Nieuwe controverses tussen Brussel en Londen

Is Boris Johnson wel te vertrouwen? In Brussel zijn de eerste stappen gezet voor een juridische procedure over Brexit-afspraken die het Verenigd Koninkrijk nog niet wil nakomen. Maatregelen voor controle van het vrachtverkeer tussen Engeland en Noord-Ierland zijn door Brandon Lewis, de Britse secretaris voor Noord-Ierland eenzijdig uitgesteld tot 1 oktober. Het is de tweede keer dat er problemen zijn over dit heikele deel van het Brexit-akkoord. Eerder was er al gedoe over een Britse wet die in strijd was met de oorspronkelijke overeenkomsten. Johnson hoeft in eigen land niet te vrezen voor veel tegenstand. Maar, schrijft The Guardian, ‘hij onderschat met zijn arrogante houding de schade die wordt toegebracht aan de wereldwijde reputatie van Groot-Brittannië en de bedreiging voor de stabiliteit van Noord-Ierland.’ 

Volgens de voorwaarden waaronder het Verenigd Koninkrijk de EU op 31 januari 2020 heeft verlaten blijft Noord-Ierland binnen de douane-unie met de EU waardoor vrij verkeer op het Ierse eiland mogelijk blijft. Producten die vanuit Groot-Brittannië Noord-Ierland binnenkomen, moeten wél gecontroleerd worden. De nieuwe situatie heeft onder meer geleid tot lege schappen in Noord-Ierse supermarkten, waardoor het VK zich genoodzaakt voelde de grenscontroles verder uit te stellen. Aldus voormalig Brexit-onderhandelaar David Frost die vorige week de schuld legde bij de EU. Brussel zou gehint hebben op het sluiten van de grens tussen Noord-Ierland en de Ierse Republiek en dat heeft volgens Frost het vertrouwen geschaad. Het uitstel van de controlemaatregelen was nodig “om het dagelijks leven van Noord-Ieren te beschermen, zodat ze pakketjes kunnen blijven ontvangen en boodschappen kunnen blijven doen”, schrijft Frost.

Eurocommissaris Maroš Šefčovič heeft Frost deze week geantwoord met een formele kennisgeving van zijn voornemen voor een juridische procedure en een brief met een oproep voor nieuwe onderhandelingen over de nu ontstane situatie. Brussel kan de zaak voorleggen aan het Hof van Justitie van de EU als dat op niets uitloopt. En als de hoogste EU-rechtbank in het voordeel van de Commissie beslist, kunnen er uiteindelijke financiële sancties worden opgelegd aan het VK. Premier Johnson meende in een reactie op de nieuwe controverse dat het Verenigd Koninkrijk nog steeds binnen de marges van het akkoord blijft. Ondertussen hebben de fractievoorzitters van de politieke partijen in het Europese Parlement de stemming over het eind december gesloten handelsakkoord voor de tweede keer uit te stellen. Formeel is de Brexit dus nog steeds niet afgerond.

Vaccin-oorlog

Dat uitstel heeft ook te maken met toenemende irritatie over en weer over de export van coronavaccins. Vorige week daagde EU-raadsvoorzitter Michel het VK uit met exportcijfers te komen vanwege twijfels over het nakomen van afspraken over de levering van vaccins aan de EU. Vervolgens dreigde de EU de export van vaccins die op het continent worden geproduceerd aan banden te leggen, wat voor het VK dan weer aanleiding was voor protesten tegen een dergelijk ‘gevaarlijk spel’. Woensdag verklaarde Commissievoorzitter Von der Leyen een mogelijk exportverbod: „Het is aan onze burgers niet meer uit te leggen dat Europese farmaceuten aan de hele wereld leveren, en we tegelijk hier constant met leveringsproblemen kampen. Er zijn niet alleen Europese belangen, maar als voorzitter van de Europese Commissie moet ik de belangen van de Europese burgers wel verdedigen.” Een vaccin-oorlog kan de diplomatieke betrekkingen nog verder onder druk zetten, schrijft de NRC. Met alle gevolgen voor de kans op oplossing van de grensproblemen aan de Ierse Zee.

Biden steunt Ierland

De nieuwe Amerikaanse president Biden had woensdag op de Ierse nationale feestdag, St. Patricksday, een online onderhoud met de premier van de Ierse Republiek Micheál Martin. Biden bedankte Martin voor de traditionele kom met klaver, die dit jaar voorafgaand aan de bijeenkomst aan het Witte Huis was overhandigd. Hij verklaarde een groot fan van Ierland te zijn en hoopte het land binnenkort weer te kunnen bezoeken. Belangrijker was zijn openlijk uitgesproken steun voor de Ierse belangen na de Brexit. Biden staat achter het oude Goede Vrijdagakkoord waarmee de vrede tussen Noord-Ierland en de Ierse Republiek in 1998 werd getekend. In een gezamenlijke verklaring onderstreepten Biden en Martin het belang van een ’te goeder trouw uitvoering van internationale overeenkomsten die bedoeld zijn om de unieke omstandigheden op het eiland Ierland aan te pakken’ en ‘ het belang van het behoud van de zwaarbevochten winsten van het vredesproces’. Eerder had Het Witte Huis al wel verklaard zich neutraal op te stellen in het actuele conflict over de handelsgrens in de Ierse Zee. De Noord-Ierse unionisten, die de band met het Verenigd Koninkrijk onveranderd willen laten ervaren Biden’s verklaring toch als een affront. De Noord-Ierse News Letter noemt Biden’s statement een ‘hoogst ongebruikelijke en belangrijke verklaring die de VS aan dezelfde kant van het debat plaatst als Sinn Fein, de SDLP, de Alliantie, de Groene Partij, de Ierse regering en de EU, en rechtstreeks tegenover de positie van alle unionistische partijen, die campagne voeren om het protocol te schrappen.’ Maar volgens de Britse Daily Mail heeft Biden niet gezegd wat de Ieren stilletjes hoopten en wat Johnson op stang zou kunnen jagen. Wordt vervolgd.