatregel begin juli twee weken van kracht was, ontplofte een granaat bij een winkel twee dagen na het verlopen van de termijn.
Denemarken en Noorwegen zijn bang voor Zweedse toestanden nu de buurlanden steeds vaker te maken krijgen met dergelijk geweld. In Kopenhagen spraken de Scandinavische ministers intensieve samenwerking af tussen hun politieorganisaties. Denemarken heeft de herinvoering van grenscontroles op de brug tussen Kopenhagen en Malmö nog in overweging. De ministers gaan de techplatforms ook vragen ‘personeelsadvertenties’ waarmee jongeren geworven worden voor criminele activiteiten te weigeren. De Zweedse minister van Gunnar Strommer zei, zonder namen te noemen, de bedrijven te willen wijzen op hun verantwoordelijkheid. ‘Wat doe je, doe je genoeg?’ Hij wees er ook op dat de ‘werkgevers’ van de jeugdige criminelen zich doorgaans verborgen houden ‘in warmere landen’.
Volgens experts is een aantal factoren verantwoordelijk voor het voortdurende geweld: oorlogen tussen bendes, een groeiende drugsmarkt, een toestroom van wapens op de markt, groeiende ongelijkheid, hoge immigratieniveaus en ook een mislukking van de integratie van migranten in de samenleving. Immigranten betalen de prijs voor het toenemende geweld van een kleine groep criminelen. Een strenger asielbeleid, een vreemdelingvijandige omgeving. De bendeactiviteit in Zweden beperkt zich overigens niet tot straatgeweld en drugshandel door kleine criminelen. Zij zijn de voorpost van de georganiseerde misdaad die voet aan de grond heeft gekregen in het land, waarbij veel bendes ook fraude plegen. Maar alle woede over het geweld richt zich in eerste instantie op asielzoekers en immigranten. Ook premier Kristersson gaat daar in mee. Na een reeks moorden eind vorig jaar zei hij: ‘De golf van geweld is ongekend in Zweden, maar ook ongekend in Europa, geen enkel ander land heeft een situatie zoals wij die hebben’. Hij weet het aan ‘politieke naïviteit en onwetendheid, onverantwoord immigratiebeleid en mislukte integratie’ waarmee hij de standpunten van de Zweden Democraten dicht naderde. Wijzen naar asielzoekers werkt ook in het voordeel van de haatpredikers tegen de islam, zoals Rasmus Paludan.
Koranverbranding
Het OM heeft na anderhalf jaar een aanklacht ingediend tegen deze Deens-Zweedse extreemrechtse activist. Het schokte het land in het najaar van 2022 met felle anti-islam retoriek. In januari 2023 verbrandde hij een exemplaar van de Koran voor de deur van de Turkse ambassade in Stockholm. Voor Erdogan was het een van de prikkels om de Zweden heel veel genadebrood te laten eten voordat hij akkoord ging met de toetreding van het land tot de NAVO. De aanklacht tegen Paludan luidt opruiing tegen een etnische groep en belediging vanwege het ontheiligen van de Koran.
In Duitsland zijn deze week twee aan IS geliëerde mannen aangeklaagd die volgens de politie vorig jaar plannen hadden om in Zweden een aanslag te plegen als protest tegen de koranverbranding. Volgens Duitse aanklagers zou ISIS-K in de zomer van 2023 de hoofdverdachte opdracht hebben gegeven “een aanslag in Europa uit te voeren als reactie op de Koranverbrandingen die destijds in Zweden en andere Scandinavische landen plaatsvonden”. Ze planden vervolgens aan aanslag bij het Zweedse parlement waarbij politie en omstanders zouden worden gedood. Problemen met het verkrijgen van wapens zorgden er voor dat de plannen niet door gingen. De twee Afghaanse mannen zitten sinds maart van dit jaar vast.