Het nieuwe jaar start met een nieuwe voorzitter van de EU. Zweden neemt het stokje over van Tsjechië. De vraag is nu of de nieuwe, door extreemrechts gedoogde Zweedse regering, geen belemmeringen gaat opwerpen voor diverse Brusselse dossiers. De leider van de gedoogpartij Zweden Democraten (SD) Jimmie Åkesson heeft zich bij de verkiezingen en de vorming van de nieuwe regering voor zijn doen nogal gematigd opgesteld. Maar wat betreft de rol van zijn land in de EU is het oude scepticisme nog niet verdwenen: ‘Wij geloven in samenwerking … maar we moeten af van het bijna manische idee dat [Brussel] zich meer en meer zou moeten bemoeien met de politiek van de lidstaten,’ zei hij aan de vooravond van het Zweedse EU-voorzitterschap.
Premier Ulf Kristersson (van de centrum-rechtse Moderaterna) is optimistisch. Hij presenteerde zijn programma voor het komende half jaar onder de koppen: veiligheid, veerkracht, welvaart en democratische waarden en de rechtsstaat. Het moeilijkste dossier is en blijft dat over een nieuw Migratiepact. In Brussel hoopt men dit nog voor de volgende Europese verkiezingen in 2024 af te kunnen ronden. Maar er zou met Zweden wel eens een half jaar verloren kunnen gaan. De standpunten van de SD hebben de diplomaten er niet optimistischer op gemaakt. Zij beschouwen het migratiepact als een van de meest complexe dossiers van het blok. ‘Als het vroeger ingewikkeld was, lijkt het nu onmogelijk’, zei een diplomaat uit Midden-Europa die het dossier op de voet volgt. Matilda Ernkrans van de Zweedes Sociaaldemocraten, nu in de oppositie, mist migratie als prioriteit voor de voorzittersrol van Zweden in de EU. Kristersson sloeg terug en suggereerde dat de sociaal-democraten “geobsedeerd” waren door SD. Hij pleitte voor meer aandacht voor eenheid in de EU en minder voor binnenlandspolitiek gekibbel.Een pleidooi dat het waard is om te herhalen als Kristersson straks met zijn collega-regeringsleiders in Brussel aan tafel zit om de eenheid in Europa te smeden.
NAVO-lidmaatschap
Een hoogtepunt voor de nieuwe Zweedse regering wordt de aansluiting bij de NAVO, samen met buurland Finland. Na de inval van Rusland in Oekraïne en de verhoogde spanningen in de regio hebben beide landen op de vorige NAVO-conferentie in Madrid de wens te kennen gegeven lid te worden. Die wens is in principe door een overgrote meerderheid van de lidstaten gehonoreerd. Alleen Turkije maakte bezwaren. President Erdogan ziet hier een kans om in Zweden wonende politieke tegenstanders uit te schakelen door aan het Zweedse lidmaatschap de voorwaarde te stellen dat een aantal van hen aan Turkije wordt uitgeleverd.
De Turken die in Zweden asiel hebben gevraagd, aanhangers van Erdogans vijand, de Gülenbeweging, en vooral veel Koerden, hopen op bescherming van de Zweedse rechtsstaat. Vorige week besliste het Zweedse Hooggerechtshof dat Bülent Kenesh, hoofdredacteur van Today’s Zaman niet mag worden uitgeleverd. Kenesh is een van de mensen die Erdogan naar Turkije wil halen omdat hij betrokken zou zijn geweest bij de opstand tegen zijn regime in juli 2016. Kenesh zegt blij te zijn met het vonnis, maar is wat minder gelukkig met de tekst van de rechter waarin staat dat hij verdacht wordt van misdaden. ‘Ik heb helemaal geen misdaad begaan. Deze beschuldigingen zijn volledig verzonnen door het Erdogan-regime.‘
In Ankara meldden de Zweedse minister van Buitenlandse Zaken Tobias Billstrom en zijn Turkse collega Mevlut Cavasoglu vorige week vooruitgang in de besprekingen. Billstrom verklaarde begrip te hebben voor de strijd van de Turkse regering tegen het terrorisme. ‘Zweden wil Turkije volledig tegemoetkomen’, kopte de regeringsgetrouwe Turkse krant Daily Sabah. Om er verderop aan toe te voegen ‘zo lang het in overeenstemming is met de Zweedse grondwet’. Een niet onbelangrijk detail zoals ook blijkt uit de uitspraak van de Hoge Raad. Die heeft overigens niet voorkomen dat Zweden inmiddels wel drie andere Turken uitgeleverd, waaronder een lid van de Koerdische PKK. Een goed begin, volgens de Turken, maar het is voor Erdogan nog lang niet genoeg. Billstrom verzekerde zijn Turkse ambtgenoot dat een wetswijziging die per 1 januari ingaat meer ruimte biedt om tegemoet te komen aan de Turkse eisen inzake terrorismebestrijding. Een duidelijk dreigement aan de in Zweden woonachtige Koerden van de PKK die nog steeds op de Europese lijst van terroristische groepen staat.
NAVO-secretaris Stoltenberg hoopt dat alles voor de volgende conferentie van alle lidstaten in de zomer van 2023 geregeld is.
[foto: links Kristersson, rechts Stoltenberg]