Hongarije dreigt wetenschap aan regeringsbeleid te onderwerpen

ELDERS - Een nieuw plan van Orbán raakt de onafhankelijkheid van de wetenschap.

De Hongaarse regering van premier Viktor Orbán zit stevig in het zadel. Bij de Europese verkiezingen van eind mei behaalde Fidesz een meerderheid van 52,3%. Van de 21 Hongaarse EP-leden zijn er nu 13 van Orbáns partij. De oppositie is zwak en verdeeld. Bij demonstraties en manifestaties tegen de regering laten met name studenten en wetenschappers zich duidelijk horen. Bijvoorbeeld bij de sluiting van de Engelstalige Central European University, gesticht door Orbáns aartsvijand George Soros. Het hoeft dan ook niet te verbazen dat deze autoritaire, ‘illiberale’ regering naar mogelijkheden zoekt ook de Hongaarse universiteiten aan haar wil te onderwerpen.

De overkoepelende Academie van Wetenschappen dreigt nu buiten spel gezet te worden als de 15 wetenschappelijke instituten en 150 research groepen met alles bij elkaar 3000 onderzoekers rechtstreeks onder het bestuur worden geplaatst van een nieuw door de regering benoemd orgaan. Een wetsontwerp met dat doel komt binnenkort in het parlement aan de orde. De Hongaarse minister van Buitenlandse Zaken Péter Szijjártó benadrukt de nationale belangen van de wetenschap. Hij vindt dat wetenschappers ‘onderzoek moeten doen in gebieden en richtingen die belangrijk zijn vanuit het perspectief van de toekomstige concurrentiepositie van het land’. László Palkovics, minister van Handel en Industrie sluit zich daarbij aan. Volgens hem is het de taak van de wetenschappers de regering van advies te dienen, ze dienen zich niet met de politiek te bemoeien.

‘Brain drain’

De wetenschappers leggen zich niet zomaar neer bij de nieuwe plannen voor de organisatie van de wetenschappelijke instituten. Ze zien er een nieuwe poging in alle kritiek op de regering te smoren, zoals dat eerder gebeurde bij de media. László Lovász, de president van de Academie van Wetenschappen, zegt dat de regering op onderzoek gebaseerde kritiek op het beleid niet zomaar naast zich neer kan leggen. Hij vreest een verdere ‘brain drain’ uit het land dat al vele hoogopgeleide jongeren naar West-Europa heeft zien vertrekken.

Ook de Nationale Bibliotheek ligt onder vuur. Het instituut wordt gedwongen te verhuizen om plaats te maken voor regeringsinstellingen. Belangrijke collecties moeten worden afgestaan aan regeringsgetrouwe instituten. Daaronder het oral history archief van de opstand in 1956, films en muziek. De bibliotheekmedewerkers klagen dat ze gewoon moeten doorwerken terwijl het gebouw wordt ontdaan van asbest.

Verdeelde oppositie

De oppositie put in de nabeschouwing van de Europese verkiezingen enige hoop uit de resultaten van de sociaal-liberale Democratische Coalitie van voormalig premier Ferenc Gyurcsány (ex-socialisten), die vier zetels won, en het pro-Europese Momentum (twee zetels). De oude socialistische partij MSZP behaalde slechts één zetel, de Groene LMP geen een. De MSZP heeft volgens voormalig voorzitter Ildikó Lendvai een duidelijker economisch programma, de Democratische Coalitie en Momentum benadrukken meer culturele waarden. Het is onduidelijk waarom deze partijen die allen als centrum links zijn te beschouwen geen gezamenlijk front tegen Orbán zouden kunnen vormen.

Finse pressie

Finland gaat de tweede helft van dit jaar de voorzittersrol van de EU vervullen. De onlangs geïnstalleerde centrum-linkse regering is vastbesloten Hongarije onder druk te zetten om zich aan te passen aan de Europese voorwaarden voor een rechtsstaat. Europese subsidies moeten afhankelijk gemaakt worden van het naleven van fundamentele waarden, staat in een strategisch document van de nieuwe voorzitter.

Hongarije lijkt deze week de EU iets tegemoet te komen met de aankondiging dat het veel bekritiseerde nieuwe systeem voor bestuurlijke rechtspraak wordt uitgesteld. Bovendien heeft Fidesz na de Europese verkiezingen besloten dat de partij, ondanks de huidige schorsing van het lidmaatschap, toch bij de EPP wil blijven en zich niet zal aansluiten bij de Europese formatie van Salvini en Le Pen. Maar laat je niet misleiden, schrijft Philippe Dam van Human Rights Watch. ‘Het land blijft een bedreiging voor Europese waarden.’

‘Complete nonsens’

In zijn antwoord op de vragen van de onderzoekscommissie die de EPP heeft ingesteld na de schoring van Fidesz wijst Orbán alle beschuldigingen van de hand. Over de afwezigheid van Europese symbolen in de gebouwen van de staat en de partij zei hij: ‘Sorry, dat is complete nonsens.’ Hij behoudt zich verder het recht voor de Europese instellingen en politici te bekritiseren als daar aanleiding voor is (en dat was er volgens hem in de afgelopen vijf jaar). Op de vraag uit te leggen wat hij bedoelt met ‘illiberalisme’ antwoordt hij dat alle christendemocratische politiek illiberaal is. Over de volgens Transparancy International povere inspanningen bij de bestrijding van corruptie in Hongarije heeft Orbán niet meer te zeggen dan dat TI een instrument is van George Soros.

Wat de EPP met deze antwoorden gaat doen is nog niet duidelijk.